Аннотация. Бұл мақала ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың (АКТ) кең тараған дәуіріндегі қазіргі педагогтың рөлі мен кәсіби идеалын зерттейді. Мақаланың мақсаты – қазіргі таңдағы білім беру жүйесінің талаптарына, инновациялық технологияларды игеру мен пайдалану міндеттеріне, сондай-ақ педагогтың оқу-тәрбие процесіндегі шығармашылық және адаптивтік функцияларына талдау жасау. Зерттеу барысында мәтін талдау, ғылыми әдебиеттерге сілтеме және сыни ойлау әдістері қолданылды. Нәтиже ретінде заманауи педагог тек білім меніп, оқушыға тәрбие беруші ғана емес, сонымен қатар оқушының танымдық белсенділігін ынталандыратын, оны өздігінен оқуға бағыттайтын, ақпараттық технологияларды тиімді қолдана білетін және өзін үнемі дамытып отыратын инноватор ретінде көрінеді. Қорытындылай келе, педагогтың кәсіби шеберлігі мен білім беру сапасы ХХІ ғасырдың талаптарына сай болашақ қауымдастықты қалыптастырудың негізгі факторы болып табылады деген тұжырым жасалады.

Аннотация. Данная статья исследует роль и профессиональный идеал современного педагога в эпоху широкого распространения информационно-коммуникационных технологий (ИКТ). Цель статьи – проанализировать требования современной образовательной системы, задачи освоения и использования инновационных технологий, а также творческие и адаптивные функции педагога в учебно-воспитательном процессе. В ходе исследования использовались методы текстового анализа, обращения к научной литературе и критического мышления. В результате современный педагог представляется не только как передатчик знаний и воспитатель, но и как инноватор, стимулирующий познавательную активность учащихся, направляющий их на самостоятельное обучение, эффективно использующий информационные технологии и постоянно занимающийся саморазвитием. В заключение делается вывод о том, что профессиональное мастерство педагога и качество образования являются ключевым фактором формирования будущего сообщества, соответствующего требованиям XXI века.

Abstract. This article explores the role and professional ideal of the modern educator in the era of widespread information and communication technologies (ICT). The aim of the article is to analyze the requirements of the modern educational system, the tasks of mastering and using innovative technologies, as well as the creative and adaptive functions of the educator in the teaching and learning process. The research methods include text analysis, reference to scientific literature, and critical thinking. As a result, the modern educator appears not only as a transmitter of knowledge and a mentor but also as an innovator who stimulates students' cognitive activity, guides them towards independent learning, effectively utilizes information technologies, and continuously engages in self-development. In conclusion, it is stated that the professional skill of the educator and the quality of education are a key factor in shaping a future community that meets the requirements of the 21st century.

Кіріспе. Қазіргі білім беру жүйесі терең өзгерістер мен жаңа талаптардың басынан кешіруде. Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (АКТ) өмірдің барлық салаларына кеңінен еніп, оқыту мен оқу процестеріне де айтарлықтай әсер етіп отыр. Бұл жағдай педагогтың рөлін түбегейлі қайта қарастыруды талап етеді. Егер бұрынғы педагог негізінен білім беруші, яғни білім мен тәжірибені беруші болса, қазіргі заман талабы – оның оқушының танымдық белсенділігін ынталандырушысы, өздігінен оқу процесін ұйымдастырушысы, ақпаратты талдауға және сыни ойлауға үйретушісі болуы. Педагогикалық қызмет бұрынғыдай жеткізу арнасынан, оқушы мен педагогтың бірлескен шығармашылық іс-әрекетіне айналуда. Мақаланың өзектілігі – бүгінгі білім беру контекстіндегі педагогтың кәсіби құзыреттілігінің құрамдас бөліктерін анықтау мен оларды дамыту жолдарын іздестіруде жатыр. Теоретикалық маңызы – педагогика ғылымындағы заманауи тұжырымдарды жүйелеуге, ал практикалық маңызы – педагог-практиктерге өздерінің кәсіби даму стратегиясын құруға көмектесуге байланысты.

Негізгі бөлім. Қазіргі заман педагогы білім беру саласындағы инновациялық өзгерістердің белсенді қатысушысы және жүзеге асырушысы болып табылады. Ақпараттық технологиялардың дамуы білім беру мазмұны мен формаларын өзгертумен қатар, оқытудың дәстүрлі парадигмасына да өзгеріс енгізді. Бұрынғы сызықтық білім беру моделі орнына интерактивті, жекелендірілген және танымдық белсенділікке негізделген тәсілдер алдыңғы қатарға шықты. Осыған байланысты педагогтың кәсіби құзыреттілігі бірқатар жаңа құрамдас бөліктермен толықты.

Біріншіден, қазіргі педагог АКТ сауаттылығын меңгеруі тиіс. Бұл тек компьютерді пайдалана білу дегенді білдірмейді. Ол қазіргі білім беру процесін тиімді ұйымдастыру үшін қажетті цифрлық құралдарды (интерактивті тақталар, оқу бағдарламалары, онлайн платформалар, бірлескен жұмыс орталары) білуді, сондай-ақ оларды дидактикалық мақсатта тиімді қолдана білуді қамтиды. Мысалы, оқу материалын визуалдау, бірлескен жобаларды ұйымдастыру, кері байланыс жүйесін құру үшін цифрлық ресурстарды пайдалану қазіргі білім берудің ажырамас бөлігі болды [1].

Екіншіден, педагогтың рөлі оқушыны өздігінен білім алушы ретінде дамытуға ауысты. «Нашар мұғалім ақиқатты өзі айтып береді, ал жақсы мұғалім оқушының өзін ізденуге жетелейді» деген А. Дистервергтің сөзі бүгінге дейін өзектілігін жойған жоқ. Қазіргі педагогтың басты міндеттерінің бірі – оқушының сыни ойлауын, талдау қабілетін, ақпаратты іздеу мен оны бағалау дағдыларын қалыптастыру. Бұл, өз кезегінде, педагогтың өзінің өзін-өзі үнемі біліммен толықтырып отыруын талап етеді.

Үшіншіден, заманауи педагог қоғамның айнасы болу міндетін атқарады. Ол тек пәндік білімді ғана емес, адамгершілік құндылықтарды, азаматтық позицияны, қоршаған ортаға жауапкершілікпен қарауды да тәрбиелейді. Ж.Ж. Руссоның «Ұстаз болу – өз уақытыңды аямау, өзгенің уақытын аялау» деген сөзі осы міндеттің мәнін ашады. Педагог – оқушының уақытына, оның тұлғалық дамуына жауап беретін, сонымен бірге өзінің кәсіби өсуіне де уақыт пен күш жұмсайтын маман.

Төртіншіден, педагогтың коммуникативтік құзыреттілігінің маңызы арта түсуде. Ол оқушылармен, олардың ата-аналарымен, әкімшілікпен және коллегаларымен тиімді қарым-қатынас орната білуі керек. Бұл қабілет оқу-тәрбие процесінің табысты болуының кепілі. Ыбырай Алтынсариннің «Маған жақсы мұғалім бәрінен де қымбат, өйткені мұғалім – мектептің жүрегі» деген сөзі мұғалімнің білім беру мекемесіндегі орталық, біріктіруші рөлін дәлелдейді.

Педагогтың кәсіби дамуы үздіксіз процесс болып табылады. Оның үш негізгі кезеңін бөліп көрсетуге болады: бейімделу, мамандану және шығармашылық өзін-өзі жетілдіру. Жас мамандар үшін тәжірибелі коллегалардың менторлық қолдауы, тәжірибе алмасу платформалары аса маңызды. Тәжірибелі педагогтар үшін де инновациялық курстар, ғылыми-практикалық конференциялар, біліктілікті арттыру бағдарламалары қажет. Педагогтың шығармашылық қабілеттерін дамыту, әдістемелік инновациялар жасау оның кәсіби жетістігінің жоғары деңгейін көрсетеді. Қазіргі заман педагогы қоғамдық өзгерістер мен технологиялық жаңалықтарды белсенді қабылдай алуы, оларды білім беру процесіне бейімдей енгізе білуі керек. Бұл оның адаптивтік қабілетін талап етеді. Елбасы Н. Назарбаевтың білім беру саласын дамыту, халықаралық бәсекеге қабілетті мамандар даярлау туралы идеялары педагогтардың алдында тұрған маңызды міндеттерді айқындайды. Педагогтың кәсіби идеалы – бұл тек оқытушы емес, сонымен бірге үнемі оқушы, зерттеуші және инноватор болып табылатын тұлға.

Қорытынды. Қорытындылай келе, қазіргі заманның педагогы – бұл көпқырлы және үнемі өзгеріп отыратын білім беру кеңістігіндегі негізгі фигура. Оның рөлі тек білім берумен шектелмейді; ол оқушының тұлғасын қалыптастырушы, оның кәсіби және жеке дамуына ықпал етуші, сонымен қатар қоғамдық даму процесінің белсенді қатысушысы болып табылады. Негізгі қорытындыларды келесідей тұжырымдауға болады:

1. Қазіргі педагогтың кәсіби құзыреттілігі АКТ сауаттылығын, сыни ойлауды дамыту дағдыларын, коммуникативтік қабілеттерді және үздіксіз өзін-өзі жетілдіру дағдыларын қамтиды.
2. Педагогтың рөлі дәстүрлі «білім беруші» моделінен «ынталандырушы», «жетекші» және «инновацияларды енгізуші» моделіне ауысуда, бұл оқушының танымдық белсенділігі мен өздігінен оқу қабілетін арттыруға бағытталған.
3. Педагогтың кәсіби дамуы үздіксіз процесс болып табылады және жүйелі біліктілікті арттыру, тәжірибе алмасу, менторлық қолдау және өздік білім алу арқылы жүзеге асырылады.
4. Болашақтың бәсекеге қабілетті қауымдастығын қалыптастыруда педагогтың кәсіби шеберлігі мен білім беру сапасы шешуші рөл атқарады, сондықтан оның әлеуметтік мәртебесі мен кәсіби дамуына қолдау көрсету қоғамдық дамудың басым бағыты болуы тиіс [2, 3].

Осылайша, Қазақстанның болашағы педагогтардың қолында. Олардың еңбектері мен шығармашылық ізденістері елдің интеллектуалдық әлеуетін арттырып, жаһандану жағдайында бәсекеге қабілетті ұлтты қалыптастыруға ықпал етеді.

Әдебиеттер тізімі

1. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2020–2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы. – Астана, 2019.
2. Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан – 2050» Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты. – Астана: Ел ордасы, 2012. – 58 б.
3. Fullan, M. The New Meaning of Educational Change. – 5th ed. – New York: Teachers College Press, 2016. – 312 p.
4. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электрондық ресурс] – https://adisteme.kz/rules.html