Қaзіргі уaқыттa жaс ұрпaққa өнегелі тәрбие беріп, терең білім нәрімен сусындaтaтын мұғaлімдер қaуымынa мемлекет тaрaпынaн елеулі қолдaу көрсетіліп отыр. Джеймс «Оқушы табысты білім алуы үшін мұғалімнің де оқуын жалғастыруы негізгі болып табылады» деп атап көрсеткендей, мұғалімдер білім алатын кәсіби мәдениетті жүйелі түрде дамытуға кірісіп кетті. Тәжірибенің өзгеруі-бұл білімнің өзгеруі. Сапалы дамыту жұмысына жаңа технологияларды енгізгенде ғана өзгертушілік әсері болады деп мен өз сабақтарымда бар үйренгенімді тәжірибие барысында өткізгім келді.   Іс-тәжірибемді жүргізер aлдындa кәсіби мaқсaтымның мәні жaйлы терең  ойлaндым. Мен нaқты нені өзгертемін? Өзгерісті   қaлaй жетілдіру керек?  Тәжірибемде нені жақсарта аламын?  Осы жaңa тәсілдерді әрі қaрaй қaлaй жүзеге aсырaмын, қaлaй дaмытaмын? деген сұрақтардың  төңірегінде  көп ойлaндым. Өз тәжірибемде оқыту барысында алдыма қойған мақсатым – баланы субьект ретінде оқу ісіне өзінше қызықтыратын,  оған қабілетін арттыратын жағдай туғызу. Оның бастысы оқу үрдісін жаңаша ұйымдастыру, оқушылардың оқудағы іс-әрекеті арқылы ойлау дағдыларын жетілдіру, өз бетінше білім алу үрдісінде бірлесе әрекет ету. Осы арада,  инновациялық технологиялардың бәрі - Lesson Study зерттеуіне қатты қызығып және өз тәжірибемде сын тұрғысынан ойлау технологияларын қолданамын деп шештім.  Lesson Study циклі мен үшін өте жаңа әдіс, атап айтқанда, мұғалімдер зерттеуге алынған оқушылардың іс-әрекеттерін алдын ала айқындауы тиіс және зерттеуге алынған оқушылардың  қалай жауап бере алуын болжамдап білуі керек. Lesson Study мұғалімдерді оқыту және олардың тәжірибесін дамытудағы ынтымақтастық тәсілі болып табылады және де іс-әрекеттегі зерттеу сияқты бірқатар циклдерді қамтиды. Бұл ең бастысы «сабақты зерттеу» немесе «сабақты зерделеу» үдерісі болып табылады. Зерттеу барысында барлық топ мүшелері толық көлемде және бірдей дәрежеде үдеріске тартылады. Тек бір мұғалім ғана сабақ беретініне қарамастан, зерттеу үшін бүкіл топ өзіне жауапкершілік алады және оқыту мен сабаққа берілген кез келген баға жеке мұғалімге емес, тұтастай барлық топтың жұмысына қатысты беріледі. Lesson Study бірінші түрінде  мұғалімдер бірге жұмыс істеп, бірыңғай зерттеу тақырыбын таңдайды. Олар бірге ақпарат жинап, Lesson Study-ді соның негізінде өткізеді. Бұл жағдайда, сабақ жоспарын талқылау әсіресе маңызды. Әрбір Lesson Study зерттеу тақырыбына байланысты болуы керек. Әрбір Lesson Study циклын өткізгеннен кейін мұғалімдер зерттеу нәтижелерін бірыңғай тақырыпқа байланыстыруға тырысады. Lesson Study-дың екінші түрін де мұғалім өз еркімен өткізеді. Мұғалім өзінің таңдаған зерттеу тақырыбын саралап, өзінің оқыту әдісін дамытуға тырысады. Ол өзінің сабақ жоспарын зерттеу тақырыбына байланысты жазып, зерттеу сабағын өзі жүргізеді. Ол сабақты бірнеше мұғалімдер тобы бақылайды. Бақылаушылар сабақты талқылап, оның нәтижесінде мұғалім сабақ жоспарын қайта жазып, екінші зерттеу сабағын ашады. Мұғалім Lesson study циклы барысында кері байланыс алып, өзінің оқыту дағдыларын дамытады. Lesson Study-дың үшінші түрінде барлық мұғалімдер зерттеу сабағын өткізіп, сонымен қатар әріптестерінің зерттеу сабағын бақылайды. Сабақты бақылаған кезде, мұғалімдер жақсы әдіс-тәсілдермен бөлісіп, өздерінің оқыту және бақылау дағдыларын дамыта алады. Lesson Study-дың бұл түрінде мұғалімдер өздерінің зерттеу тақырыбын таңдай алады, бірақ бірыңғай тақырыпты беру оларға көбірек пайда келтіреді. Lesson Study-дың бұл түрінде әрбір мұғалім бақылау процесіне көбірек назар аударады. Өзімнің педагогикалық тәжірибемде, интерактивті әдістер сияқты оқыту формаларын пайдалана келе, көп жағдайда сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологияларымен жұмыс жасағанды жөн көрдім. Мен өзімнің сабақтарымда оқушылардың сыни ойлауларын дамыту мақсатында «Аралас, жұптас, қозғалма, ой бөліс», «Ой шақыру», «Миға шабуыл», «Венн диаграммасы», «Кластер», «Бес жол өлең» стратегияларын қолдандым. Студенттердің топта бір-бірін, өзін-өзі және топтардың өзара бірін-бірі сыни тұрғыдан бағалауы кезінде «Екі жұлдыз, бір тілек», «Стикердегі диалог», «Білемін. Білдім. Білгім келеді» әдістерін қолдандым. Lesson Study бойынша № 1 сабақ. Сабақтың тақырыбы: «London». Мақсаты:  сөйлеу дағдысын жетілдіру: проблема бойынша  жұп болып әңгімелесе білу, есту арқылы түсіну , мәтіндегі маңызды ақпаратты табып, түсіндіру. Қолданылған модульдер: «Білім берудегі жаңа тәсілдер»,  «Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету». Қолданылған стратегиялар: «Ой қозғау», «Сәйкестендіру», «Кластер», «Болжау». Тәжірибемнің 1-ші сабағына «Лондонға қош келдіңіздер!» деген тақырыпты алдым. Жетекшімнің көмегімен бірге сабақ жоспарын жоспарлап, зерттеуге алатын оқушыларды таңдап алдық.  Lesson Study циклдерінде зерттеуге алынған оқушыларды А, В, С деп үш деңгеймен белгілейміз. Олар Чернявская Арина (А), Сартаков Виктор (В), Лопухин Егор (С). А деңгей өте жақсы оқиды,бірақ стандарттан тыс тапсырманы өз бетінше орындамайды, В деңгей жақсы оқиды ашық, С орташа оқиды жасқаншақ, қызығуы төмен. Lesson Studyдің ең басты мақсаты, балалардың қабілеттерін ескеріп, талдай отырып «С» деңгейіндегі оқушыны «В» деңгейіне, «В» деңгейіндегі оқушыны «А» деңгейіне, «А» деңгейіндегі оқушынының қызығушылықтарын одан да арттырып, ынталандыру. Мысалы, ашық сабақта бейнебаянды, үнтаспаны тиімді пайдаландым. Мәтінді үнтаспадан тыңдау оның әсерлілігін күшейтті және оқушының мәнерлеп оқи білуге ынтасын арттырды. Бейнебаяннан үзінді көрген оқушы жаңа ақпарат ала отырып, осы ақпаратты толық алу үшін ізденуге талпынады. Сабақтың басында  видео сюжетті көру арқылы, оқушылардың сезіміне әсерін тигізіп және сабақтың тақырыбын анықтау үшін, сыни тұрғысынан ойлау қабылеттеріндамыту үшін «Кинометафора», «Болжау» әдістерін қолдандым. Оқушылар сабақ барысында топпен жумыс жасайтындықтан, оларды Лондонның атақты «Big Ben» және «A big red bus» мүсініндегі пазлдар арқылы топқа бөлдім. Әр топ өздері ақылдаса отырып, топ басшыларын сайладық және топ басшыларына бағалау парағын беріп, бағалау критерийлерімен таныстырдым. Бірлесе отырып топ ережелерін  құрдық. Оқушылардың белсенді білім алуына әсер етіп, олардың ойлауына барынша ықпал жасайтын жұмыстың түрлеріне топтық жұмыс, жұптық жұмыс, оқулықпен жұмыс түрлерін, «ой қозғау», «ойлан, бірік, бөліс», «құрастыр, одан кейін жауап бер», «инсерт» , «кластер» әдістері қолданылып, деңгейлік тапсырмалар берілді. Оқушыларға білім алуға көмектесу үшін бағалауда мадақтау, өзін-өзі бағалау, жұптарда өзара бағалау, топтарда өзара бағалауды қолдандым. Сыныптағы барлық оқушыларды жұмысқа тарту мақсатында қалың, жұқа сұрақтар, кеңейтілген тапсырмалар берілді. Оқушылар үйренеді деп жоспарлаған нәрселердің барлығын олардың үйренгенін байқау үшін сабақтың соңында оларға өздері қол жеткізген мақсатқа сәйкес келетін үш смайлдың біреуімен бағалауды ұсындым. Тәжірибемнің  барысында топ мүшелерімен бірігіп, ағылшын тілі мұғалімдері де зерттеп, бақылаудағы үш оқушыны назарға алып, сабақты қадағалап, қажет жерлерін түртіп алып отырды. Топ зерттеу сабағы аяқталысымен бірден оқушылардан сұхбат алынды және талқылау жүргізілді. Lesson Study-дің №1 сабағының нәтижесінде, оқушылардың сыни ойлау қабілеттерінің көрсеткіштері А деңгейі – 80%, В деңгейі – 70% ал С деңгейі – 65% деп айқындалды. Талқылау төмендегі құрылым бойынша жүргізілді:

• жоспарлау үдерісінде жасалған алдын ала болжамдарды салыстыра отырып, «бақылаудағы оқушылардың» оқуын қадағалау және болған айырмашылықтардың себебін белгілеу;
• сыныптың тұтастай оқытылуы;
• зерттеу сабағының барысы және оқу үдерісі;
• белгіленген және зерделенген негізге сәйкес келесі зерттеу сабағының мақсатын белгілеу;
• топпен келесі Lesson Study-ді жоспарлау.

Топ мүшелерінің, әріптестерімнің және оқушыларымның сұхбаттарын талдай отырып, енді екінші сабақ жоспарын құрдық. Lesson Study бойынша №2 сабақ. Сабақтың тақырыбы: «London is the capital of Great Britain». Мақсаты: Сөйлеу дағдысын жетілдіру: проблема бойынша  жұп болып әңгімелесе білу,есту арқылы түсіну , мәтіндегі маңызды ақпаратты табып, түсіндіру. Қолданылған модульдер: «Білім берудегі жаңа тәсілдер», «Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету». Қолданылған стратегиялар: «Ой қозғау», «Инсерт», «Синквейн», «Болжау» және «Жигсо» әдістері. Сабақ барысында «Болжау» әдісі арқылы тақырыпты айқындадық, екі түрлі стикер арқылы топқа бөліндік және үй тапсырмасына берілген презентацияларын  қорғады. Жаңа тақырыпты балалар өздері топпен бірігіп, берілген мәтіндерге  «Jig Saw»  әдісі арқылы класстер құрып, бір-бірімен жаңа ақпараттарды бөлісті. Бұл әдіс оқушыларға өте қатты ұнады.  Жаңа 7 модульдер бойынша  сын тұрғысынан ойлау,  АКТ-ны қолдану (интербелсенді тақта арқылы жаттығулар), талантты және дарынды, көшбасшылық модульдерін қолдандым. Топ зерттеу сабағы аяқталысымен бірден оқушылардан сұхбат алынды және талқылау жүргізілді. Lesson Study-дің №2 сабағының нәтижесінде, оқушылардың сыни ойлау қабілеттерінің көрсеткіштері А деңгейі – 90%, В деңгейі – 80% ал С деңгейі – 70% деп айқындалды. Lesson Study-дің №1 және  №2 сабақтарының нәтижесі бойынша , оқушылардың сыни ойлау қабілеттері А деңгейінде – 10%, В деңгейінде – 10% және С деңгейіндегі көрсеткіштер – 5% деп артты. Талқылау төмендегі құрылым бойынша жүргізілді:

• жоспарлау үдерісінде жасалған алдын ала болжамдарды салыстыра отырып, «бақылаудағы оқушылардың» оқуын қадағалау және болған айырмашылықтардың себебін белгілеу;
• сыныптың тұтастай оқытылуы;
• зерттеу сабағының барысы және оқу үдерісі;
• белгіленген және зерделенген негізге сәйкес келесі зерттеу сабағының мақсатын белгілеу;
• топпен келесі Lesson Study-ді жоспарлау.

Топ мүшелерінің, әріптестерімнің және оқушыларымның сұхбаттарын талдай отырып, енді үшінші сабақ жоспарын құрдық . Lesson Study бойынша №3 сабақ. Сабақтың тақырыбы: «Лондонға саяхат». Мақсаты: Британдықтардың ұлттық салт-дәстүрі жөнінде білімді кеңейту, тыңдаушылардың сөздік қорын толықтыру, олардың есте сақтау,ойлау қабілеттерін дамыту ағылшын халқының мәдениетіне қызығушылық тудыра отырып, олардың салт- дәстүрлерін білуге, жауапкершілікке, ұжымдылыққа тәрбиелеу.  Қолданылған модульдер: «Білім берудегі жаңа тәсілдер», «Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету». Қолданылған стратегиялар:«Ой қозғау», «Кластер», «Болжау» . Сабақ барысында топтық жұмыс, диалогтық оқу, рөлдік ойындар қамтылды. Сабақты оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере, шетелдік әнші Anna Kendrikтің - Cups әнімен,пластикалық стакандардың  орындарын қозғау және алақандармен әр турлі дыбыстарды  шығара отырып ән айтып бастадық. Бұл әдіс оқушыларға өте қатты ұнады. Топқа бөлу үшін де оқушылардың ұсынуымен «Captain» ойынымен бөліндік. Бұл қорытынды сабақ болғандықтан, оқушылар Лондонға саяхатқа шықты, ұшақтағы ұшқыш, стюардесса, әуежайдағы шетел достары, гид сияқты рөлдерді сомдады. Қаланы аралау үшін оқушылар әртурлі тапсырмаларды орындады. Топ басшылары әр оқушыны алдын ала дайындалған критерилер бойынша бағалап отырды. Жаңа бағдарламаға сай, мен тек қана бағыт беріп, тексеріп, көмектесіп отырдым. Бұл сабағымның да оқушылар мүмкіндігінің артуына, белсенділікпен жұмыс істеуіне, өз көзқарастары мен пікірлерінің негізге алынатына көз жеткізетіндей дәрежеде өткеніне қуандым. Нәтижелі өткізген әр сабақ тек қана оқушы үшін емес мұғалімге зор шабыт туғызатыны еш күмәнсіз ақиқат екеніне шүбә келтіре алмаймын. Әсіресе, оқушыларым сабақ барысында мәтіндерді өздері түсініп, аударып өз ойларының артқанын және бір бірінен қалыспай, өте қызықты дәлелдер мен пікірлер келтіре алғаны мені қатты қуантты. Lesson Study-дің №3 сабағының нәтижесінде, оқушылардың сыни ойлау қабілеттерінің көрсеткіштері А деңгейі – 100%, В деңгейі – 90% ал С деңгейі – 80% деп айқындалды. Lesson Study-дің №2 және №3 сабақтарының нәтижесі бойынша , оқушылардың сыни ойлау қабілеттері тағы да оңтайлы әсерін көрсетті.  А деңгейінде – 10%, В деңгейінде – 10% және С деңгейіндегі көрсеткіштер – 10%  артты. Тізбектелген зерттеу сабақтарынан кейін, тәлімгер оқушылардан және менімен сұхбат жүргізді. Топ мүшелері мен әріптестеріммен бірге зерттеуге алынған оқушылардың мен  өткізген сабақтарға қатусі белсенділіктерін талдады. Балаларды бақылау барысында, бұл оқушылар сабақтың барлық кезеңдерінде белсенді емес екенін байқады.  Lesson Study циклі бойынша ағылшын тілі пәнінен өткізілген сабақтарымда сәтті  және сәтсіз жақтары болды.Атап айтсақ, әсіресе зерттеуге алынған оқушылардың сәтті өткен жақтары, оқушылардың бір топ болып жұмыс жасай ала білгендігі, топ болып класстер жасауға белсенді ат салысқандары. Оқушылар Lesson Study циклі бойынша өткізілген тізбектелген сабақтардың арқасында ,  топпен жұмыс барысында, өздеріне сенімділік, креативтілік, шығармашылдық мүмкіндіктерін, өздерін критерий бойынша бағалауға, бір-бірін бағалауға үйреніп, өздерін белсенді көрсете білді. Топтық жұмыс барысында әр оқушы өзінің үлесін қосып отырды. Ең бастысы, осы зерттеу нәтижесінде білім сапасында оң өзгеріс байқалды. Lesson Study-дің №1 және №3 сабақтарының нәтижесі бойынша , оқушылардың сыни ойлау қабілеттері тағы да оңтайлы әсерін көрсетті.  А деңгейі 80% –100%, яғни 20%ке, В деңгейі 70%–90%, яғни 20%ке және С деңгейі 65%– 80% , яғни 15%ке артты. Зерттеуге қайта келетін болсақ,  алдымен зерттеуге алынған «А» оқушысы Чернявская Аринаға тоқталатын болсақ, ол сабақта мен күткендей өте белсенді  бола алған жоқ.  Себебі осы сыныпта бұрын топтық жумысқа аса уақыт бөлмейтін едім. Ол бұрын топтың лидері  болып көрмегеннен кейін шығар,топ мүшелерін қадағалауды, бағалауды үлгірмей отырды, сонымен қатар өзінің жауаптары  нақты болған жоқ. Дәл осы сәтте мен ең алдымен оқушыларымды жұптық жұмыспен содан кейін бірте-бірте топтық жұмысқа үйретемін деп шештім. Дегенмен, көп ұзамай, тізбектелген сабақтардың нәтижесінде, Чернявская Аринадан лидерге тән қасиеттерін байқай бастадым. Ол кейінгі сабақтарда ашылып, топ мүшелеріне көмектесе отырып өзін өте белсенді көрсетті. Зерттеуге алынған "В" оқушыға тоқталатын болсақ , Сартаков Виктор, Чернявская Аринаға қарама-қарсы болып шықты. Сартаков Викторға топта жұмыс жасаған өте ыңғайлы екен. Оның белсенді болғанын әріптестерім де байқады. Ол сабақта өткен материалды жақсы игеріп отырды. Бірақ Виктордың да әлсіз және сенімсіздік жақтары да болды. Бұл проблеманы шешу үшін, мен оған кішкене ойлану үшін уақыт беремін деп шештім. Мен сұрақтарды  бірінші деңгейі жоғары оқушылардан сұрай бастадым, осы уақытта Виктордың дайындалуға, өз ойын жинауға уақыты болды. Көп ұзамай Викторда жеке жұмыстарды жасағанда өзіне сенімдірек болып, дұрыс жауап бере бастады. Зерттеуге алынған "С" оқушысына тоқталсақ , Лопухин Егор керісінше  топта өте жақсы жұмыс жасады. Өйткені түсінбеген жерлерінде топ көшбасшысы оған түсіндіріп көмектесіп отырды. Тізбектелген сабақтардың соңында одан нәтиже байқадым. Бұл оқушыны формативті түрде  бағалап, мақтау арқылы, ағылшын тіліне деген қызығушылықты арттыруға болатын екендігін байқадым. Ол өзін интербелсенді тақта арқылы орындайтын жаттығуларды белсенді көрсете білді. Сабақта болған сәтсіз тұстары: оқушылардың сөздерді оқуда қателесуі. Сабақтағы сәтті өтуі: оқушылардың сабаққа жақсы түсінуі және оқушылардың топпен белсенді жұмысқа қызыға араласып жұмыс жасаулары, бір біріне көмектесе ақылдаса тапсырмаларды орындауы, нашар оқитын оқушыларыма қасындағы жақсы оқитын оқушыларымның сабақты түсіндірулеріне коп белсенділігі тиді. Алдағы уақытта нені өзгертер едім? Оқушылардың өздігінен ізденіп, сөздік жұмыстармен көп жұмыс жасауын, бір бірімен жиі диалогтық сөйлесулерін ағылшын тілінде айта білуге,сөздік қорларының молаю үшін әртүрлі оқушылар деңгейіндегі сабақтың тақырыбына байланысты сұрақ қоюымды алғы мақсатқа қоямын. Оқушылардың тез ойлап, тез ой алмасулары үшін және оларды топқа бөлу үшін «Аралас, жұптас, қозғалма, ой бөліс» әдісін қолдандым. Ал «Ой шақыру» әдісі арқылы студенттер белгілі бір мәселенің шешімін табуда өздерінің бар білімдерін еске түсіріп, оны практикада қолдана алды. Сонымен қатар, теориялық материалда берілген ұғымды бір-бірімен пікірлесе отырып, талқылай алды. Оқушылар өздерінің сөздік қорларын, байланыстырып сөйлеулерін дамытуға лайықталған «Бес жол өлең» әдісін қызығушылықпен орындады. Сабақта көріп талқылаған бейнетаспадағы екі сабақ түрі бойынша ойларын жинақтап, екі сабаққа өздерінің сыни көзқарастарын білдіру үшін «Венн диаграмасы» әдісі арқылы топтық жұмыс жасады. «Кластер» әдісі сабақта бір-бірінің пікірлерін жинақтап, жүйелеп, нақты тұжырымдар жасауда сыни тұрғыда пікірлесулерін қалыптастыратын топтық және диалогтік оқыту әдісі ретінде орындалды. Міне, осының негізінде оқушыларға сын тұрғысынан ойлау не екендігін ұғындыру мақсатында өткізген сабақтарымның бірі: «Оқытудың тиімді әдістері мен оқытуды ұйымдастыру формалары». Ол сабақ «Сын тұрғысынан ойлауды дамыту» технологиясының әдістемесін түсіндіру мақсатында құрылды. Онда сабақ мақсатына сай  табыс критерийлерін анықтап, әрі қарай түрлі тапсырмалар орындаттым. Бұл сабақта студенттерге сын тұрғысынан ойлаудың анықтамасын бірден бермей, оны студенттердің өздері орындалған жұмыстар арқылы ұғынуларына, бір-бірімен пікірлесе отырып түсінулеріне жетелеу қажеттілігін негізге алдым. Сонымен, сабақтарымда оқушылардың бір-бірімен диалог арқылы сын тұрғыда ойлануды, талқылауды, белгілі бір шешім қабылдауды қажет ететін топтық, жұптық және өздік жұмыстарын ұйымдастырдым. Жұптық жұмыста екі студент өзара сыни пікірлесуге түседі. Мұнда диалог арқылы бір-бірінің білімін толықтырады, қатесін түзетеді, сол арқылы дұрыс шешім табады. Бұл бір-бірін бағалауда да өте тиімді. Ал топтық жұмыстар арқылы бірнеше оқушылар өзара диалогке түседі. Диалогке түсуде әркім сыни ойлайды, бір-бірінің жауабын сыни көзбен қарауға үйренеді. Lesson Study циклі бойынша өткізілген тізбектелген сабақтарда алған білімдерінің нәтижесінде оқушылардың ой қорыту, тұжырым жасау,өзара бәсекелестік арқылы ойталқыға келуі, сол арқылы сыни тұрғыдан ойлау дағдыларының қалыптасқандығын байқадым. Lesson Study циклі бойынша өткізілген тізбектелген сабақтарында интерактивті әдістер сияқты оқыту формаларын пайдалана келе, көп жағдайда сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиялар әдісін қолдана отырып, өзіме мына ұсыныстарды тұжырымдадым:

• сабақ жоспарлауда Блум таксаномиясына сүйене әр кезеңіне сұрақтарды дайындау;
• оқушыларға қоятын сұрақтардың бағытына, сапасына ерекше мән беру;
• төмен дәрежелі сұрақтардың орнына жоғары дәрежелі сұрақтарды қолдану;
• сұрақ қоюдың түрткі болуы, сынақтан өткізу, қайта бағыттау сияқты техникаларын пайдалану;
• оқушыларды сөйлеуге бағыттау үшін ойын жинақтауға мүмкіндік беру;
• оқушыларға сұрақ қоя және олардан ала білу.

Жалпы тәжірибеден өту барысында өткізілген барлық сабақтарда да сын тұрғысынан ойлау кеңінен жүріп отырды. Оқушылардың сыни ойлау деңгейі туралы екі әдіс бойынша жалпы қорытынды алу үшін математикалық статистиканың негізгі әдісін, яғни деректердің орташа мәнін анықтауды қолдандық. Осылайша,  оқушылардың сын тұрғысынан ойлау деңгейін зерттеу нәтижелерін тікелей көрсететін көрсеткіштер алынды. Тәжірибенің анықтама сатысындағы, оқушылардың сыни ойлау деңгейлері «Жоғары» - 3 оқушы анықталды, ол 20% құрайды, «Орташа» - 5 оқушы анықталды, ол 33,3 % құрайды және «Төмен» - 7 оқушы анықталды, ол 46,6% құрады. Бақылау фазасы əзірленген əдістерді қолданғаннан кейін , оқушылардың сыни ойлау деңгейін анықтауға қайта бағыттадық. Оқушылардың сыни ойлаудың дамуының түпкілікті деңгейін анықтап, оларды анықтау кезеңінде деңгеймен салыстырылды.  Бақылау кезеңінің нәтижелері суретте көрсетілген. Тәжірибенің бақылау кезеңінде, оқушылардың сыни ойлау деңгейлері «Жоғары» - 5 оқушы анықталды, ол 33,3% құрайды, «Орташа» - 7 оқушы анықталды, ол 46,6 % құрайды және «Төмен» - 3 оқушы анықталды, ол 20,0% құрады. 2021 жылдың қыркүйек айымен және 2022 жылдың сәуір айында, оқушыларының сауалнамаларын талдау және салыстыру арқылы біз оқушылардың жоғары сыни ойлау деңгейін – 13,3% -ға, орташа сыни ойлау деңгейін – 13,3 % -ға арттыра алдық және оқушылардың төмен сыни ойлау деңгейін – 26,6% -ке азайта алдық деп қорытынды жасауға болады. Оқушылардың сыни тұрғысынан ойлау қабілетін инновациялық технологиялар арқылы дамыту мүмкіндігінің жоғары екендігін жоғарыдағы сабақтардан байқауға болады. Біз осы әдістерді жүйелі түрде қолдана отырып, оқушылардың сыни тұрғысынан ойлау қабілетін инновацилық технологиялар арқылы дамытуда нәтижеге жеткендігіміздің дәлелі ретінде төмендегі кестені ұсынып отырмыз. Іс тәжірибемізді қорыта келе, мұғалімдерге мынадай ұсыныс жасаймыз:

• Оқушыларды сын тұрғысынан ойланту арқылы пәнге деген қызығушылығы артады;
• Мұғалім мен ата-ана тығыз байланыста болуына жағдай жасайды;
• Оқушылардың жан-жақты болуына мүмкіндік береді.

Әр мұғалім болашақ үшін қызмет істейді. Ол әр оқушыны жеке тұлға ретінде көріп, оның өміріндегі өз орнын табуына, сынып ұғымын қалыптастыруға, ата-аналармен ынтымақтасуға, оқуда қиындық көріп жүрген оқушыға көмек көрсетеді.