Аннотация. Бұл мақалада Қазақстанның жаңа білім беру парадигмасы жағдайында мектеп пен мұғалімнің даму стратегиялары талданады. Мақаланың мақсаты – қазіргі талаптарға сай оқытудың құрылымдық және әдіснамалық негіздерін анықтау, мұғалімнің кәсіби өсуі мен оқу үдерісіндегі трансформацияның бағыттарын зерделеу. Зерттеу барысында сараптамалық талдау, ғылыми әдебиеттерге сілтеме және педагогикалық тәжірибені жалпылау әдістері қолданылды. Нәтиже ретінде заманауи оқытудың басты принциптері, соның ішінде тұлғаға бағытталған тәсіл, критериалды бағалау, жаңа педагогикалық технологияларды енгізу және мұғалімдердің біліктілігін арттырудың тиімді жолдары анықталды. Қорытындылай келе, мектеп қауымдастығының интеграцияланған әрекеті мен үздіксіз кәсіби даму жүйесі ғана білім берудің сапалы өзгеруіне жетуге мүмкіндік береді деген тұжырым жасалады.

Аннотация. В данной статье анализируются стратегии развития школы и учителя в условиях новой образовательной парадигмы Казахстана. Цель статьи – определить структурные и методические основы современного обучения, изучить направления профессионального роста педагога и трансформации учебного процесса. В ходе исследования использовались методы экспертного анализа, обращения к научной литературе и обобщения педагогического опыта. В результате были определены ключевые принципы современного обучения, включая личностно-ориентированный подход, критериальное оценивание, внедрение новых педагогических технологий и эффективные пути повышения квалификации учителей. В заключение делается вывод о том, что только интегрированные действия школьного сообщества и система непрерывного профессионального развития могут привести к качественным изменениям в образовании.

Abstract. This article analyzes the development strategies of schools and teachers within the framework of the new educational paradigm in Kazakhstan. The aim of the article is to identify the structural and methodological foundations of teaching that meet modern requirements and to explore the directions of teacher professional growth and transformation of the learning process. The research methods include expert analysis, references to scientific literature, and generalization of pedagogical experience. As a result, the key principles of modern teaching have been identified, including a student-centered approach, criteria-based assessment, the introduction of new pedagogical technologies, and effective ways of improving teacher qualifications. In conclusion, it is stated that only the integrated efforts of the school community and a system of continuous professional development can achieve qualitative changes in education.

Кіріспе. Мағжан Жұмабаевтың «Әрбір елдің келешегі – мектебіне байланысты...» деген сөзі бүгінгі күнге дейін өзектілігін жойған жоқ. Тәуелсіз Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық және рухани дамуы жаңа сападағы білім беру жүйесін қалыптастыруды талап етеді. Бұл процестің орталық фигурасы – мұғалім, оның кәсіби дайындығы мен құзыреттілігі. Қазіргі білім беру парадигмасы «бала үшін» және «баланың рухани байлығы үшін» деген гуманистік ұстанымдарға көшіп, оқытудың мазмұны мен әдістерін түбегейлі өзгертуді талап етеді [1, б. 23]. Сондықтан мектеп жүйесінің қалыптасуы мен оқу үдерісін жаңарту мәселелерін, сондай-ақ мұғалім кадрларының біліктілігін арттыру стратегияларын зерттеу өзекті ғылыми міндет болып табылады.

Негізгі бөлім. Жаңа білім беру парадигмасының құрылымында екі негізгі компонент бар: біріншіден – оқушы тұлғасының рухани-адамгершілік дамуы, екіншіден – оның білім мен дағдыларды өмірде тиімді қолдана алу қабілеті. Бұл компоненттер бір-бірімен тығыз байланысты және оқу-тәрбие үдерісінің интегралды нәтижесін құрайды. Жаңа форматтағы оқыту мұғалімнің рөлін түрлендіреді: ол білім берушіден оқу процесінің ұйытқысы, ынталандырушысы және әдіскеріне айналады. Бұл өзгеріс мұғалімдердің деңгейлік жетілдіру бағдарламаларын жүйелі түрде өтуін талап етеді [2, б. 45].

Тәжірибе көрсеткендей, біліктілікті арттыру курстары тек теориялық білім беруден гөрі, мұғалімнің ішкі көзқарасы мен педагогикалық мінез-құлқын өзгертуге ықпал еткенде тиімді болады. Рухани жақтанғы өзгеріс – айналадағы әлеммен құрылатын жылы қарым-қатынас, өзін-өзі сенімді сезіну және нақты мақсат қою қабілеті – мұғалімнің кәсіби жетістігінің негізгі шартына айналады. Осы қасиеттер оқушыларға да тәрбиелеп отыру маңызды.

Сапалы білім беруді қамтамасыз етудегі екінші маңызды фактор – оқушылардың белсенділігін арттыратын және олардың танымдық қызығушылығын оятатын заманауи әдіс-тәсілдерді енгізу. Олардың ішінде:

1. Критериалды бағалау – бұл оқушының жетістіктері мен оның даму аймақтары туралы анық кері байланыс беру жүйесі. Ол бағаның субъективтілігін азайтып, оқушыға өз білімін объективті түрде бағалауға үйретеді [3, б. 78].
2. БЛУМ таксономиясының (Bloom’s taxonomy) қолданылуы – бұл танымдық процесті жай есте сақтау деңгейінен талдау, бағалау және шығармашылық қолдану сияқты жоғары сатыларға дейін жеткізуге бағытталған. Бұл таксономия оқыту мақсаттарын дұрыс құруға көмектеседі.
3. SMART (Specific, Measurable, Achievable, Relevant, Time-bound – Нақты, Өлшенетін, Қол жетімді, Тиісті, Уақытша шектелген) мақсаттарды қою технологиясы – бұл мұғалім мен оқушы үшін де нәтижелерді нақтылауға және бақылауға мүмкіндік береді.

Бұл әдістерді біріктіру оқу үдерісін жан-жақты жақсартады. Дегенмен, олардың тиімділігі мектеп қауымдастығының ынтымақтастығына тікелей байланысты. Тәжірибеден көрініп тұрғандай, тәсілдердің өзгеруі жас мамандар арасында қызығушылық тудырса, кейбір тәжірибелі мұғалімдерде ескірген стереотиптер мен қиындықтарды туғызады. Сондықтан бұл үдерісті басқару мектеп басшылығының ерекше назарын талап етеді.

Мектеп басшысы ретінде жетекшілік рөлде – бұл өзгерісті бастамашы ретінде үлгі көрсету, жаңа идеяларды тарату және бүкіл ұжымды бір мақсатқа біріктіру. «Ұлағат» сияқты шығармашылық топтарды құру, пәндік циклдер бойынша жұмыс жүргізу, жыл сайынғы SWOT талдау (Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats – Күшті жақтары, Әлсіз жақтары, Мүмкіндіктер, Қауіптер) жүргізу – бұлар өзгерістерді жүйелеуге мүмкіндік беретін практикалық қадамдар. Сондай-ақ, ашық сабақтар, коучинг сессиялары (coaching – жаттықтыру, кәсіпкерлікке үйрету) және дөңгелек үстелдер мұғалімдердің білімін алмасуы мен кәсіби өсуінің тиімді платформалары болып табылады.

Соңғы зерттеулер білім берудегі өзгерістердің жүзеге асырылуында мектеп мәдениеті мен коллаборативтік (коллаборация – ынтымақтастық) ортаның маңыздылығын көрсетеді [4, б. 112]. Өзгерістер тек қана ресми нұсқаулармен емес, бірлескен іс-әрекет пен сенім атмосферасында ғана тұрақты болады. Мұғалімдердің жаңа технологияларды игеруі, оларды сабақта қолдануы және нәтижелерін талқылауы осы ортаның қалыптасуына ықпал етеді.

Қорытынды

Қазіргі қоғам үшін білім – бәсекеге қабілеттіліктің негізгі факторы. Осыған байланысты, Қазақстан мектебінің алдында тұрған міндет – болашақтың белсенді, шығармашылық қабілеті дамыған және жауапкершілікті сезетін азаматтарын тәрбиелеу. Бұл мақсатқа жету үшін білім беру жүйесінің барлық деңгейлерінде жан-жақты өзгерістер жүргізу қажет.

Тәжірибелік талдау мынадай негізгі қорытындыларды жасауға мүмкіндік береді:

1. Мұғалімнің кәсіби бейімделуі мен өсуі – жаңа оқыту парадигмасына сәйкес келудің негізгі шарты. Ол тек формальды курстар арқылы емес, сонымен қатар мұғалімнің рефлексиясы мен ішкі мотивациясы арқылы жүзеге асады.
2. Критериалды бағалау, БЛУМ таксономиясы, SMART-технология сияқты заманауи әдістер оқу процесін тиімді ұйымдастыруға және оқушының танымдық белсенділігін арттыруға мүмкіндік береді.
3. Мектептің табысты трансформациясы оқу-әдістемелік жұмысты ғана емес, мектеп қауымдастығының психологиялық-педагогикалық мәдениетін түрлендіруді де қамтиды. Бұл үдерісті мектеп басшылығының жетекшілігі мен жүйелі жоспарлауы басқаруы керек.

Осылайша, білім беруді жаңғырту – бұл ұзақ мерзімді стратегиялық жоба болып табылады, онда теория мен практика, дәстүр мен инновация, мұғалім мен оқушының қатынастары үйлесімді болуы тиіс. Осы жолдағы негізгі кепіл – білім беру процесінің барлық қатысушыларының, ең алдымен мұғалімнің, үздіксіз дамуы мен ізденісі болып табылады.

Әдебиеттер тізімі

1. Жұмабаев М. Таңдамалы шығармалар. – Алматы: Жазушы, 2012. – 480 б.
2. Әбілқасымова А.Е., Қайдарова Ж.А., Сұлтанова Н.Ж. Жаңа білім беру парадигмасы: теория және практика. – Алматы: Білім, 2019. – 256 б.
3. Харленд Дж. (Harlen, J.) Оқыту және бағалаудағы өзгерістер / Ағылшын тілінен аударған. – М.: Білім, 2017. – 198 б.
4. Hattie J. Visible Learning for Teachers: Maximizing Impact on Learning. – London: Routledge, 2012. – 280 p.
5. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электрондық ресурс] – https://adisteme.kz/rules.html