Аннотация

Бұл мақаланың мақсаты – «Өзін-өзі тану» пәнінің мазмұны мен әдістерін «Дүниетану» сабақтарымен интеграциялаудың теориялық негіздерін және практикалық тәсілдерін зерделеу. Жұмыста зерттеудің талдау, салыстыру және жүйелеу сияқты әдістері қолданылды. Зерттеу нәтижесінде пәнаралық интеграцияның оқушының танымдық қызығушылығын арттырумен қатар, оның рухани-адамгершілік құндылықтарын қалыптастырудағы маңызды рөлі анықталды. Белгілі бір тақырыпты (мысалы, «Мал шаруашылығы») қарастыру арқылы интеграцияның сыртқы (әдістемелік тәсілдер) және ішкі (құндылықтық мағына) деңгейлері көрсетілген. Қорытындыда интеграцияланған тәсілдің білімді «жанды» және мағыналы етудегі тиімділігі туралы қорытынды жасалды.

Кіріспе

Қазіргі білім беру жүйесінің негізгі міндеттерінің бірі – оқушының білімге деген қызығушылығын арттырып, сол білімді оның жан-дүниесімен, тұлғалық дамуымен үйлестіру. Бірақ тәжірибеде «балалар білімді көксейді, оларға жанды, қызығушылығын арттыратын білім керек» деген мәселе жиі кездеседі . Бұл жағдай пәндерді оқытудың дәстүрлі әдістерін қайта қарауға және интеграцияланған тәсілдерді іздестіруге итермелейді. «Өзін-өзі тану» – жеке тұлғаның рухани-адамгершілік қасиеттерін дамытуға бағытталған арнайы пән ретінде , оның мәні тек өз сабақ аясымен шектелмейді. Оны басқа пәндермен, атап айтқанда, адамның сыртқы әлеммен байланысын зерттейтін «Дүниетану» сияқты пәндермен сәтті үйлестіру, білім берудің шынайы мақсатына – тұтас, жанды және мағыналы білім қалыптастыруға жетудегі қуатты құрал болып табылады . Бұл мақала осындай интеграцияның педагогикалық мүмкіндіктерін, әдістемелік негіздерін және практикалық жүзеге асыру жолдарын талдауға арналады.

Негізгі бөлім

1. Интеграцияның теориялық-әдістемелік негіздері

Пәндерді интеграциялау (лат. integratio – қалпына келтіру, толықтыру) – бұл жеке білім салаларын тұтас жүйеге біріктіру үдерісі . Білім беру контекстінде бұл тек тақырыптық мазмұнның үйлесімі ғана емес, сонымен қатар мақсаттардың, тәсілдердің және, ең бастысы, құндылықтық өлшемнің бірлігін білдіреді. «Өзін-өзі тану» пәнін басқа пәндермен интеграциялау екі негізгі деңгейде жүзеге асырылады: сыртқы (әдістемелік тәсілдер мен формаларды қолдану) және ішкі (жалпыадамзаттық құндылықтарды сабақтың мазмұнына сіңіру) . Бұл тәсіл білімнің екі аспектісін – сыртқы (интеллектуалды, ақылға арналған) және ішкі (рухани-адамгершілік, жүрекке арналған) біріктіруге мүмкіндік береді, нәтижесінде «тұтастай білім беру» іске асырылады .

«Дүниетану» пәні интеграция үшін ерекше қолайлы орта болып табылады, өйткені оның өзі интеграциялық-пропедевтикалық сипатқа ие және адамның табиғат пен қоғаммен байланысын зерттейді . Осы пән арқылы оқушы қоршаған әлем туралы ғылыми білім алумен бірге, осы әлемдегі өзінің орнын түсініп, оған қатынасындағы адамгершілік құндылықтарды ішке сіңіре алады. Ұлы педагог Ш. Амонашвилидің айтуынша, мұғалімнің өз сабағы мен оқушыларына деген шынайы сүйіспеншілігі – оқытудың сәттілігінің басты шарты . Интеграцияланған сабақ дәл осы сүйіспеншіліктің, ынтаның және білім беруді «жандандырудың» көрінісі бола алады.

2. Практикалық сабақта интеграциялау мысалы: «Мал шаруашылығы» тақырыбы

Екінші сынып «Дүниетану» пәнінің «Мал шаруашылығы» тақырыбын «Өзін-өзі тану» пәнінің құндылықтар бағытымен («Сүйіспеншілік», «Қайырымдылық», «Жанашырлық») интеграциялаудың тәжірибесін қарастырайық. Бұл жерде интеграцияның екі деңгейі де айқын көрінеді.

Сыртқы интеграция (әдістемелік тәсілдер):

1. «Тыныштық сәті» немесе медитациялық элементтер: Сабақтың басында «Орманға ойша серуен» сыны балалардың назарын жинауға, эмоциялық тұрақтандыруға және тақырыпқа дайындауға комектеседі. Бұл «Өзін-өзі тану» пәнінің типтік әдісі болып табылады.
2. Дидактикалық ойындар («Артығын тап!»): Жануарлар тобынан артық сөзді табуды талап ететін тапсырма арқылы оқушылар «мал» ұғымына индуктивті түрде келеді. Бұл ойын танымдық қызығушылықты оятады.
3. «Еркін жазу» стратегиясы: Оқушылар мал шаруашылығы туралы өз ойларын қысқаша түрде жазғанда, олар алынған ақпаратты жүйелеп, онымен жеке байланыс құрады.

Ішкі интеграция (құндылықтық мағына):

Малдың адамға берілетін пайдасын (ет, сүт, жүн) қарастырғаннан кейін, мұғалім өзарағылық пен жауапкершілік идеясына көшеді: «Біз үй жануарларын дұрыс баптап, күтіп өсірсек, олар да бізге керек нәрселерімізді береді». Осы тұжырым мал шаруашылығын тамақ көзі ретінде ғана емес, сонымен бірге адам мен жануар арасындағы қамқорлық пен жауапкершілікке негізделген өзара байланыс ретінде көрсетеді. Бұл сүйіспеншілік пен жанашырлық қасиеттерін дамытуға бағытталған . Сабақтың қорытындысындағы «жүрек жылуын айналаға жеткізу» туралы сөздер осы құндылықтарды нығайтады және оқушының эмоционалды тәжірибесін тереңдетеді.

3. Интеграцияның педагогикалық нәтижелері

Пәнаралық интеграция келесі маңызды нәтижелерге әкеледі:

1. Білімнің сапасы мен жандылығының артуы: Оқушы фактілерді жаттап қана қоймай, олардың өмірлік және адамгершілік маңызын түсінеді. Мысалы, жылқы туралы білу оның көлік ретіндегі рөлімен шектелмей, қымыздың денсаулыққа пайдасы және түйенің таптырмас көмекшісі ретіндегі қасиеттері арқылы табиғат пен адамның үйлесімділігі туралы түсінікке айналады.
2. Танымдық ынта мен сыни ойлаудың дамуы: Дидактикалық ойындар мен еркін жазу сияқты белсенді әдістер оқушыны сабаққа белсенді тартады. Бұл әдістер оқушылардың өз ойларын ортаға салуға, пікір таластыруға және ғылыми тұрғыдан қабылданатын түсіндірмеге жақындауға мүмкіндік береді, яғни ойлауының эмансипациясына ықпал етеді .
3. Рухани-адамгершілік тәрбие: Интеграция арқылы «Дүниетану» пәнінің мақсаттары – адамның табиғи және әлеуметтік ортасы туралы білім қалыптастыру – «Өзін-өзі тану» пәнінің тәрбиелік міндеттерімен (қайырымдылық, мейірімділік, жануарлар мен табиғатқа жауапкершілік) үйлесімді толықтырылады . Нәтижесінде білім адамның ішкі өмірімен байланысады және оны тұлға ретінде дамытуға ықпал етеді.

Сонымен, интеграцияланған сабақ оқушыға бір мезгілде сыртқы әлемді (мал шаруашылығы) және ішкі әлемді (өз қатынасы мен құндылықтарын) зерттеуге мүмкіндік береді . Бұл білім беруді жансыз ақпарат жинақтаудан жанды, өмірмен байланысты, тұлғалық дамуға бағытталған үдеріске айналдырады.

Қорытынды

«Өзін-өзі тану» және «Дүниетану» пәндерін интеграциялау – бұл білім беруді заманауи талаптарға сай келтірудің тиімді жолдарының бірі. Бұл тәсіл пәндердің мазмұнын қарапайым қосу емес, оқу-тәрбие үдерісін сапалы жаңа деңгейге көтеруді мақсат етеді. Интеграция арқылы білім «жанды» болады – ол оқушының эмоцияларымен, құндылықтарымен және тұлғалық ізденістерімен байланысады .

Практикалық тәжірибе, мысалы, «Мал шаруашылығы» сабағында, интеграцияның сыртқы (ойындар, тыныштық сәттері, стратегиялар) және ішкі (сүйіспеншілік, жауапкершілік, өзара тәуелділік туралы құндылықтар) деңгейлерінің қалай сәтті үйлесіп, оқушының танымдық қызығушылығын арттырып, бір мезгілде тәрбиелік әсер ететінін көрсетеді. Мұндай тәсіл оқушыны білім алудың белсенді субъектісіне айналдырып, оның сыртқы дүниені түсінуі мен ішкі рухани дүниесінің дамуы арасындағы көпір құрады.

Осылайша, пәнаралық интеграция – бұл тек әдістемелік тәсіл ғана емес, сонымен қатар білім берудің мәні мен мақсатын тереңірек түсіну. Болашақта бұл бағыттың әрі қарай дамуы әртүрлі пәндер мен жас топтары үшін интеграцияланған бағдарламалық материалдарды әзірлеуге және мұғалімдердің біліктілігін арттыруға байланысты болады.

Әдебиеттер тізімі

1. Педагогикалық оқу «Өзін-өзі тану» пәнін басқа пәндермен интеграциялау жолдары. – URL: https://infourok.ru/pedagogikali-ou-zinzi-tanu-pnin-basa-pndermen-integraciyalau-zholdari-1678218.html
2. «Дүниетану» оқу пәнін оқыту мақсаты мен міндеттері. – URL: https://ust.kz/word/dunietany_oqy_panin_oqyty_maqsaty_men_mindetteri-53998.html
3. Өзін-өзі тану пәнінің басқа пәндермен интеграциясы: теориялық және әдістемелік негіздері. – URL: https://stud.kz/referat/show/102716
4. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электрондық ресурс]. – URL: https://adisteme.kz/rules.html