Аннотация. Бұл мақала пандемия жағдайындағы білім беру қиындықтары контекстінде техникалық мамандықтар бойынша өндірістік оқыту тәжірибесін ұйымдастырудың инновациялық тәсілдерін сипаттайды. Зерттеудің негізгі мақсаты – қашықтықтан оқыту жағдайында болашақ техник-электромеханиктердің кәсіби дағдыларын қалыптастыруға бағытталған бейнесабақтар мен цифрлық платформаларды қолдану тәжірибесін талдау және жүйелеу. Жұмыста сараптамалық талдау, әдіс-тәсілдерді сипаттау және тәжірибелік нәтижелерді жалпылау әдістері қолданылды. Мақалада И.Әбдікәрімов атындағы аграрлық техникалық колледжінің «Теміржол жылжымалы құрамдарына техникалық қызмет көрсету» мамандығы бойынша тәжірибесін өткізу мысалы зерттелген. Нәтижелер көрсеткендей, бейнесабақтарды, оның ішінде нақты депо жағдайында түсірілген скринкастарды (экран түсірілімдерін) [1] және Google Forms, эссе сияқты интерактивті бағалау құралдарын кешенді қолдану, шынайы өндірістік ортаның жетіспеушілігін ішінара қалпына келтіре алады және студенттердің танымдық белсенділігін арттырады. Қорытындыда осы тәсілдердің тиімділігі расталып, оларды одан әрі жетілдіру қажеттілігі атап көрсетілген.

Аннотация. Данная статья описывает инновационные подходы к организации производственной учебной практики по техническим специальностям в контексте образовательных трудностей, вызванных пандемией. Основная цель исследования – анализ и систематизация опыта использования видеозанятий и цифровых платформ, направленных на формирование профессиональных навыков будущих техников-электромехаников в условиях дистанционного обучения. В работе применены методы экспертного анализа, описания методик и обобщения практических результатов. В статье рассмотрен пример проведения практики по специальности «Техническое обслуживание и ремонт железнодорожного подвижного состава» в Аграрно-техническом колледже им. И. Абдикеримова. Результаты показывают, что комплексное использование видеозанятий, включая скринкасты (записи экрана), снятые в реальных условиях депо [1], и интерактивных инструментов оценивания, таких как Google Forms и эссе, способно частично компенсировать отсутствие реальной производственной среды и повысить познавательную активность студентов. В заключении подтверждается эффективность данных подходов и отмечается необходимость их дальнейшего совершенствования.

Кіріспе. Қашықтықтан оқыту технологияларының таралуы, оның ішінде COVID-19 пандемиясының әсерінен, техникалық және кәсіптік білім берудің дәстүрлі модельдеріне сын көзқараспен қарауды талап етті. Өндірістік оқыту тәжірибесі – бұл болашақ мамандардың кәсіби құзыреттілігін қалыптастырудың ажырамас бөлігі болып табылады, өйткені ол теориялық білімді шынайы практикалық дағдылармен үйлестіруге мүмкіндік береді. Дегенмен, карантин шектеулері және студенттердің нақты кәсіпорындарға тікелей қатынасының болмауы осы процеске елеулі кедергі келтірді. Осыған байланысты техникалық оқу орындары алдында шынайы өндірістік ортаны цифрлық және виртуалды құралдар арқылы ішінара алмастырудың жолдарын іздеу міндеті тұрды. Мақаланың өзектілігі пандемиялық жағдайларда да техникалық мамандарды сапалы даярлауды қамтамасыз ету қажеттілігінен туындайды. Теориялық маңыздылығы – қашықтықтан оқыту жағдайында практикалық дағдыларды қалыптастырудың жаңа педагогикалық моделін құруға ықпал ету, ал практикалық маңыздылығы – білім беру қызметкерлеріне тиімді және тексерілген әдістер мен цифрлық шешімдерді ұсыну.

Негізгі бөлім

2020 жылдың наурызынан бастап Қазақстандағы көптеген колледждер сияқты И.Әбдікәрімов атындағы аграрлық техникалық колледжі де толықтай қашықтықтан оқыту режиміне көшті. Егер теориялық пәндерді өткізу салыстырмалы түрде жеңілдетілген болса, онда «Теміржол жылжымалы құрамдарына техникалық қызмет көрсету» сияқты арнайы пәндер бойынша өндірістік тәжірибені ұйымдастыру негізгі қиындыққа айналды. Дәстүрлі тәсіл студенттерді нақты локомотив депосына алып барып, машинист бригадасының жұмысын, жабдықты тексеру тәртібін және техникалық қызмет көрсету операцияларын куәландыруды қамтыды. Бұл мүмкін болмағандықтан, колледж педагогтары бейнесабақтарды (скринкастарды) жасауға және оларды интерактивті тапсырмалармен толықтыруға негізделген инновациялық схеманы әзірледі.

Жасалған бейнесабақтар педагогикалық дизайн тұрғысынан екі негізгі бөліктен тұрды. Біріншісі – оқытушының кіріспе нұсқауы, онда тәжірибенің мақсаты, тапсырмалары және орындау тәртібі түсіндірілді. Екіншісі және ең маңыздысы – бұл Қызылорда локомотив пайдалану депосында арнайы түсірілген бейнематериал. Бұл бөлім студенттерге виртуалды тур ретінде қызмет етті, оларға нақты өндірістік ортаны, жабдықтарды, сондай-ақ машинист пен оның көмекшісінің локомотивті қабылдау кезіндегі әрекеттер тізбегін көруге мүмкіндік берді. Бейнебаянда тепловоздың қабылдау талаптары, барлық жүйелердің (тартым қозғалтқыштар, топтық ауыстырғыштар, қорғау релелері, автотоқтату құрылғылары, пневматикалық аспаптар) жұмыс күйін тексеру, құм қорын және май деңгейін бақылау, экипаж бөлігі мен буксалық тізгектерді тексеру сияқты нақты технологиялық процестер көрсетілді.

Бейнесабақтарды сапалы дайындау үшін «Экранная Камера», «Camtasia Studio» сияқты бағдарламалар қолданылды. Скринкаст жасаудың негізгі ұсыныстары, соның ішінде сапалы дыбыс жазбасы үшін USB-микрофондарды пайдалану, жазбаны шағын бөлмеде жасау, жазба алдында сценарий дайындау және экрандық ақпараттың анықтығы үшін 1280x720 рұқсатын (720p) сақтау маңызды рөл атқарды [1]. Бұл талаптарға сәйкестік бейненің түсінуге жеңіл және студенттердің назарын аудара алатын болуын қамтамасыз етті.

Алайда, тек бейнені қарау пассивті оқу әрекеті болып қалады. Сондықтан оқу процесі интерактивті элементтермен толықтырылды. Сабақ алдында студенттерге бейнені алдын-ала талдауға тапсырма берілді, ал онлайн кездесу кезінде олар өздері бақылаған процестерді түсіндіруге міндетті болды. Бұл «төңкерілген сынып» (flipped classroom) әдісінің элементтерін енгізуге мүмкіндік берді, бұл онлайн сабақ уақытын терең талқылауға және қиындықтарды шешуге арнауға мүмкіндік берді. Студенттердің жауаптарын өзара бағалау арқылы топтық жұмыс әрекеттері де ынталандырылды.

Білімнің жүйеленуін тексеру үшін Google Forms онлайн платформасы пайдаланылды. Бұл құрал тест сұрақтарын тез құруға, оларға сілтемені WhatsApp арқылы таратуға және студенттердің смартфондарынан жауаптарын дер кезінде алуға мүмкіндік берді. Сонымен қатар, білімді рефлексиялау және жазбаша дағдыларды дамыту мақсатында «Кәсіпорындағы онлайн-тәжірибелік сабақта мен не үйрендім?» тақырыбында эссе жазу тапсырмасы берілді. Бұл студенттерге олардың өз тәжірибесін талдауға және оны теориялық біліммен байланыстыруға мүмкіндік берді.

Осы кешенді тәсілдің тиімділігі бірқатар факторларға негізделді. Біріншіден, бейнебаян шынайы өндірістік ортаның визуалды модельін жасады, бұл жай сипаттаумен салыстырғанда материалды түсінуді жеңілдетті. Екіншіден, әрекеттер тізбегін бейне түрінде көрсету күрделі технологиялық процесстерді қадамдық меңгеруге ықпал етті. Үшіншіден, интерактивті тапсырмалар мен бағалау студенттерді белсенді оқу субъектісіне айналдырды, бұл олардың жауапкершілігін арттырды.

Қорытынды. Жүргізілген жұмыс пандемия жағдайында техникалық білім беруде өндірістік тәжірибені ұйымдастырудың мүмкін жолдарын көрсетті. Бейнесабақтарды, оның ішінде нақты өндірісте түсірілген скринкастарды, интерактивті тапсырмалармен және онлайн бағалау құралдарымен біріктіру шынайы практиканы толық алмастыра алмаса да, оның әсерін айтарлықтай жеңілдетеді. Бұл тәсіл студенттердің танымдық белсенділігін арттыруға, олардың өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын дамытуға және кәсіби әрекеттер алгоритмін түсінуге мүмкіндік береді.

Тәжірибенің нәтижелері бойынша мынадай қорытынды жасауға болады: болашақта бұндай практикаларды ұйымдастыру кезінде бейне материалдарын интерактивті 3D-модельдермен, виртуалды шынайылық (VR) элементтерімен немесе симуляциялармен толықтыру маңызды. Сонымен қатар, студенттердің әрқайсысына жеке кері байланыс беру мүмкіндіктерін кеңейту қажет. Жалпы, осындай инновациялық тәсілдер тек дағдарыстық жағдайларда ғана емес, сонымен қатар кәдімгі оқу процесінде де қосымша ресурс ретінде тиімді қолданылуы мүмкін, бұл техникалық білім берудің сапасын жалпы жақсартуға ықпал етеді.

Әдебиеттер тізімі

1. Адина О. Основные требования для записи видео уроков // Әдістеме. – 2020. – № 01-10-2020. – Б. 25.
2. Hodges, C., Moore, S., Lockee, B., Trust, T., & Bond, A. The Difference Between Emergency Remote Teaching and Online Learning // EDUCAUSE Review. – 2020. – [Электрондық ресурс].
3. Bao, W. COVID-19 and online teaching in higher education: A case study of Peking University // Human Behavior and Emerging Technologies. – 2020. – Vol. 2, No. 2. – P. 113–115.
4. Мусатаева М.Ж., Әбілдаев Н.Ж. Қашықтықтан оқыту жағдайында кәсіптік білім беруде практикалық дағдыларды қалыптастыру // Хабаршы. Педагогикалық ғылымдар сериясы. – 2021. – № 1. – Б. 45-52.
5. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электрондық ресурс] – https://adisteme.kz/rules.html