Аннотация. Бұл мақаланың мақсаты – қазіргі білім беру контекстіндегі үштілділік тәжірибесін талдау. Мақалада Қазақстандағы үштілділік саясаты (қазақ, орыс, ағылшын тілдері) және оның білім беру процесіндегі жүзеге асырылуы қарастырылады. Зерттеу мәселенің өзектілігі заманауи қоғамға бірнеше тілді иемденген, коммуникативтік құзыреттілігі дамыған тұлғаны дайындау қажеттілігімен байланысты. Мақалада тілдік саясатты талдау, білім беру тәжірибесін жалпылау және әдістемелік тәсілдерді сипаттау әдістері қолданылған. Жүргізілген талдау бойынша үштілділікті жүзеге асырудың тиімді тәсілдеріне интерактивті әдістерді (ойын технологиясы, тапсырмалар), заманауи технологияларды интеграциялауды және тілдердің әлеуметтік-мәдени контекстерін ескеруді жатқызуға болады. Нәтижелер тілдерді теңдік негізінде үйренудің маңыздылығын, оқушылардың білім беруге деген қызығушылығын арттыру үшін сабақ әдістерін әртараптандыру қажеттілігін көрсетеді. Қорытындыда ұсынылған тәсілдердің оқушылардың тілдік құзыреттілігін дамытудағы тиімділігі атап өтіледі.

Аннотация. Цель данной статьи – проанализировать опыт реализации трехъязычия в современном образовательном контексте. В статье рассматривается политика трехъязычия в Казахстане (казахский, русский, английский языки) и её реализация в образовательном процессе. Актуальность проблемы связана с необходимостью подготовки личности, владеющей несколькими языками и развитыми коммуникативными компетенциями, для современного общества. В исследовании использованы методы анализа языковой политики, обобщения педагогического опыта и описания методических подходов. Проведенный анализ показал, что к эффективным способам реализации трехъязычия можно отнести интеграцию интерактивных методов (игровые технологии, задания), современных технологий и учёт социально-культурных контекстов языков. Результаты подчёркивают важность изучения языков на основе равноправия, необходимость диверсификации методов преподавания для повышения интереса учащихся к образованию. В заключении отмечается эффективность предложенных подходов в развитии языковой компетенции учащихся.

Abstract. The purpose of this article is to analyze the experience of implementing trilingualism in the modern educational context. The article examines the policy of trilingualism in Kazakhstan (Kazakh, Russian, English languages) and its implementation in the educational process. The relevance of the problem is related to the need to train individuals who speak several languages and have developed communicative competencies for modern society. The study uses methods of language policy analysis, generalization of pedagogical experience and description of methodological approaches. The analysis showed that effective ways to implement trilingualism include the integration of interactive methods (game technologies, tasks), modern technologies and consideration of the socio-cultural contexts of languages. The results emphasize the importance of learning languages on the basis of equality, the need to diversify teaching methods to increase students' interest in education. In conclusion, the effectiveness of the proposed approaches in developing students' language competence is noted.

Кіріспе. Үштілділік – бүгінгі білім беру кеңістігіндегі маңызды бағыттардың бірі болып табылады. Қазақстан Республикасында бұл бағыт Елбасының бастамасымен әлеуметтік-мәдени жоба ретінде іске асырылып, қазақ, орыс және ағылшын тілдерін тең дәрежеде меңгеруді көздейді. Бұл бастама тек тіл саясатының элементі ғана емес, сонымен қатар елдің халықаралық ынтымақтастық пен бәсекеге қабілеттілік ортасына интеграциялануының құралы болып табылады. Өзектілігі әлемдік тәжірибемен де сәйкес келеді: көптеген елдерде көптілді білім беру азаматтардың бәсекеге қабілеттілігін арттырудың, білім берудің халықаралық деңгейін көтерудің тиімді тәсілі ретінде қарастырылады.

Дегенмен, үштілділікті жүзеге асыру тек формальды түрде үш тілді оқытумен шектелмейді. Бұл күрделі педагогикалық жүйе, ол оқушылардың коммуникативтік құзыреттілігін, тілдік сезімін дамытуға, сондай-ақ әр тілдің мәдени контекстерін түсінуге бағытталған. Тиімділік тек тілдердің санымен емес, оларды меңгеру сапасымен, тілдерді өмірдің әртүрлі салаларында қолдана білу дағдысымен өлшенеді. Осыған байланысты бұл мақаланың мақсаты – үштілді білім беру процесіндегі қазіргі тәжірибені талдау және оның нәтижелілігін арттырудың әдістемелік тәсілдерін ұсыну.

Негізгі бөлім. Үштілді білім беру Қазақстан мектептерінде жүйелі түрде жүзеге асырылуда. Бұл тәжірибе тек жоғары сыныптармен шектелмей, бастауыш сыныптан бастап кешенді түрде қолданылады. Бастауыш сыныптарда оқушылар негізгі тілдерді (қазақ немесе орыс) меңгерумен қатар, шет тілін (әдетте ағылшын тілін) да үйренуге бастайды. Бұл жағдайда тілдерді бір-бірінен оқшауланған пәндер ретінде емес, өзара байланысты элементтер ретінде қарастыру маңызды. Мысалы, бір тақырыпты әртүрлі тілдерде қарастыру оқушылардың тілдік материалды тереңірек түсінуіне, салыстырмалы талдау дағдыларын дамытуына ықпал етеді.

Үштілділікті жүзеге асырудың тиімді тәсілдерінің бірі – интерактивті және ойындық технологияларды қолдану. Мысалы, «A.S.H» (Antonym, Synonym, Homonym) ойыны оқушылардың тілдік материалды белсенді игеруіне, сөздік қорларын кеңейтуіне және ойлау қабілеттерін дамытуға мүмкіндік береді. Бұл ойын тек ағылшын тілінде ғана емес, қазақ және орыс тілдерінде де өткізілуі мүмкін, бұл тілдердің лексикалық байлығын салыстыруға, олардың ерекшеліктерін түсінуге ықпал етеді. Мұндай ойындар оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттырып, білім алуды тартымды процеске айналдырады.

Тілдерді оқытудың тағы бір маңызды аспектісі – тілдік құзыреттіліктің барлық құрамдас бөліктерін дамыту: фонологиялық (дыбыстау, есту), орфографиялық (жазу ережелері), лексикалық (сөздік қор), грамматикалық (сөйлем құрылымы) және коммуникативтік (тілді тұрмыста қолдану). Бұл аспектілерді үйлесімді түрде дамыту үшін оқушыларға әртүрлі тапсырмалар ұсыну қажет: тыңдау және қайталау тапсырмалары (фонология), диктант және мәтін жазу (орфография), сөздерді топтастыру және мағынасын анықтау (лексика), сөйлем құрастыру (грамматика), диалог құру және пікірталас (коммуникация). Әр тілдің ерекшеліктерін ескере отырып, мұндай тапсырмаларды әзірлеу оқушылардың тілдік дағдыларын теңгерімді түрде дамытуға мүмкіндік береді.

Үштілді білім берудің табыстылығы ата-аналар мен жалпы қоғамның қатысу дәрежесіне де тәуелді. Ата-аналардың балаларының тілдік дамуына деген қызығушылығы, үйде тілдерді қолдануы оқушылардың тілдік ортаға бейімделуіне ықпал етеді. Сонымен қатар, қоғамда тілдерге деген сыйластық пен құрмет ортасын құру маңызды. Бұл ретте әр тілдің өзіндік мәні мен мәдени ролін ескеру қажет: қазақ тілі – мемлекеттік тіл ретінде, орыс тілі – көптілділік пен мәдени алмасу тілі ретінде, ағылшын тілі – халықаралық коммуникацияның құралы ретінде.

Заманауи технологияларды тілдерді оқытуға интеграциялау да үштілді білім берудің тиімді тәсілі болып табылады. Мобильді қосымшалар, онлайн платформалар, бейне материалдар оқушыларға тілдерді өз бетінше үйренуге, қосымша материалдармен жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Бұл тәсіл оқушылардың жеке қажеттіліктеріне баса назар аударуға, олардың жеке қарқынымен жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, технологиялар арқылы оқушылар нақты тілдік ортаға жақындауға, ауызша және жазбаша коммуникация дағдыларын дамытуға болады.

Үштілді білім беруді жүзеге асыру кезінде мұғалімнің рөлі де ерекше. Ол тек білім беруші ғана емес, сонымен қатар тілдердің танымдық және мәдени құндылықтарын жеткізуші, оқушылардың тілдік танымын қалыптастырушы болып табылады. Мұғалім өзінің кәсіби дамуын үнемі жалғастыруы, тілдерді оқытудың жаңа әдістерін меңгеруі, оқушылардың тілдік қажеттіліктерін анықтауы қажет. Осылайша, мұғалім оқушылардың тілдерді терең меңгеруіне, оларды өмірде тиімді пайдалануына ықпал ете алады.

Қорытынды. Үштілділік қазіргі заманның объективті талабы болып табылады және ол тек тілдердің санымен емес, оларды меңгеру сапасымен, оларды өмірдің әртүрлі салаларында қолдана білу дағдысымен сипатталады. Қазақстандағы үштілді білім беру тәжірибесі оның нәтижелі жүзеге асырылатынын көрсетеді, бірақ бұл үдерісте кейбір мәселелер де бар. Тиімділікті арттыру үшін тілдерді теңдік негізінде оқыту, оқыту әдістерін әртараптандыру (интерактивті әдістер, ойын технологиялары), заманауи технологияларды интеграциялау, ата-аналар мен қоғамның белсенді қатысуын қамтамасыз ету қажет. Осы тәсілдер оқушылардың тілдік құзыреттілігін дамытуға, олардың тілдерге деген қызығушылығын арттыруға ықпал етеді. Қорытындылай келе, үштілді білім беру – бұл тек тілдерді үйрету емес, сонымен қатар оқушылардың тұтас тұлғасын дамыту, олардың тілдік және мәдени санасын қалыптастыру үдерісі. Бұл үдерістің табысты жүзеге асырылуы оқушылардың болашақтағы өмірлік табыстарына, сондай-ақ елдің әлеуметтік-экономикалық дамуына оң әсер етеді.

Әдебиеттер тізімі

1. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан-2050 стратегиясы. – Астана, 2012.
2. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы. – Астана, 2007.
3. Baker, C. Foundations of Bilingual Education and Bilingualism. – Multilingual Matters, 2011. – 498 p.
4. Құдайбергенова К.С. Көптілді білім беру: теория мен практика. – Алматы: Білім, 2015. – 220 б.
5. Жұмағалиева Б.К. Тілдік саясат және білім беру. – Астана: Фолиант, 2018. – 180 б.
6. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электронды ресурс] – https://adisteme.kz/rules.html