Аннотация (қазақ тілінде):

Бұл мақаланың мақсаты жастардың өміріндегі қоғамдық ұйымдардың рөлін талдау және олардың жеке даму, әлеуметтену және азаматтық белсенділікке әсерін зерттеу болып табылады. Жастардың белсенділігін қалыптастырудағы білім беру, кәсіби даярлау және әлеуметтік жобалардың маңыздылығы атап өтіледі. Зерттеу әдіснамасы ретінде танымдық талдау, салыстырмалы-тарихи әдіс және сауалнама деректерін өңдеу қолданылды. Нәтижелер қоғамдық ұйымдардың жас адамдардың жетістіктері мен қоғамдық өмірге қатысу деңгейіне анық оң әсер ететінін көрсетеді. Қорытындыда осы саладағы мәселелер мен оларды шешу жолдары қарастырылады.

Аннотация (на русском языке):

Цель данной статьи – проанализировать роль общественных организаций в жизни молодежи и изучить их влияние на личностное развитие, социализацию и гражданскую активность. Подчеркивается важность образовательных, профессиональных и социальных проектов в формировании активности молодежи. В качестве методологии исследования использованы когнитивный анализ, сравнительно-исторический метод и обработка данных опросов. Результаты показывают, что общественные организации оказывают значительное положительное влияние на достижения молодых людей и уровень их вовлеченности в общественную жизнь. В заключении рассматриваются проблемы в данной сфере и пути их решения.

Abstract (in English):

The purpose of this article is to analyze the role of public organizations in the lives of young people and to study their impact on personal development, socialization, and civic engagement. The importance of educational, vocational training, and social projects in shaping youth activity is emphasized. The research methodology employed includes cognitive analysis, comparative-historical method, and the processing of survey data. The results demonstrate that public organizations have a significant positive effect on the achievements of young people and their level of involvement in public life. The conclusion addresses the challenges in this field and potential solutions.

Кіріспе

Жастар – кез келген елдің болашағын сәулеттеуші стратегиялық ресурс болып табылады. Қазіргі жаһандану дәуірінде жастардың әлеуметтік-мәдени және кәсіби орнығуы, олардың қоғамдық өмірге белсене араласу деңгейі елдің бәсекеге қабілеттілігін айқындайтын негізгі факторлардың біріне айналды. Бұл контекстте жастар қауымдастықтары мен қоғамдық бірлестіктердің рөлі ерекше өседі. Олар жас адамдарға қажетті дағдыларды игеру, идеяларын жүзеге асыру, әлеуметтік желілер құру үшін қолайлы орта жасап, азаматтық қоғамның дамуына тікелей ықпал етеді. Қазақстанда да жастар саясаты басым бағыттардың бірі болып отырғанымен, қоғамдық ұйымдардың осы процеске қосқан үлесі мен потенциалы жан-жақты зерттелмеген. Осыған байланысты бұл мақала жастардың белсенділігі мен дамуындағы қоғамдық ұйымдардың функциялары мен әсер ету механизмдерін жүйелі түрде қарастыруға бағытталған [1, б. 34-35].

Негізгі бөлім

Қоғамдық ұйымдар (ҚҰ) заңнамалық тұрғыдан реттелген, мүшелік негізінде құрылатын, пайда көздемейтін, белгілі бір әлеуметтік немесе мәдени мақсаттарға қызмет ететін құрылымдар ретінде анықталады. Олардың жастар арасындағы негізгі атқаратын функцияларын келесідей топтастыруға болады:

1. Әлеуметтендіру және интеграциялау функциясы. Жастар ҚҰ-да өз пікірлерін білдіру, шешім қабылдау процесіне қатысу, жауапкершілікті сезіну мүмкіндігіне ие болады. Бұл азаматтық қоғам институттарының жұмысын тікелей меңгеруге ықпал етеді. Бірлескен жобалар мен іс-шаралар аясында жастар әртүрлі әлеуметтік топтардың өкілдерімен өзара әрекеттеседі, толеранттылық пен командалық жұмыс дағдыларын қалыптастырады. Зерттеулер көрсеткендей, қоғамдық қызметте белсенді жастардың өзін-өзі сену деңгейі және әлеуметтік бейімделу қабілеті айтарлықтай жоғары болады [2, б. 112].

2. Білім беру және дамыту функциясы. Қазіргі білім беру жүйесінің қатарынан шыға алмайтын біліктер мен практикалық дағдыларды даярлау – ҚҰ-дың негізгі бағыттарының бірі. Кәсіби бағдар беру семинарлары, қаржылық сауаттылық курстары, жобалар мен кәсіпкерлікке бағытталған байқаулар жас мамандарға еңбек нарығында табысты бәсекелесуге көмектеседі. Мысалы, мұғалімдерге арналған форумдар мен мотивациялық кітаптардың (мысалы, «Жетістік практикасы. Жас маманнан хас маманға дейін») пайда болуы жеке және кәсіби өсуге деген қажеттілікті қанағаттандырады және педагогикалық құрамның сапасын арттыруға ықпал етеді [3].

3. Творчестволық және әлеуметтік инициативаларды қолдау функциясы. Қоғамдық ұйымдар жастардың шығармашылық әлеуетін ашу үшін маңызды платформа болып табылады. Әдеби мүшәйралар, бейнебайқаулар, бастапқы жобалардың «жәрмеңкесі» идеяларды сынақтан өткізуге, креативті ойлау дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді. Бұл тек мәдениетті дамыту ғана емес, сонымен қатар экономикалық инновациялардың алғышарты болып табылады. Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, жастар стартаптарының көпшілігі дәл осындай қоғамдық немесе университеттік инкубаторларда туылады [4, б. 78].

4. Денсаулық сақтау және адал құндылықтарды насихаттау функциясы. Көптеген жастар ұйымдары денсаулықты сақтау, экологиялық сана, еріктілік, спортты дамыту сияқты мәселелермен айналысады. Бұл жас адамдардың денсаулығын нығайтуға және қоғам үшін пайдалы әдеттерді қалыптастыруға ықпал етеді.

Алайда, қоғамдық ұйымдардың қызметінде бірқатар мәселелер де бар. Олардың ішінде: ресурстардың (қаржылық, кадрлық) шектеулілігі, қашықтықтағы аймақтардағы жастарға қол жеткізудегі қиындықтар, кейбір ұйымдардың формальды сипатқа ие болуы, сондай-ақ мемлекет пен қоғамдық сектор арасындағы тиімді әріптестік механизмдерінің әлі де жетілмегендігі. Сонымен қатар, цифрлық бум жастардың назарын бөлу, оларды шынайы қатысудан виртуалды активтілікке ауыстыру қаупін тудырады.

Қорытынды

Қорытындылай келе, қазіргі жастар өміріндегі қоғамдық ұйымдардың рөлін шектен тыс бағалау қиын. Олар тек әлеуметтендіру платформасы ғана емес, сонымен қатар жеке қабілеттерді дамытудың, жаңа білім алудың, қоғамдық пайдалы бастамаларды жүзеге асырудың тиімді құралы болып табылады. Тиімді жұмыс істейтін ҚҰ жас адамдарды белсенді, жауапкершілікті және сыни тұрғыдан ойлай алатын азаматтарға айналдыруға ықпал етеді, бұл өз кезегінде елдің әлеуметтік-экономикалық дамуына оң әсерін тигізеді. Болашақта бұл саланы одан әрі дамыту үшін мемлекет пен бизнес-сектордың қолдауын нығайту, қашықтықтан қатысу форматын кеңейту, ұйымдар арасындағы тәжірибе алмасуды жандандыру, сондай-ақ жастардың шынайы қажеттіліктерін есепке алатын бағдарламаларды әзірлеу қажет. Тек жан-жақты ынтымақтастық жастар саясатының жетістігі мен жастардың потенциалын толық ашудың кепілі бола алады.

Әдебиеттер тізімі

1. Нұрғалиева Г.К. Қазақстан жастары: әлеуметтік портрет және даму перспективалары. – Алматы: Қазақ университеті, 2020. – 210 б.
2. Putnam R. D. Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community. – New York: Simon & Schuster, 2000. – 541 p.
3. Айткаримов Б.Б., Сағидолда Қ. Жетістік практикасы. Жас маманнан хас маманға дейін. – Алматы: Тәуелсіз ел жастары қоры, 2020. – 145 б.
4. Furlong A., Cartmel F. Young People and Social Change: New Perspectives. 2nd ed. – Maidenhead: Open University Press, 2007. – 190 p.
5. Тоқаев Қ.-Ж. Қазақстанның жастар саясаты: өзекті мәселелер және болашақтың болжамдары // «Қазақстан стратегиясы» журналы. – 2021. – №4. – Б. 10-18.
6. Баймуратова М.С. Жастар қозғалысы және азаматтық қоғам институттары. – Нұр-Сұлтан: LUX, 2019. – 167 б.
7. Checkoway B. What is youth participation? // Children and Youth Services Review. – 2011. – Vol. 33, No. 2. – P. 340–345.
8. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электрондық ресурс] – https://adisteme.kz/rules.html