Аннотация қазақ тілінде

Мақала «UniSat білім беру хабының мүмкіндіктері» тақырыбында қосымша білім беру жүйесінің инновациялық форматын зерттейді. Зерттеу мақсаты — хабтың STEM (ғылым, технология, инженерия, математика) білімін дамытудағы рөлін, әсіресе қыз балалардың ғарыш саласына қызығушылығын арттырудағы әсерін талдау. Әдістерге құжаттарды талдау, бақылау және сипаттау жатады. Нәтижелер көрсеткеніндей, хабтың заманауи техникалық базасы (УКВ/КВ трансиверлері, SDR-технологиялары, наноспутниктердің инженерлік үлгілері) оқушылардың практикалық дағдыларын қалыптастыруға ықпал етеді. Хабта жұмыс істейтін «Спутниктік робототехника және байланыс» клубы теориялық білімді нақты жобалармен ұштастырады. Зерттеу Омар Е.О. [1, б. 45] және ЮНИСЕФ [2] деректеріне сүйенеді. Бұл мақала атауы: «UniSat білім беру хабының мүмкіндіктері».

Аннотация на русском языке

Статья исследует инновационный формат дополнительного образования — образовательный хаб UniSat. Цель работы — проанализировать роль хаба в развитии STEM-компетенций (наука, технологии, инженерия, математика), особенно в контексте повышения интереса девочек к космическим технологиям. В исследовании применялись методы анализа документов, наблюдения и описания. Результаты показывают, что современное техническое оснащение хаба (УКВ/КВ трансиверы, SDR-технологии, инженерные модели наноспутников) способствует формированию практических навыков у учащихся. Клуб «Спутниковая робототехника и связь» при хабе успешно интегрирует теоретические знания в реальные проекты. Исследование опирается на труды Омар Е.О. [1, с. 45] и данные ЮНИСЕФ [2]. Название статьи: «UniSat білім беру хабының мүмкіндіктері».

Abstract in English

This article examines the UniSat educational hub as an innovative model of extracurricular STEM (Science, Technology, Engineering, and Mathematics) education in Kazakhstan. The study aims to analyze the hub’s role in fostering technical competencies, with a focus on increasing girls’ participation in space-related fields. Research methods include document analysis, observation, and descriptive case study. Findings indicate that the hub’s advanced infrastructure—including VHF/HF transceivers, Software-Defined Radio (SDR) systems, and engineering models of nanosatellites—effectively supports hands-on learning. The “Satellite Robotics and Communication” club integrates theoretical instruction with real-world projects such as atmospheric data analysis and radio signal modeling. The research draws on works by Omar E.O. [1, p. 45] and UNICEF reports [2]. Article title: “UniSat білім беру хабының мүмкіндіктері”.

Кіріспе

Қазақстандағы білім беру жүйесін жаңарту процесі қосымша білім берудің рөлін күшейтуге ықпал етуде. Ерекше назар STEM-бағыттарына — ғылым, технология, инженерия және математикаға — аударылады, себебі олар XXI ғасырдағы инновациялық экономиканың негізі болып табылады. Дегенмен, қыз балалардың бұл салаларға қатысуы әлі де төмен деңгейде қалып отыр. Дүниежүзілік экономикалық форумның мәліметтері бойынша, Қазақстанда STEM мамандықтарына түсетін қыздардың үлесі — 14%, ал ұлдардың — 37% [2]. Бұл теңсіздік кәсіби және әлеуметтік дамудың тұрақтылығына қауіп тудырады. Осы контексте 2022 жылы Түркістан қаласында ашылған UniSat білім беру хабы маңызды қадам болып табылады. Ол біріккен күштердің — ЮНИСЕФ Қазақстан өкілдігі, әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті және Түркістан қалалық Оқушылар сарайының — нәтижесі ретінде пайда болды. Хабтың теориялық маңыздылығы — гендерлік теңсіздікті азайтуға бағытталған білім беру модельінің практикалық іске асырылуында, ал практикалық маңыздылығы — оқушылардың инженерлік, робототехникалық және радиобайланыс дағдыларын дамытуда.

Негізгі бөлім

UniSat білім беру хабы — бұл тек техникалық ресурс емес, сонымен қатар әлеуметтік-педагогикалық орта. Оның негізгі мақсаты — ғарыштық технологияларға қызығушылық танытатын қыз оқушыларға практикалық тәжірибе алуға мүмкіндік беру. Хаб жердегі және ғарыштағы радиохабар тарату құрылғыларымен жұмыс істеуге арналған: УКВ (ультракысқа толқын) және КВ (қысқа толқын) диапазондарындағы трансиверлер, SDR (Software-Defined Radio/бағдарламалық анықталған радио) жүйелері, спутниктердің орбитасын көрсететін интерактивті экрандар бар. Бұл құралдар оқушыларға наноспутниктерге сигнал жіберіп, олардан деректер алуға мүмкіндік береді.

Хаб жанындағы «Спутниктік робототехника және байланыс» клубы оқу жылы бойы теория мен практиканы ұштастыратын бағдарлама бойынша жұмыс істейді. Оқушылар сегіз негізгі тақырып бойынша жобалар орындайды: Python (емес Rhython) бағдарламалау тілінде әуе шарының ұшу динамикасын модельдеу, Түркістандағы UniSat наноспутнигінің ұшыру нәтижелерін талдау, жер атмосферасының құрамын зерттеу, УКВ диапазонында радиотолқындардың таралуы, радиоқабылдағыш детекторлары, транзисторлы мультивибраторлар мен дыбыс генераторларын құрастыру, қысым тақырыбына арналған инженерлік макеттерді жобалау. Бұл жобалар оқушылардың зерттеу, талдау және инженерлік шығармашылық дағдыларын дамытады.

Бір мысал ретінде Баянбек Камиланың «UniSat наноспутнигінің ұшыру нәтижелерін талдау» тақырыбындағы жұмысын атауға болады, ол XVIII Халықаралық ғылыми-зерттеу байқауында үшінші дәрежелі диплом алды. Бұл хабтың ғылыми-зерттеу қызметіне ықпалын көрсетеді.

ЮНИСЕФ [2] мәліметтеріне сүйенсек, STEM саласында қыз балаларға арналған қолдау бағдарламалары олардың кәсіби мүмкіндіктерін кеңейтіп қана қоймай, сонымен қатар ғылыми ойлауды дамытады. UniSat хабы гендерлік стереотиптерге қарсы тұрып, қыздарға радиобайланыс, кодтау, мәліметтерді талдау сияқты мамандықтарға ынталандырады. Бұл процесс шетел радиоәуесқойларымен халықаралық байланыс орнату арқылы шет тілдерін үйренуге де ықпал етеді.

Техникалық инфрақұрылымнан тыс, хаб педагогикалық инновацияларды да қолданады. Мысалы, командалық жұмыс, көпшілік алдында сөйлеу, уақытты басқару және шығармашылық сияқты «жұмсақ дағдылар» (soft skills) да қатар дамытылады. Бұл қазіргі заман талаптарына сай келеді.

Хабтың әлеуметтік әсері де өте маңызды. Ол тек Түркістан облысындағы оқушыларға ғана емес, сонымен қатар облыс аралық деңгейде білім алушылар мен педагогтар үшін оқу-әдістемелік орталыққа айналуда. Мұғалімдер семинарлар мен вебинарлар арқылы STEM-бағыттағы сабақтарды ұйымдастыру тәжірибесін алуда.

Қосымша мәлімет ретінде, хаб базасында ұжымдық радиостанция (call sign: UN6K) жұмыс істейді. Бұл станция арқылы Қазақстан студенттері әлемнің әртүрлі елдеріндегі радиоәуесқойлармен байланыс орнатып, халықаралық ынтымақтастықты дамытады. Бұл практика техникалық дағдылармен қатар әлемдік азаматтық анықтықты да қалыптастырады.

Қорытынды

UniSat білім беру хабы — бұл Қазақстандағы STEM білім берудің инновациялық үлгісі болып табылады. Оның негізгі артықшылығы — теория мен практиканың терең интеграциясы, гендерлік теңсіздікке қарсы бағытталған саясат және халықаралық ынтымақтастықты дамыту. Хабтағы техникалық ресурстар мен оқу бағдарламалары оқушылардың инженерлік, зерттеу және коммуникациялық дағдыларын бірдей дамытады. Тәжірибе көрсеткеніндей, мұндай орталықтар балалардың ғылыми әлеуетін анықтауға, кәсіби таңдауын негіздеуге және Қазақстанның технологиялық тәуелсіздігі үшін кадрлік ресурстарды дайындауға ықпал етеді. Болашақта UniSat модельін басқа аймақтарға тарату перспективалы болып көрінеді. Алынған нәтижелердің дәлелділігі ғылыми жұмыстардың, халықаралық серіктестіктердің және тәжірибелі мәліметтердің негізінде расталды.

Әдебиеттер тізімі

1. Омар Е.О. Внешкольные учреждения в Казахстане: Становление и развитие / Алматы: Рауан, 2013. – 297 б.
2. UNICEF Kazakhstan. STEM for Girls: Bridging the Gender Gap in Science and Technology [Электронды ресурс] – https://www.unicef.org/kazakhstan/reports/stem-girls-2023
3. Omar E.O. Организации дополнительного образования являются основой воспитательной работы / Түркістан, 2014. – 248 б.
4. Концепция непрерывного образования / Алматы: РБК, 1998. – 32 б.
5. Banks J. et al. Global STEM Education: Challenges and Opportunities / London: Routledge, 2020. – 214 p.
6. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электронды ресурс] – https://adisteme.kz/rules.html