Тіл - халық айнасы

Тіл - халық айнасы [Эссе]

Автор статьи : Шапағат Б.
Организация : Ақмола облысы, Целиноград ауданы, “Ақмола ауылының мектеп гимназиясы
Должность : 11 сынып оқушысы
Дата : 11.02.2025
Научный руководитель : Парасат Б., Қазақ тілі және әдебиет мұғалімі
Номер журнала : 19-2025

Тіл – бұл тек сөйлеу құралы ғана емес, ол халықтың біртұтастығын, мәдениетін және рухани байлығын көрсететін маңызды элемент. Әрбір мемлекеттің өзіндік тілі оның тәуелсіздігінің, ерекшелігінің белгісі болып табылады. Тіл арқылы халықтың тарихы, дәстүрлері, салт-санасы сақталып, ұрпақтан-ұрпаққа жеткізіледі. Тілсіз халық өзінің рухани құндылықтарын жоғалтып, мәдениеті мен бірегейлігін сақтай алмайды. Қазіргі қолданыстағы тіл бұрынғы ұрпақтардың қан мен терінің арқасында сақталып, дамып келеді. Осыған орай, тілді құрметтеу және оны сақтау – әрбір азаматтың парызы.

Қазақ тілі өзінің ерекшеліктерімен әлемде ерекше орын алады. Оның ішінде басқа тілдерде кездеспейтін әріптері бар, бұл оны бірегей етеді. Қазақ әліпбиінің дамуына Ыбырай Алтынсарин сияқты тұлғалар үлкен үлес қосты. Ол қазақ балаларына арналған алғашқы оқулықтарды жазып, әліпбидің алғашқы нұсқасын құрды. Кейін Ахмет Байтұрсынұлы қазіргі қолданыстағы қазақ әліпбиінің негізін салуға үлес қосты. Осыған байланысты Қазақстанда Тіл мерекесі Ахмет Байтұрсынұлының туған күнімен байланыстырылып, тілдің маңыздылығын еске түсіру мақсатында атап өтіледі.

Қазіргі заманда тілге деген құрметтің төмендеуі, оны білмейтін және пайдаланбайтын адамдар санының артуы – бұл қоғам үшін маңызды мәселе. Көптеген адамдар басқа елдердің тілдері мен мәдениеттеріне бейімделіп, өз тілдерін елемейді. Халел Досмұхамедұлының айтуынша, ана тілін білу және оны құрметтеу – бұл халықтың рухани құндылықтарын сақтау үшін маңызды. Ана тілін білмей, басқа тілдерге еліктеу – бұл рухани құндылықтарды жоғалтуға әкелетін қателік. Сондықтан, өз тіліміздің әдемілігін сақтап, оны әлемге таныту – біздің міндетіміз.

Қазақ тілінің бай сөздік қоры оны әлемдегі ең бай тілдердің бірі етеді. Қазақ тілінде 600 мыңнан астам сөз бар, бірақ олардың бәрі күнделікті өмірде кеңінен қолданылмайды. Бұл байлыққа қарамастан, көптеген адамдар басқа тілдерге еліктеуге бейім. Бұл құбылыстың себептері әртүрлі болуы мүмкін: глобализация, білім жүйесінің кемшіліктері немесе тілге деген құрметтің төмендеуі. Дегенмен, қазақ тілінің байлығы басқа елдерге де әсер еткен. Мысалы, қазақ тілінен орыс тіліне 150-ден астам сөз енген. Осы туралы Олжас Сүлейменов өз еңбектерінде айтып, қазақ тілінің әлемдік тілдерге ықпалын атап өткен.

Қазақ тілінің маңыздылығы түрлі тұрғыдан қарағанда да анық. Ол тек қазақ халқының ғана емес, бүкіл әлемнің мәдени мұрасының бір бөлігі. Дегенмен, тілді сақтау және дамыту үшін көп күш пен еңбек қажет. Барлығымыз бірігіп, тілдің көркейуіне үлес қоссақ, оны білмейтіндерге үйретіп, білгендерден жаңа білім алсақ, тілдің дамуына зор үлес қоса аламыз. Болашақ біздің қолымызда, оны жақсы жаққа өзгертуге де, теріс бағытқа бұруға да біздің ықпалымыз айтарлықтай. Тілді сақтау және дамыту – бұл әрбір азаматтың парызы.

Мақалада аталған тұлғалар туралы:

  1. Ахмет Байтұрсынұлы – қазақ әліпбиінің реформаторы, қазіргі қазақ әліпбиінің негізін қалаушы. Оның еңбектері мен тіл туралы пікірлері қазақ тіл білімінің дамуына үлкен ықпал еткен.
  2. Ыбырай Алтынсарин – қазақ халқының тұңғыш педагогы, қазақ балаларына арналған алғашқы оқулықтардың авторы. Ол қазақ әліпбиінің алғашқы нұсқасын жасауға қатысқан.
  3. Халел Досмұхамедұлы – қазақ тілінің маңыздылығы туралы пікірлері бар тұлға. Оның айтуынша, ана тілін білу және оны құрметтеу – халықтың рухани құндылықтарын сақтау үшін маңызды.
  4. Олжас Сүлейменов – қазақ тілінің байлығы мен оның әлемдік тілдерге ықпалы туралы зерттеулері бар ақын және ғалым. Оның еңбектерінде қазақ тілінен басқа тілдерге енген сөздер туралы айтылады.


Бұл тұлғалар қазақ тілінің дамуына, сақталуына және оның әлемге танылуына зор үлес қосты. Олардың еңбектері мен пікірлері қазақ тілінің маңыздылығын түсінуге және оны құрметтеуге ықпал етеді.