Аннотация. Бұл мақала педагогтың жеке және кәсіби бақытының мәнін зерттейді, педагогикалық қызметтің шынайы кәсібилігі мен ішкі қанағаттануының өзара байланысын талдайды. Жұмыстың мақсаты – табыстылық пен тұлғалық өрлеуді қамтамасыз ететін бақытты ұстаздың психологиялық-педагогикалық портретін жасау. Зерттеуде сапалы талдау әдісі, педагогикалық тәжірибені жалпылау, сондай-ақ нақты педагогикалық ізденістің үлгісі ретінде сынамалы оқиғаны зерделеу қолданылды. Мақалада кәсіби табыстылық (дәндік білім, педагогикалық технологияларды меңгеру, жетістіктер) мен субъективті бақыт (тағдырға ұмтылу, өзгерістің мағынасын табу, мейірім) арасындағы теңдестік қарастырылады. Нәтижелер көрсеткендей, педагогикалық бақыт кәсіби шеберліктің бір тұтас компоненті ретінде тұлғаның тұтас дамуын және сабақтан тыс шығармашылық іс-әрекеттің өркендеуін талап етеді [1, 2]. Қорытындыда қазіргі білім беру кеңістігінде бақытты ұстаздың рөлі мен мәні қозғалады.

Аннотация. Данная статья исследует сущность личного и профессионального счастья педагога, анализирует взаимосвязь подлинной профессиональной идентичности учителя и его внутренней удовлетворённости. Цель работы – создать психолого-педагогический портрет счастливого учителя, обеспечивающего как профессиональную успешность, так и личностную реализацию. В исследовании использованы методы качественного анализа, обобщения педагогического опыта, а также изучение репрезентативного кейса как образца педагогического служения. В статье рассматривается баланс между профессиональной успешностью (предметная компетентность, владение технологиями, достижения) и субъективным счастьем (чувство призвания, нахождение смысла в изменениях, милосердие). Результаты показывают, что педагогическое счастье как неотъемлемый компонент мастерства требует целостного развития личности и расцвета внеурочной творческой деятельности [1, 2]. В заключении обсуждается роль и значение счастливого учителя в современном образовательном пространстве.

Abstract. This article explores the essence of a teacher's personal and professional happiness, analyzing the interconnection between authentic professional identity and internal satisfaction. The aim of the work is to create a psychological-pedagogical portrait of a happy teacher who ensures both professional success and personal fulfillment. The research employs methods of qualitative analysis, generalization of pedagogical experience, and the study of a representative case as an example of pedagogical dedication. The article examines the balance between professional success (subject competence, mastery of technologies, achievements) and subjective happiness (sense of vocation, finding meaning in changes, compassion). The results indicate that pedagogical happiness as an integral component of mastery requires the holistic development of the personality and the flourishing of extracurricular creative activities [1, 2]. The conclusion discusses the role and significance of a happy teacher in the modern educational space.

Кіріспе. Педагогикалық қызмет – бұл қоғамның интеллектуалдық және рухани дамуына тікелей әсер ететін адамзаттың ең жауапты мамандықтарының бірі. Бұл күрделі қызмет тек жеткілікті білім мен әдістемелік дайындықты ғана емес, сонымен қатар мұғалімнің ішкі әлемінің байлығын, жан тыныштығы мен өз ісіне деген шын сүйіспеншілігін талап етеді. Осы контексте «бақытты ұстаз» ұғымы қалыптасады, ол тек кәсіби табысқа жетуді емес, педагогикалық қызмет арқылы тұлғалық даму мен мағына табуды да білдіреді. Бұл тақырыптың өзектілігі қазіргі заманғы білім берудің инновациялық өзгерістер жағдайында мұғалімнің эмоционалдық жан-жақтылығы мен кәсіби жандануының маңыздылығын түсіну қажеттілігімен байланысты. Теориялық тұрғыдан бұл зерттеу педагогикалық қызметтің экзистенциалдық аспектілерін, яғни оның тұлғаның өмірлік жолын қалыптастырудағы рөлін ашады. Практикалық маңыздылығы – мектеп қабырғасында педагогикалық қызмет пен жеке бақыт арасындағы үйлесімді үрдістің нақты үлгілерін көрсету, соның ішінде қазақтың тілі мен мәдениетін терең сүйетін ұстаздың тәжірибесі арқылы.

Негізгі бөлім

Бақытты ұстаз ұғымын бірнеше өзара байланысты компоненттер арқылы анықтауға болады. Біріншіден, бұл тағдыр сезімі – өз мамандығын тағдырлы жол ретінде қабылдау. Педагогикалық қызмет таңдау емес, ішкі шақыру ретінде көрінгенде, оның қиындықтары да, төзімділік талап ететін жағдайлары да шығармашылық шабыт көзіне айналады. Екіншіден, бұл белсенді тұлғалық өсу. Тәжірибелі ұстаз оқушыға ғана емес, сонымен бірге өзін-өзі тәрбиелеу және оқыту үдерісі болып табылады. Мұндай жолмен оның білімі мен кәсіби шеберлігі үнемі жетілісіп отырады. Үшіншіден, бақыттылық шығармашылық өріс пен жаңалықтарға деген құштарлықпен тығыз байланысты. Бұл жаңа оқыту технологияларын енгізуді, сабақтан тыс сыныптан тыс шығармашылық үйірмелерді (мысалы, «Асыл сөз» мәнерлеп оқу үйірмесі) басқаруды немесе өнер саласындағы жеке қабілеттерін дамытуды қамтиды [1].

Бақытты ұстаздың психологиялық портретін құрастырғанда, келесідей сапаларды атап өтуге болады: ықылас – оқушылардың әрқайсысына жеке қарау қабілеті; шыдамдылық – күнделікті қиындықтарға төзімділік; эмоционалды интеллект – өз сезімдерін басқару және оқушылардың эмоционалды жағдайын түсіну; ізденушілік – жаңа білім мен тәжірибелерге ұмтылу. Зерттеулер көрсеткендей, осы сапаларға ие мұғалімдер өз қызметінен қанағаттану деңгейі жоғары, сонымен қатар оқушылардың мотивациясы мен академиялық жетістіктері де жоғары болады [2].

Практикалық мысал ретінде тәжірибелі ұстаз Рыскүл Дүзенқызының педагогикалық жолы қарастырылуы мүмкін. Оның тәжірибесі тағдыр мен белсенді қызметтің үйлесімділігін көрсетеді. Ол қазақ тілі мен әдебиетін оқытуды тек бағдарламаны орындау ретінде емес, ұлттық мәдениетті сақтау және тарату миссиясы ретінде қабылдайды. Бұл миссия оның өзінің ұстазынан алған тәрбиелік өнегеге сүйенеді, осылайша педагогикалық дәстүрдің тізбектілігін көрсетеді. Оның шәкірттерінің («Абай оқулары» сияқты) республикалық байқаулардағы жетістіктері тек оның әдістемелік шеберлігінің ғана емес, сонымен қатар оқушылардың жүрегіне жол таба білу қабілетінің нәтижесі болып табылады. Бақытты ұстаздың кәсібилігі тек сабақ шеңберімен шектелмейді. Оның шығармашылық қабілеттерін (әншілік, театр қызметі) дамыту және қоғамдық өмірге белсене қатысу (қалалық мәдени шаралар) оның тұтас тұлға ретіндегі дамуына ықпал етеді. Бұл жеке бақыт пен кәсіби табыстың ажырамас бөлігі болып табылады. К.Д. Ушинскийдің атап өткендей, педагогтың өмірлік жолын таңдаудағы жандануы оның бақытының негізгі шарты болып табылады.

Дегенмен, бақытты ұстаз болатын жолда бірқатар қиындықтар бар. Бұл күнделікті жұмыстың жүктемесі, кейде шектен тыс талаптар, эмоционалды шаршау синдромы (burnout) және қоғамдағы педагог мансабына деген құндылықтың өзгеруі болуы мүмкін. Осы қиындықтарды жеңу үшін қолдау жүйесі маңызды: әдістемелік бірлестік, мектеп басшылығының қолдауы және отбасылық тұрақтылық. Тәжірибелі ұстаздың өмірбаяны мұндай қолдаудың маңыздылығын көрсетеді, мұнда жан жарының да ұстаз болуы біріккен тұрмыстық және кәсіби құндылықтардың болуын білдіреді. Педагогикалық бақыт оқушымен қарым-қатынастың сапасына тікелей байланысты. Оқушының танымдық қызығушылығын ояту, оның жеке дамуына көмектесу, сенім мен құрмет орнату – мұның бәрі ұстаз үшін терең моральдық қанағаттану көзі болып табылады. Мұндай қарым-қатынас педагогикалық эмпатияға, яғни басқа адамның эмоционалды жағдайын түсіну және оған жауап бере білу қабілетіне негізделеді.

Қорытынды. Жалпылай келе, бақытты ұстаз ұғымы педагогикалық қызметтің табиғатын тереңірек түсінуге мүмкіндік береді. Бұл тек кәсіби стандарттарды орындаудан гөрі, тұлғаның ішкі ресурстары мен шығармашылық әлеуетін толық ашуға бағытталған күрделі феномен болып табылады. Бақытты ұстаздың негізгі сипаттамалары: тағдыр сезімі, тұтас тұлға ретіндегі үздіксіз өсу, шығармашылық қызметке жандану, оқушылармен терең гуманитарлық байланыс орнату және сыртқы қиындықтарға қарамастан ішкі тепе-теңдікті сақтау қабілеті. Негізгі қорытындылар келесідей: біріншіден, педагогтың бақыты оның кәсіби тиімділігінің маңызды шарты болып табылады және керісінше, табысты педагогикалық тәжірибе ішкі қанағаттануды арттырады. Екіншіден, педагогикалық бақыт өздігінен пайда болмайды, ол жеке саналы талпыныстарды, қолдаудың оң ортасын және мәдени-тарихи дәстүрге сүйенуді талап етеді. Үшіншіден, қазіргі заманғы білім беру жүйесінің алдындағы міндеттердің бірі – жеке тұлғаның дамуына бағытталған бақытты ұстаздың психологиялық портретіне сәйкес келетін педагогикалық құзыреттілік моделін құру. Осылайша, бақытты ұстаз – бұл тек талантты педагог ғана емес, сонымен бірге өз өмірін мағыналы еткен, жаңа буындардың жүрегіне сәт түсіретін адам. Оның жолы күрделі, бірақ оны таңдағандар үшін – ең бай, ең толық және шынайы бақыттың бір түрі болып табылады.

Әдебиеттер тізімі

1. Ушинский К.Д. Адам ретінде тәрбиелеу. Педагогикалық шығармалар жинағы: 2 томдық. – М.: Педагогика, 1974. – Т. 1. – 584 б.
2. Seligman, M. E. P., & Csikszentmihalyi, M. Positive Psychology: An Introduction. American Psychologist, 2000, 55(1), pp. 5–14.
3. Ыбыраев Ж. Ұстаздық мінез-құлық философиясы. – Алматы: Қазақ университеті, 2015. – 256 б.
4. Palmer, P. J. The Courage to Teach: Exploring the Inner Landscape of a Teacher’s Life. – San Francisco: Jossey-Bass, 2007. – 272 p.
5. Нұртазина Р.Қ. Қазақ педагогикасының дәстүрлері мен қазіргі заман. – Астана: Фолиант, 2019. – 320 б.
6. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электронды ресурс] – https://adisteme.kz/rules.html