Аннотация (қазақ тілінде): Бұл мақаланың мақсаты Қазақстандағы жаңартылған білім берудің қалыптастырушылық әлеуеті мен мәнін талдау болып табылады. Зерттеу жаңартылған білім беру бағдарламасының негізгі принциптері мен мақсаттарын, сонымен қатар оның оқушылардың сыни тұрғыдан ойлау, зерттеу және өзін-өзі дамыту дағдыларын қалыптастырудағы рөлін зерттейді. Мақалада салыстырмалы талдау, дәйексөздік әдіс және оқыту тәжірибесінің сипаттамасы қолданылады. Нәтижелер мұғалімнің өзгеруші рөлінің маңыздылығын, жекелендірілген оқыту тәсілдері мен қазіргі технологияларды тиімді біріктірудің қажеттілігін көрсетеді. Қорытындыда жаңартылған білім берудің тиімді жүзеге асырылуы елдің инновациялық дамуының және болашақ ұрпақтың бәсекеге қабілеттілігінің негізі бола алатыны туралы тұжырым жасалады [1]; [2, б. 3]; [3].

Аннотация (на русском языке): Цель данной статьи – проанализировать формирующий потенциал и сущность обновленного образования в Казахстане. Исследование рассматривает основные принципы и цели обновленной образовательной программы, а также её роль в формировании у учащихся навыков критического мышления, исследования и саморазвития. В статье используются сравнительный анализ, метод цитирования и описание педагогического опыта. Результаты демонстрируют важность изменяющейся роли учителя, необходимость интеграции индивидуализированных подходов к обучению и современных технологий. В заключении делается вывод о том, что эффективная реализация обновленного образования может стать основой инновационного развития страны и конкурентоспособности будущих поколений [1]; [2, с. 3]; [3].

Abstract (in English): The purpose of this article is to analyze the formative potential and essence of updated education in Kazakhstan. The study examines the core principles and objectives of the updated educational program, as well as its role in developing students' skills in critical thinking, research, and self-improvement. The article employs comparative analysis, the citation method, and a description of teaching experience. The results highlight the importance of the teacher's changing role and the necessity of integrating individualized learning approaches and modern technologies. The conclusion states that the effective implementation of updated education can serve as the foundation for the country's innovative development and the competitiveness of future generations [1]; [2, p. 3]; [3].

Кіріспе

Қазіргі жаһандану дәуірінде елдердің бәсекеге қабілеттілігі мен тұрақты дамуы олардың адами капиталының, яғни білімді, шығармашылық және икемді ойлай алатын азаматтарының сапасына тікелей байланысты. XXI ғасырдың шапшаң өзгеретін әлемінде дәстүрлі, білім беруді тек ақпаратты жеткізу ретінде түсіну тұжырымдамасы толығымен өз қызметін атқара алмайды. Осыған байланысты Қазақстан білім беру жүйесінде «Жаңартылған білім беру мазмұны» деп аталатын түбегейлі реформалар жүргізуде. Бұл реформа тек оқу жоспарларын өзгерту емес, оқыту парадигмасының өзін, оқытушы мен оқушы рөлінің жаңаша қатынасын түрлендіруді көздейді. Жаңартылған білімнің өзектілігі оның жеке тұлғаның дамуы мен елдің стратегиялық мақсаттарын, атап айтқанда «Қазақстан-2050» Стратегиясында белгіленген интеллектуалдық қоғамға айналу мақсатын іске асыруға бағытталғандығында жатыр [1]. Сондықтан жаңартылған білім берудің мәнін, құрылымдық ерекшеліктерін және оның болашақ ұрпақты қалыптастырудағы әлеуетін түсіну зерттеудің теориялық және практикалық маңызы зор мәселе болып табылады.

Негізгі бөлім

Жаңартылған білім беру тұжырымдамасы бірқатар негізгі принциптерге негізделген, олар дәстүрлі тәсілден сапалық жаңашаланғандықпен ерекшеленеді. Біріншіден, бұл «оқушы орталыққа қойылатын» (student-centered) тәсіл. Оқыту процесі оқушының жеке қажеттіліктеріне, танымдық қабілетіне, қызығушылықтарына бағытталады. Екіншіден, нәтижеге бағытталған оқыту (outcome-based education). Бағдарламаларды әзірлеу және бағалау нақты меңгерілуі тиіс білімдер мен дағдыларды (қолданыстағы тілде «ұзақ мерзімді мақсаттар» және «сабақтық мақсаттар») анықтаудан басталады. Үшіншіден, үш тілділікке және сыни тұрғыдан ойлау дағдыларын дамытуға ерекше көңіл бөлінеді [2, б. 3].

Жаңартылған білім берудің мақсаттары анық және кең ауқымды. Олардың ішінде мыналарды атап өтуге болады: оқушылардың өз бетінше оқу, зерттеу және білімді өмірлік жағдайларда қолдана білу қабілеттерін қалыптастыру; олардың сөйлеу (қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде) және коммуникациялық дағдыларын жетілдіру; цифрлық сауаттылықты дамыту; шығармашылық пен инновациялық ойлауды ынталандыру; азаматтық белсенділік пен әлеуметтік жауапкершілік сезімін тәрбиелеу. Бұл мақсаттар оқушыны белсенді білім иегері және өз тағдырының субъектісі ретінде қарастырады.

Мұғалімнің рөлі осы жаңа парадигмада түбегейлі өзгеріске ұшырайды. Егер де дәстүрлі тәсілде оқытушы – білімнің басты көзі және ақпаратты беруші болса, жаңартылған тәсілде ол – оқу процесін ұйымдастырушы, ынталандырушы, кеңесші және фасилитатор. Мұғалімнің міндеті – оқушылардың өз бетінше танымдық іс-әрекеті үшін қолайлы жағдай жасау, оларды сұрақ қоюға, талдауға және шешім қабылдауға бағыттау. Бұл өз кезегінде оқытушының өз білімін үнемі жаңартуын, жаңа педагогикалық технологияларды, интерактивті және диалогтық әдістерді меңгеруін талап етеді. Мысалы, «Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан оқу» сияқты жобаларды қолдану оқушының танымдық белсенділігін арттырады.

Жаңартылған білім беру бағдарламасының тиімділігі оны жүзеге асырудың нақты әдістері мен құралдарына тікелей байланысты. Мұнда интерактивті әдістер (дебаттар, рөлдік ойындар, жобалар), топтық жұмыс түрлері (жиксо, мозг шабуылы), қазіргі ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (АКТ) және цифрлық білім беру ресурстары кеңінен қолданылады. Сонымен қатар, критериалды бағалау жүйесінің енгізілуі басты новация болып табылады. Бұл жүйе нақты, алдын ала белгіленген критерийлер бойынша оқушының жетістіктерін объективті түрде бағалауға мүмкіндік береді және оның күші мен әлсіздіктерін анықтауға, одан әрі даму бағыттарын көрсетуге бағытталған [3].

Дегенмен, жаңартылған білім беруді енгізу процесі бірқатар қиындықтармен қатар жүреді. Олардың ішінде: кейбір мұғалімдердің әдіснамалық жаңашылдыққа дайындығының жетіспеушілігі; мектептерді техникалық жабдықтау деңгейінің әртүрлілігі; дәстүрлі емтихандарға бағдарлану және сыныптағы оқушылар санының көптігі сияқты факторлар жаңа әдістерді толық қолдануға кедергі келтіруі мүмкін. Бұл қиындықтарды жеңу үшін мұғалімдердің біліктілігін арттыру жүйесін жетілдіру, оқу материалдарын жаңарту және білім беру саласына инвестицияларды жалғастыру қажет.

Қорытынды

Жаңартылған білім беру – бұл Қазақстан білім жүйесін заманауи талаптарға бейімдеудің стратегиялық бағыты. Ол оқушыны білім алу процесінің белсенді қатысушысына айналдыра отырып, тек білімнің мазмұнын ғана емес, сонымен қатар оны меңгеру тәсілдерін түбегейлі өзгертеді. Жаңартылған білімнің негізгі артықшылығы – ол жас адамдарға тек фактілерді білуді емес, оларды талдау, сынау және практикалық қызметте қолдана білу дағдыларын дамытады. Бұл өз кезегінде жеке тұлғаның тұрақты өзін-өзі дамыту қабілетін қалыптастыруға ықпал етеді, бұл білім берудің бір реттік акт емес, өмір бойы жалғасатын үдеріс екендігін көрсетеді. Сөйтіп, жаңартылған білім берудің сәтті енгізілуі жалғыз ғана білімді ұрпақ тәрбиелеуге емес, сонымен қатар елдің инновациялық дамуының, экономикалық өркендеуінің және әлеуметтік үйлесімділігінің нәтижелі негізін қалауға мүмкіндік береді. Болашақтың кепілі – бүгінгі күні қалыптастырылатын сапалы білім мен заманауи дағдыларды меңгерген жас ұрпақта жатыр.

Әдебиеттер тізімі

1. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан халқына Жолдауы «Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ». – Астана, 2014 жылғы 17 қаңтар.
2. Білім технологиялары: әдістемелік журнал. – 2016. – № 3. – 80 б.
3. Жаңартылған білім беру мазмұны аясында критериалды бағалауды жоспарлау және ұйымдастыру: әдістемелік нұсқаулық. – Астана: Нұр-Сұлтан, 2017. – 96 б.
4. Fullan M. The New Meaning of Educational Change. 5th ed. – New York: Teachers College Press, 2016. – 296 p.
5. Hattie J. Visible Learning for Teachers: Maximizing Impact on Learning. – London: Routledge, 2012. – 280 p.
6. UNESCO. Rethinking Education: Towards a global common good? – Paris: UNESCO Publishing, 2015. – 84 p.
7. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электрондық ресурс] – https://adisteme.kz/rules.html