Қоғам дамуының басты қозғаушы күші – білім. Ал білімнің сапасы – мұғалімнің кәсіби деңгейіне тікелей байланысты. Қазіргі XXI ғасыр мұғалімі – тек пән үйретуші емес, сонымен бірге баланың тұлғалық дамуын бағыттайтын, оның шығармашылық қабілетін оятатын көшбасшы. Уақыт ағынымен бірге өзгеріп, жаңашыл идеяларды меңгеріп отыру – әр ұстаздың кәсіби борышы. Заман өзгерген сайын мұғалімнің рөлі де өзгеріп келеді. Бұрынғыдай дайын білімді беруші емес, енді ол — оқушының ізденісін ұйымдастырушы, тәжірибелік ойлауды қалыптастырушы және рухани тәрбие беруші тұлға. Сондықтан заманауи ұстаз – үздіксіз ізденіс үстінде болуға тиіс.

1. Мұғалім – қоғамның рухани тірегі

Ұстаз – қоғамның ең құрметті әрі жауапты мамандығы. Елдің болашағы, ұлттың рухы мұғалімнің жүрегінен басталады. Қазақ халқы ұстазды «мектептің жүрегі» деп бағалаған. Шындығында да, білім беру жүйесіндегі барлық өзгеріс пен жаңашылдықтың табысты болуы мұғалімнің белсенділігі мен жаңашылдығына байланысты.

Бүгінгі мұғалім:

1. адамгершілік және рухани құндылықтардың сақтаушысы;
2. білім берудегі инновациялық процестердің жетекшісі;
3. оқушының тұлғалық дамуына жағдай жасаушы;
4. қоғамдық және мәдени өмірдің белсенді мүшесі болуы тиіс.

Мұғалімнің кәсібилігі тек білім деңгейімен ғана емес, оның өмірге, балаға, қоғамға деген көзқарасымен өлшенеді. Сондықтан ұстаз болу – үздіксіз даму мен өзін жетілдіруді талап ететін шығармашылық жол.

2. Үздіксіз ізденіс – кәсіби дамудың негізі. Бүгінгі педагогтан тек дәстүрлі әдістерді қолдану жеткіліксіз. Ол үнемі жаңа білім көзін іздеп, ғылыми-әдістемелік жаңалықтармен танысып, заманауи технологияларды меңгеруі керек.

Мұғалімнің үздіксіз ізденіс үстінде болуы – оның кәсіби шеберлігінің басты шарты.

Ізденістің негізгі бағыттары:

1. Педагогикалық инновациялармен жұмыс: заманауи әдіс-тәсілдер, интерактивті оқыту, жобалық және саралап оқыту технологиялары.
2. Цифрлық құзыреттілікті арттыру: қашықтан оқыту платформаларын пайдалану, цифрлық ресурстар құрастыру, ақпараттық сауаттылық.
3. Ғылыми-зерттеу қызметі: оқыту мен тәрбиелеу үдерісін зерттеу, эксперименттер жүргізу, ғылыми мақалалар жариялау.
4. Өзін-өзі дамыту: кәсіби кітаптар оқу, вебинарлар мен семинарларға қатысу, шетелдік тәжірибені зерттеу.

Осындай үздіксіз ізденіс нәтижесінде мұғалім тек өз білімін жаңартып қана қоймай, оқушылардың ойлау мәдениетін, зерттеушілік дағдысын қалыптастырады.

3. Заманауи мұғалімнің кәсіби құзыреттері. Бүгінгі мұғалімге қойылатын талаптар бұрынғыдан әлдеқайда жоғары. Ол тек пәнін жетік білумен шектелмей, түрлі құзыреттерге ие болуы қажет. Заманауи мұғалімнің негізгі құзыреттері:

1. Ақпараттық құзырет: жаңа технологияларды меңгеру, интернет-ресурстарды тиімді пайдалану;
2. Коммуникативтік құзырет: оқушылармен, ата-аналармен, әріптестермен тиімді қарым-қатынас орната білу;
3. Әлеуметтік және эмоционалды интеллект: оқушылардың психологиялық жағдайын түсіну, қолдау көрсету;
4. Шығармашылық құзырет: сабақты қызықты өткізу, оқушылардың шығармашылығын дамыту.

Білім мен технологияның шексіз әлемінде мұғалім үнемі жаңашыл ойдың, ізденістің, дамудың ортасында болуы қажет.

4. Мұғалім еңбегіндегі инновациялар мен шығармашылық. Қазіргі педагогикада мұғалімнің инновациялық іс-әрекеті басты назарда. Инновациялық мұғалім – тәжірибені талдап, жаңа идеялар енгізіп, оқыту процесін жетілдіруге ұмтылатын ұстаз.

Мысалы:

1. Сабақта интерактивті әдістерді (debate, case-study, brainstorming, project work) қолдану;
2. Цифрлық құралдармен (Padlet, Kahoot, Quizizz, Google Classroom) сабақ өткізу;
3. Аутенттік тапсырмалар мен жобалық жұмыстар арқылы оқушының зерттеу қабілетін арттыру;
4. Бірлесе оқыту, формативті бағалау, рефлексия әдістерін жүйелі енгізу.

Осындай тәсілдер мұғалім мен оқушы арасындағы байланысты күшейтіп, білім беру процесін жандандырады. Бұл – үздіксіз ізденістің айқын көрінісі.

5. Үздіксіз ізденіс – ұстаздық өмір салты. Мұғалімдік қызмет – тоқтаусыз даму мен жаңаруды қажет ететін сала. Әр сабақ – жаңа тәжірибе, әр оқушы – жаңа әлем. Мұғалім үнемі оқушыдан үйреніп, заман талабына бейімделіп, өзінің педагогикалық шеберлігін шыңдап отыруы керек. Тәжірибелі ұстаздар айтады: «Егер мұғалім бір күнге оқуды тоқтатса, ол ертең оқушысынан қалып қояды». Сондықтан үздіксіз білім алу, кәсіби қауымдастықтарға қатысу, онлайн курстардан өту, тәжірибе алмасу – заманауи мұғалімнің өмір салтына айналуы тиіс. Бүгінде елімізде мұғалімдердің кәсіби дамуына арналған түрлі курстар, әдістемелік орталықтар, педагогикалық форумдар мен конкурстар (мысалы, «Педагогикалық идеялар фестивалі», «Үздік ұстаз», «Digital Teacher» және т.б.) белсенді жұмыс істеуде. Бұл – ұстаз еңбегін қолдаудың нақты көрінісі.

Қорытынды

Заман талабына сай мұғалім – өз ісінің шебері ғана емес, үнемі ізденіп, үйренуден жалықпайтын тұлға. Мұндай мұғалім ғана білім мен тәрбиені ұштастырып, оқушыны еркін ойлайтын, жаңашыл, елжанды азамат ретінде қалыптастыра алады. Үздіксіз ізденіс – ұстаздық өмірдің мәні. Білім жүйесін жаңартудың, қоғамды дамытудың, ел болашағын айқындаудың ең тиімді жолы – шығармашыл, рухани бай және үздіксіз ізденістегі мұғалімдер қауымын қалыптастыру.

Қолданылған әдебиеттер

1. Назарбаев Н.Ә. Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру. – Астана, 2017.
2. ҚР Білім және ғылым министрлігі. Педагог мәртебесі туралы заң. – Астана, 2019.
3. Жолдасбекова С. Заманауи мұғалімнің кәсіби құзыреттілігі. – Алматы: Қазақ университеті, 2020.
4. Мұхамбетжанова С.Т. Цифрлық білім беру және инновациялық педагогика. – Алматы: 2021.
5. Сатыбалдиева А. Педагогтың кәсіби дамуы мен үздіксіз ізденісі. – Нұр-Сұлтан, 2022.
6. UNESCO. Teacher Professional Development: A Continuous Journey. – Paris, 2022.
7. Fullan, M. The New Meaning of Educational Change. – Teachers College Press, 2016.