Қазақша: Бұл «Цифрлық дәуірдегі білім: жаңа мүмкіндіктер мен сын-тегеуріндер» атты мақалада цифрлық технологиялардың білім беру саласына әсері талданады. Зерттеудің мақсаты – цифрландырудың оң жақтары мен туғызатын проблемаларын анықтау, сондай-ақ Қазақстан контекстінде тиімді шешімдер ұсыну. Мақалада салыстырмалы талдау, статистикалық деректерді жүйелеу және теориялық модельдеу әдістері қолданылды. Зерттеу нәтижелері цифрлық білімнің қолжетімділігі мен икемділігін арттырғанымен, ақпараттық шамадан тыс жүктеме, цифрлық теңсіздік және психологиялық проблемалар сияқты кедергілердің бар екенін көрсетеді. Автор цифрлық сауаттылықты дамыту, инфрақұрылымды жақсарту және білім берудің аралас моделін енгізу бойынша ұсыныстар жасайды. Әдебиеттер: [1–7].

Русский: В статье «Цифрлық дәуірдегі білім: жаңа мүмкіндіктер мен сын-тегеуріндер» анализируется влияние цифровых технологий на сферу образования. Цель исследования – выявить преимущества цифровизации и возникающие проблемы, а также предложить эффективные решения в контексте Казахстана. В работе использованы методы сравнительного анализа, систематизации статистических данных и теоретического моделирования. Результаты исследования показывают, что цифровое образование повышает доступность и гибкость, но существуют такие препятствия, как информационная перегрузка, цифровое неравенство и психологические проблемы. Автор предлагает рекомендации по развитию цифровой грамотности, улучшению инфраструктуры и внедрению смешанной модели образования. Литература: [1–7].

English: This article "Digital Era Education: New Opportunities and Challenges" analyzes the impact of digital technologies on the education sector. The research aims to identify the advantages of digitalization and emerging problems, as well as to propose effective solutions in the context of Kazakhstan. The study uses methods of comparative analysis, systematization of statistical data and theoretical modeling. The results show that digital education increases accessibility and flexibility, but there are obstacles such as information overload, digital inequality and psychological problems. The author makes recommendations for developing digital literacy, improving infrastructure and implementing a blended education model. References: [1–7].

Кіріспе. XXI ғасыр — адамзат өркениетінің ең қарқынды дамып жатқан кезеңі. Технология мен ақпараттық жүйелердің дамуы біздің өміріміздің әр саласына еніп, қоғамды түбегейлі өзгертті. Бүгінде «цифрлық дәуір» ұғымы жай ғана термин емес, ол — жаңа өмір салтының, жаңа ойлау жүйесінің белгісі. Бұл өзгеріс ең алдымен білім беру саласына әсер етті. Бұрын оқу дегеніміз кітап, мұғалім және аудитория болса, қазір ол – интернет, онлайн платформа және виртуалды кеңістік. Цифрландырудың арқасында білім бұрынғыдан да қолжетімді, икемді және кең ауқымды сипатқа ие болды. Алайда, кез келген прогресс сияқты, бұл үдеріс те өзімен бірге жаңа сын-тегеуріндер мен әлеуметтік жауапкершілікті алып келді. Мақалада цифрлық дәуірдің білім саласына әкелген оң және теріс жақтары талданып, Қазақстан үшін тиімді әдіснамалар ұсынылады.

Зерттеудің өзектілігі цифрлық трансформацияның білім беру саласына әсерінің тереңдігінде жатыр. ЮНЕСКО бойынша, 2020-2025 жылдар аралығында әлемдегі білім беру жүйелерінің 70%-ы цифрлық технологияларды негізгі құрал ретінде пайдаланады [1, с. 15]. Бұл өзгерістерге бейімделу және оларды тиімді пайдалану қазіргі заманғы білім саясатының басым бағыты болып табылады.

Негізгі бөлім

Цифрлық білімнің артықшылықтары

Цифрлық дәуір білімге шекарасыз қолжетімділік ұсынды. Интернеттің арқасында студент енді тек өз еліндегі университетпен шектелмейді. Ол әлемнің кез келген бұрышындағы оқу орнының курсын оқи алады. Мысалы, Coursera, EdX, Udemy, Khan Academy секілді платформалар арқылы MIT, Harvard, Stanford сияқты оқу орындарының дәрістерін тегін тыңдау мүмкіндігі бар. Бұрын тек азғантай адамдар қол жеткізе алатын сапалы білім енді баршаға қолжетімді болды.

Екіншіден, цифрландыру білімді жекешелендіруге мүмкіндік берді. Жасанды интеллект (AI) жүйелері мен бейімделген оқыту технологиялары әр студенттің жеке ерекшелігін ескеріп, оған сәйкес тапсырма мен материал ұсына алады. Мысалы, егер студент математикада жақсы, бірақ тіл үйренуде қиналса, жүйе сол әлсіз тұсын күшейтуге бағытталған материалдар ұсынады. Бұл тәсіл дәстүрлі білім берудегі «бәріне бірдей әдіс» моделін жойып, дара оқыту мәдениетін қалыптастырды.

Үшіншіден, цифрлық дәуір студентке уақыт еркіндігін сыйлады. Онлайн форматтың арқасында оқу кестесін өзі реттеп, жұмыспен немесе хоббимен қатар алып жүруге болады. Зерттеулер көрсеткендей, онлайн оқыту форматы студенттердің 65%-ына жұмыспен қатар оқуға мүмкіндік берді [2, с. 45].

Цифрландырудың проблемалары.

Бірінші және ең үлкен мәселе — ақпараттың шамадан тыс көптігі. Интернеттегі мәліметтің бәрі бірдей сапалы емес. Жалған ақпарат, манипуляция мен фейк жаңалықтар студенттің сыни ойлау қабілетін әлсіретеді. Сондықтан бүгінгі білімнің басты мақсаты — студентті ақпаратты іздеуге емес, оны талдап, сүзгіден өткізуге үйрету.

Екінші мәселе — цифрлық тәуелділік. Әлеуметтік желілер, ойындар мен хабарламалар оқу процесіне кедергі келтіреді. Студенттің зейіні жиі бөлінеді, ал назар шоғырлануы төмендейді. Ғалымдардың зерттеуінше, қазір орташа адам назарын бір нәрсеге небәрі 8 секунд ұстай алады [3, с. 28]. Бұл – оқу тиімділігіне айтарлықтай әсер ететін фактор.

Үшінші мәселе — цифрлық теңсіздік. Қазақстанның кей аймақтарында интернет сапасы төмен, құрылғылар жетіспейді. Бұл жағдай ауыл мен қала арасындағы білім сапасында айырмашылық туғызады. БҰҰ деректері бойынша, дамушы елдерде әр бес студенттің біреуіне цифрлық құрылғылар жетіспейді [4, с. 33].

Цифрлық дәуірдегі студенттің бейімделуі. Цифрлық дәуір студенті — бұл жаңа типтегі тұлға. Ол тек білім алушы емес, өзін-өзі дамытушы, ізденуші және бейімделгіш адам. Мұндай студентке қажет негізгі қасиеттер:

1. Сыни ойлау қабілеті — ақпаратты сараптап, дұрыс шешім қабылдау
2. Цифрлық сауаттылық — технологияны тиімді әрі қауіпсіз пайдалану
3. Өзін-өзі басқару — уақыт пен ресурсты дұрыс жоспарлау
4. Икемділік пен бейімделу — жаңа жағдайға тез үйрену
5. Шығармашылық — дайын ақпаратты қайталамай, жаңа идея тудыру

Зерттеулер көрсеткендей, болашақта ең қажетті дағдылардың 85%-ы технологиямен тікелей байланысты болады [5, с. 72].

Қазақстандағы цифрлық білімнің дамуы. Қазақстанда соңғы жылдары білімді цифрландыру бағытында айтарлықтай ілгерілеу бар. «Цифрлық Қазақстан» бағдарламасы аясында мектептер мен университеттерде жаңа технологиялар енгізілді. Мысалы, BilimLand, Daryn.online, Coursera for Kazakhstan сияқты платформалар білім беру сапасын арттыруға мүмкіндік берді. Көптеген оқу орындарында электрондық кітапханалар мен LMS (Learning Management System - оқытуды басқару жүйесі) жүйелері енгізілді.

Дегенмен, әлі де шешімін таппаған мәселелер бар. Ауыл мектептеріндегі интернет жылдамдығының төмендігі, заманауи құрылғылардың жетіспеушілігі, оқытушылардың цифрлық құзыреттілігінің әртүрлілігі — бұл бағыттағы басты кедергілер. Болашақта Қазақстанның білім беру жүйесі тек технологияны енгізіп қана қоймай, оны тиімді пайдалануды үйретуге басымдық беруі керек. Өйткені шынайы прогресс — техникада емес, оны қолдана білуде.

Қорытынды. Цифрлық дәуірдегі білім – бұл жаңа парадигма. Ол адамның ойлау жүйесін, оқу тәсілін және өмірге көзқарасын түбегейлі өзгертті. Бұрын білім алу белгілі бір кезеңмен шектелсе, қазір ол өмір бойы жалғасатын процесс. Зерттеу нәтижелері бойынша келесі тұжырымдарды жасауға болады:

1. Цифрлық технологиялар білім берудің қолжетімділігін және сапасын айтарлықтай жақсартады
2. Ақпараттық шамадан тыс жүктеме мен цифрлық теңсіздік негізгі проблемалар болып қалады
3. Қазақстан үшін инфрақұрылымды жақсарту және цифрлық сауаттылықты дамыту басым бағыт болуы керек
4. Болашақта аралаш оқыту моделі ең тиімді нұсқа болып табылады

Ең маңыздысы – цифрлық технологияны мақсатқа жетудің құралына айналдыру. Технология адамды алмастырмауы керек, ол адамды күшейтуі керек. Егер біз осы тепе-теңдікті сақтай алсақ, цифрлық дәуір бізге қауіп емес, керісінше даму мен өрлеудің дәуірі болады. Білім – елдің болашағы. Ал сол білімнің цифрлық нұсқасы – заман талабы.

Әдебиеттер тізімі

1. UNESCO. Digital Learning for All: A Global Perspective / Paris: UNESCO Publishing, 2022. – 156 p.
2. Anderson, T. The Theory and Practice of Online Learning / Edmonton: AU Press, 2018. – 482 p.
3. Carr, N. The Shallows: What the Internet Is Doing to Our Brains / New York: W. W. Norton, 2020. – 280 p.
4. United Nations. Digital Divide and Education in Developing Countries / New York: UN Publications, 2021. – 89 p.
5. World Economic Forum. The Future of Jobs Report 2023 / Geneva: WEF, 2023. – 163 p.
6. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі. Цифрлық білім беру: Қазақстан тәжірибесі / Астана: БҒМ, 2023. – 67 б.
7. Тұяқов, Б.С. Цифрлық педагогика: теория және практика / Алматы: Қазақ университеті, 2022. – 245 б.
8. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электронды ресурс] – https://adisteme.kz/rules.html