Аннотация қазақ тілінде: Бұл мақаланың мақсаты – бастауыш сынып оқушыларының сабаққа деген қызығушылығын арттыру мен танымдық белсенділігін көтерудің тиімді құралы ретінде ойын технологияларын қолданудың әдіснамалық негіздерін зерттеу. Зерттеуде салыстырмалы талдау, педагогикалық бақылау және әдістемелік әдебиеттерді талдау әдістері қолданылды. Мақалада дидактикалық, ұлттық және логикалық ойындар сияқты ойын технологияларының түрлері мен олардың психологиялық-педагогикалық әсері қарастырылады. Нәтижелер ойын элементтерін оқытуға интеграциялау оқушылардың мотивациясын, материалды меңгеру сапасын және шығармашылық қабілеттерін айтарлықтай арттыратынын көрсетеді. Ойын негізіндегі оқыту – бұл заманауи педагогиканың міндеттеріне сәйкес оқу үдерісін интенсификациялаудың перспективалық бағыты болып табылады.

Аннотация на русском языке: Цель данной статьи – исследование методологических основ использования игровых технологий как эффективного средства повышения интереса к уроку и познавательной активности учащихся начальных классов. В исследовании использовались методы сравнительного анализа, педагогического наблюдения и анализа методической литературы. В статье рассматриваются виды игровых технологий, такие как дидактические, национальные и логические игры, и их психолого-педагогическое воздействие. Результаты показывают, что интеграция игровых элементов в обучение значительно повышает мотивацию учащихся, качество усвоения материала и творческие способности. Обучение на основе игры представляет собой перспективное направление интенсификации учебного процесса, соответствующее задачам современной педагогики.

Кіріспе. Қазіргі білім беру жүйесі сапа мен нәтижеге бағытталған болуымен қатар, оқушылардың жеке қажеттіліктері мен даму ерекшеліктеріне сай болуы тиіс. Бастауыш сынып оқушысының тұлғалық қалыптасуының басты белгісі – басты әрекет түрінің ойыннан оқу-танымдық әрекетке ауысуы. Осы ауысу кезеңінде де, болашақта да ойынның рөлі ерекше маңызды болып қала береді, өйткені ол құбылыстар мен пәндерді танып-білу үшін табиғи және қажетті құрал болады. Ұлы педагог В.А. Сухомлинскийдің айтуынша, «ойынсыз ақыл-ойдың қалыпты дамуы да жоқ және болуы мүмкін емес» [1, б. 45]. Педагогикада ойын технологиялары – бұл оқу мақсаттары мен міндеттерін ойын элементтері мен ойын құрылымы арқылы жүзеге асыратын педагогикалық әдістердің жиынтығы. Оқытудың дәстүрлі формалары көбінесе оқушылардың белсенділігі мен қызығушылығының төмендеуіне әкеледі, бұл оқу үдерісінің тиімділігін азайтады. Осы мәселені шешудің бір жолы – оқытуды ойын технологияларымен үйлестіру. Бұл тәсіл сабақтардың әсерлілігін, тартымдылығын арттырып, оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын оятады және танымдық белсенділігін күшейтеді. Сонымен қатар, ойын арқылы оқыту оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытады, коммуникативтік дағдыларды қалыптастырады және олардың әлеуметтену процесін жеңілдетеді. Бұл мақалада оқыту үдерісіне ойын технологияларын енгізудің әдіснамалық аспектілері мен практикалық мәселелері қарастырылады.

Негізгі бөлім

Бастауыш сынып оқушыларының жас ерекшеліктері олардың ойлау қабілетінің нақтылық сипатымен, зейінінің тұрақсыздығымен және белсенділікті қолдануға деген қажеттілігімен сипатталады. Осы контексте ойын технологияларының педагогикалық әлеуеті өте жоғары. Ойынды сабаққа енгізу баланың жеке және ұжымдық қызметінің ынталандырылуын, түсініктілігін және жеткіліктілігін қамтамасыз етеді. Педагогикалық тәжірибеде ойындардың кең таралған түрлеріне мыналар жатады:

1. Дидактикалық ойындар. Бұл ойындар нақты оқу мақсаттарына бағытталған. Олар белгілі бір пәннің білім материалдарын бекітуге, пәннің негізгі ұғымдары мен ережелерін меңгеруге бағытталған. Мысалы, грамматикалық ойындар («Сөз құрастыру», «Әріпті кубиктер»), математикалық ойындар («Жұмбақ есеп»), сөздік ойындар («Ақсүйек», «Мың бір мақал»). Дидактикалық ойындар оқушылардың қызығушылығын тудырып, материалды ерікті меңгеруге мүмкіндік береді.
2. Ұлттық ойындар. Ұлттық ойындар ұлттық салт-дәстүрді, мәдениетті танып-білудің, сонымен қатар ұлттық бірегейлікті сақтаудың маңызды құралы болып табылады. Мысалы, «Қанталапай», «Көкпар», «Айгөлек». Бұл ойындар балалардың ата-бабаларының тұрмыс-салты мен дәстүрлерімен танысуына, сондай-ақ ұжымдық жұмыс дағдыларын қалыптастыруға ықпал етеді.
3. Логикалық ойындар. Бұл ойындар оқушылардың сыни және логикалық ойлауын дамытуға бағытталған. Логикалық ойындардың мысалдары: анаграммалар, сөзжұмбақтар, ребустар, құрастырмалы ойындар («Ғажайып алаң»). Бұл ойындар оқушылардың танымдық процестерін белсендіреді және олардың проблемаларды шешу қабілетін арттырады [2, б. 112].
4. Қозғалыс пен сергіту ойындары («сергіту сәті»). Бұл ойындар оқушылардың шаршаған кезінде белсенді демалыс үшін қолданылады. Олар денені сергітумен қатар, эмоционалды кернеуді төмендетуге, оқушылардың жұмысты жалғастыруға деген ынтасын қалпына келтіруге мүмкіндік береді.

Ойын технологияларын сабақтарға енгізу кезінде келесі әдістемелік талаптарды ескеру қажет:

1. Ойынның мақсаты мен міндеттері нақты анықталуы тиіс және олар оқу бағдарламасының мазмұнына сәйкес келуі керек.
2. Ойынға сыныптағы барлық оқушылардың қатысуын қамтамасыз ету қажет, оқушылардың жас ерекшеліктерін, психологиялық және физикалық мүмкіндіктерін ескеру маңызды.
3. Ойынның жүргізілу тәртібі мен ережелері оқушыларға түсінікті және анық түрде түсіндірілуі тиіс.
4. Ойынды ұйымдастыру кезінде қажетті көрнекіліктер мен материалдарды алдын ала дайындау қажет.
5. Ойын аяқталғаннан кейін оның нәтижелерін міндетті түрде талқылау және қорытындылау қажет, бұл оқушылардың іс-әрекетін рефлексиялауға мүмкіндік береді.

Ойын технологияларын қолдану оқушылардың мотивациясы мен білім сапасына оң әсер етеді. Ойын элементтері бар сабақтар оқушыларға жеңіл, қызықты және есте қаларлық болады. Бұл оқушылардың материалды жан-жақты танып-білуіне, сондай-ақ оны практикада қолдану дағдыларын қалыптастыруына мүмкіндік береді. Сонымен қатар, ойын кезінде оқушылардың өзара қарым-қатынасы дамиды, олар бір-біріне көмектеседі, үнемі ізденеді, жаңа шешімдер табады. Бұл олардың әлеуметтік-психологиялық дамуына ықпал етеді.

Ойын технологиялары оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуда да маңызды рөл атқарады. Ойын кезінде оқушылар тәуелсіз шешімдер қабылдайды, жаңа идеялар ұсынады, өз ойларын еркін жеткізеді. Бұл процесс олардың креативті ойлауын дамытады және шығармашылық әрекетке деген қызығушылығын арттырады.

Қорытынды

Қорытындылай келе, оқыту үдерісінде ойын технологияларын қолдану – бұл бастауыш сынып оқушыларының сабаққа деген қызығушылығын арттырудың және танымдық белсенділігін көтерудің тиімді құралы болып табылады. Ойындар оқушылардың қызығушылығын оятады, материалды меңгеруді жеңілдетеді, олардың шығармашылық қабілеттерін дамытады және коммуникативтік дағдыларын қалыптастырады.

Ойын технологияларын сабақтарға енгізу үшін олардың мақсаты мен міндеттерін анықтау, оқушылардың жас ерекшеліктерін ескеру, қажетті көрнекіліктер мен материалдарды дайындау, ойынның жүргізілу тәртібі мен ережелерін анық түсіндіру, сондай-ақ ойынның нәтижелерін талқылау мен қорытындылау қажет.

Болашақта ойын технологияларын оқытуға интеграциялау бойынша жұмыстарды одан әрі тереңдету қажет. Бұл бағыттағы зерттеулер ойын технологияларының әдіснамалық негіздерін толықтыруға, олардың әртүрлі пәндер мен оқу сатыларында қолданылу мүмкіндіктерін анықтауға, сондай-ақ оқыту үдерісінің тиімділігін бағалаудың жаңа критерийлерін әзірлеуге бағытталуы тиіс. Ойын технологияларын жүйелі түрде қолдану қазіргі білім беру жүйесін жаңартудың және оқушылардың білім сапасын көтерудің маңызды шарттарының бірі болып табылады.

Әдебиеттер тізімі

1. Сухомлинский В.А. Бала жүрегіне сөйлеу. – М.: Білім, 1978. – 360 б.
2. Эльконин Д.Б. Бала психологиясы. – М.: Білім, 1989. – 304 б.
3. Макаренко А.С. Оқушыларға көмекші материал. – М.: Педагогика, 1984. – 416 б.
4. Vygotsky L.S. Mind in Society: The Development of Higher Psychological Processes. – Cambridge, MA: Harvard University Press, 1978. – 159 p.
5. Prensky M. Digital Game-Based Learning. – New York: McGraw-Hill, 2001. – 442 p.
6. Крупская Н.К. Педагогикалық шығармалар. – М.: Педагогика, 1959. – Т. 4. – 560 б.
7. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электрондық ресурс] – https://adisteme.kz/rules.html