Аннотация. Бұл мақала оқу жылының аяқталу күнінің педагогикалық және мәдени-әлеуметтік маңызын талдауға арналған. Зерттеудің мақсаты – ұстаз қызметінің ұлт тәрбиесіндегі рөлін насихаттау және оқу жылының соңында оқушылар мен ұстаздар арасындағы құрмет пен алғыс сезімдерін білдіру дәстүрін талқылау. Жұмыста әдебиеттерді талдау, тарихи дәлелдерді салыстыру және мәдениеттанулық сипаттау әдістері қолданылды. Академик Қ.И. Сәтбаевтың білімнің маңызы туралы сөздері негізге алынып, олардың қазіргі білім беру шындығымен байланысы анықталды [1]. Нәтижелер көрсеткендей, оқу жылының аяқталу күні тек ресми рәсім емес, сонымен қатар білім беру үдерісінің жетістігін қорытындылау, ұстаз-шәкірт қарым-қатынастарын нығайту және мектеп мекемесі ретіндегі рөлін бекіту арқылы қоғамда құндылықтарды қалыптастыратын маңызды әлеуметтік-мәдени оқиға болып табылады. Қорытындылай келе, осы мерекенің дәстүрін сақтау мен байыту жас ұрпақты патриоттық және адамгершілік тұрғыдан тәрбиелеудің бір құралы ретінде маңыздылығы атап өтілген.

Аннотация. Данная статья посвящена анализу педагогического и культурно-социального значения дня завершения учебного года. Цель исследования – популяризация роли учительского труда в воспитании нации и обсуждение традиции выражения чувств уважения и благодарности между учениками и учителями в конце учебного года. В работе использованы методы анализа литературы, сравнения исторических свидетельств и культурологического описания. В качестве основы взяты слова академика К.И. Сатпаева о важности знаний, определена их связь с современной образовательной реальностью [1]. Результаты показывают, что день окончания учебного года является не просто официальной церемонией, но и важным социально-культурным событием, формирующим ценности в обществе через подведение итогов успехов образовательного процесса, укрепление отношений «учитель-ученик» и закрепление роли школы как института. В заключении отмечена важность сохранения и обогащения традиции этого праздника как инструмента патриотического и нравственного воспитания молодого поколения.

Abstract. This article analyzes the pedagogical and cultural-social significance of the day of completion of the school year. The purpose of the study is to promote the role of teaching in the education of the nation and to discuss the tradition of expressing feelings of respect and gratitude between students and teachers at the end of the school year. The work uses methods of literature analysis, comparison of historical evidence, and cultural description. The words of academician K.I. Satpayev about the importance of knowledge are taken as a basis, and their connection with modern educational reality is determined [1]. The results show that the last day of the school year is not just an official ceremony, but an important socio-cultural event that shapes values in society by summarizing the successes of the educational process, strengthening teacher-student relationships, and consolidating the role of the school as an institution. In conclusion, the importance of preserving and enriching the tradition of this holiday as a tool for patriotic and moral education of the young generation is noted.

Кіріспе. Оқу жылының аяқталу күні – бұл әрбір мектеп үшін, оқушы мен ұстаз үшін өте маңызды, мағыналы күн. Бұл тек академиялық кезеңнің соңы ғана емес, сонымен қатар білім, еңбек және өзара құрмет пен сүйіспеншілік негізінде құрылған көптеген қарым-қатынастардың да нәтижесі. Мақаланың өзектілігі қазіргі заманғы ақпараттық қоғамда дәстүрлі құндылықтардың, атап айтқанда ұстазға деген сыйластық пен білімнің киелілігі сияқты құндылықтардың сақталу маңыздылығынан туындайды. Бұл күннің мән-мағынасын тереңірек түсіну және оның тәрбиелік әлеуетін ашу – зерттеудің негізгі мақсаты болып табылады. Теориялық маңыздылығы мектеп мерекелерінің педагогикалық және мәдениеттанулық аспектілерін зерттеуге, ал практикалық маңыздылығы – осы мерекені ұйымдастырушылар мен педагогтарға тиімді ұсыныстар әзірлеуге бағытталған.

Негізгі бөлім. Оқу жылының аяқталу күнінің мәнін түсіну үшін оның бірнеше деңгейдегі қызметін қарастыру қажет. Біріншіден, бұл нәтижелерді қорытындылау және бағалау күні. Оқушылар үшін бұл жыл ішінде жинақталған білімдерін, жетістіктерін және күйреген орындарын еске алу, ал ұстаздар үшін – олардың педагогикалық еңбегінің нәтижесін көру мүмкіндігі. Педагогикалық тұрғыдан алғанда, бұл күн кері байланыстың рәміздік түрі болып табылады, онда оқушылардың алғыс сөздері мен шығармашылық нұсқауларда көрсетілген құрметі ұстаз еңбегінің тиімділігінің ең қымбат көрсеткішіне айналады.

Екіншіден, бұл әлеуметтік-мәдени ритуал. Кез келген қоғам өзінің маңызды институттарын (мысалы, білім беру) нығайтуға қажетті дәстүрлер мен рәсімдер арқылы құрастырады. Академик Қаныш Сәтбаевтың айтуынша, бұл «білімнің асқар шыңына жетелейтін, қайталанбайтын күн» [1]. Осы сөздер білім алудың жоғары мақсат ретіндегі мәнін атап өтеді. Сондықтан, оқу жылының аяқталуын қызғалдақтармен немесе салютпен тойлау мүмкін емес, бірақ бұл күн өзіндік киелілік пен маңыздылыққа ие. Бұл ритуал жас ұрпаққа білім мен ұстаз қызметінің құндылығын, сонымен қатар белгілі бір әлеуметтік рөлдердің (оқушы, ұстаз) аяқталуы мен жаңа кезеңнің басталуын таныту арқылы таныстырады.

Үшіншіден, бұл ұстаз-шәкірт қарым-қатынастарын нығайту күні. Мектептің «алтын ұясы» тек білім беру орны ғана емес, бірлескен өмір сүру, тәжірибе алмасу және эмоционалды байланыс орталығы. Ұзақ оқу жылы бойы қалыптасқан қарым-қатынас осы күні ерекше сезімдердің – алғыстың, құрметтің, сағыныштың тұншықтырылған формасын табады. «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілерсің» деген мақалдағы даналық осы жерде айқын көрінеді: ұстаз тек білім беруші ғана емес, сонымен қатар тұлғаны қалыптастырушы, оның келешек өмірлік позициясы мен құндылықтарына әсер етуші.

Қазіргі заманғы шарттарда бұл дәстүрдің формалары өзгеруде. Дәстүрлі жиналыстар мен концерттерге қоса, видеосәлемдемелер, онлайн-квесттер, жобалар мен әлеуметтік желілердегі арнайы хештегтер арқылы алғыс айту сияқты заманауи элементтер пайда болады. Бірақ мәні өзгермейді: ол әлі де сыйластық пен қадір-қасиет сезімдерін білдіруге, ұжымдық сәттілікті тойлауға және келешекке үмітпен қарауға бағытталған. Оқу жылының соңғы қоңырауы символикалық түрде бір кезеңнің аяқталуын және жаңасының басталуын білдіреді, бұл даму мен үздіксіз оқу процесінің символы болып табылады.

Мектептің әлеуметтендіруші рөлі осы күні ерекше айқын көрінеді. Оқушылар тек өздерін ғана емес, сонымен қатар ұстаздарын, сыныптастарын, мектепті құрметтеуді үйренеді. Бұл азаматтық қоғамның негізгі қасиеттерінің бірі – алғыс пен жауапкершілік сезімін тәрбиелеуге ықпал етеді. «Қазақстан ұстазы» сияқты қоғамдық бірлестіктердің осы күнге арналған алғыс хаттары ұстаз мамандығының әлеуметтік беделін көтеруге және педагогикалық қоғамдастықтың бірлігін нығайтуға ықпал етеді [2].

Осылайша, оқу жылының аяқталу күні күрделі көпқырлы құбылыс болып табылады. Ол білім берудің ресми циклін жабады, бірақ сонымен бірге оның ішінде терең психологиялық, педагогикалық және мәдени мағыналар жатыр. Бұл күн тек мектеп қабырғасында ғана емес, сонымен қатар әрбір адамның жеке тарихында да маңызды орын алады, өйткені ол балалық шақ пен жастық кездің көркем беттерінің бірі болып қала береді.

Қорытынды. Оқу жылының аяқталу күні – бұл ұлттық мәдениет пен білім беру жүйесінің маңызды элементі. Оның мәні тек оқу кестесіндегі соңғы күн ретінде емес, сонымен қатар білім мен тәрбиенің нәтижесін жинақтау, ұстаз еңбегін құрметтеу және жас ұрпақты азаматтық және адамгершілік қасиеттермен тәрбиелеу күні ретінде түсінуде.

Жүргізілген талдау мынадай қорытындыларды жасауға мүмкіндік береді: біріншіден, бұл мерекені ұйымдастыруда дәстүрлі формаларды сақтаумен қатар, оқушылардың белсенді қатысуын қамтамасыз ететін инновациялық әдістерді енгізу қажет. Екіншіден, «соңғы қоңырау» рәсімі тек оқушыларға арналған шара ретінде ғана емес, сонымен қатар барлық педагогикалық қауымдастықты, оның ішінде оқу-ағарту жүйесінің барлық деңгейіндегі мұғалімдерді қамтитын кеңірек мәдени-әлеуметтік оқиға ретінде қарастырылуы тиіс. Үшіншіден, ұстаз қызметінің маңызы мен оған деген алғысты білдіру дәстүрін медиа кеңістігінде белсенді насихаттау қоғамның білімге деген көзқарасын оңға қарай өзгертуге ықпал етеді.

Қорыта айтқанда, оқу жылының аяқталу күнін құрметтеу – бұл ұстаз еңбегінің, білімнің және үздіксіз даму идеясының баға жетпес құндылығын мойындау. Бұл дәстүрді сақтау және дамыту ұлттық сана мен руханилықты нығайтудың, сондай-ақ келешек ұрпақты саналы, білімді және адал азаматтар ретінде тәрбиелеудің бір шарты болып табылады.

Әдебиеттер тізімі

1. Сәтбаев Қ.И. Таңдамалы шығармалар. – Алматы: Ғылым, 1989. – Т. 3. – 415 б.
2. «Қазақстан ұстазы» қоғамдық бірлестігінің ресми сайты. – [Электрондық ресурс]. – URL: https://ukz.kz
3. Вульфсон Б.Л. Сравнительная педагогика: история и современные проблемы. – М.: УРАО, 2003. – 232 с.
4. Durkheim, É. The Evolution of Educational Thought: Lectures on the Formation and Development of Secondary Education in France. – London: Routledge & Kegan Paul, 1977. – 354 p.
5. Беспалова В.В. Школьные праздники как форма воспитательной работы: историко-педагогический аспект // Педагогика. – 2010. – № 5. – С. 115–120.
6. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электрондық ресурс] – https://adisteme.kz/rules.html