Білім беру процесін ақпараттандыру қазіргі білім берудің маңызды міндеттерінің бірі болып табылады. Ол білім беру ұйымдарының білімді қажет ететін базасын дамыту, педагог кадрларды қайта даярлау және оларды оқытудың соңғы жүйелеріне бейімдеумен байланысты. Оқытудың принципті жаңа құралы және танымның қуатты құралы болып табылатын қазіргі компьютерлік технологияларды пайдалану білім берудің әдіс-тәсілдері мен ұйымдастыру формаларын дамытып, сапалы түрде жетілдіруді талап етеді.

Түйін сөздер: Мультимедиялық технологиялар, акт, web-сайт. 

Кең мағынада ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (АКТ) – бұл заңды негізде ақпаратпен тиімді және тиімді жұмыс істеу мақсатында ақпараттық процестерді жүзеге асыру үшін компьютерлік технологиялар мен телекоммуникацияларды пайдалану. Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды көрсетуге болады: электрондық оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдар- мультимедиялық курстар;- интерактивті тестілер; - телекоммуникация құралдары - сіз және басқалар. - Қазіргі уақытта информатика сабақтарында медиа-технологиялардың ықпалының артуы байқалады. Жаңа ақпараттың қуатты ағыны, жарнама, теледидарда компьютерлік технологияны пайдалану, ойын консолдерін, электронды ойыншықтарды және компьютерлерді тарату бала тәрбиесіне және оның қоршаған әлемді қабылдауына үлкен көңіл бөледі. Бұрын студент кез келген тақырып бойынша ақпаратты оқулық, анықтамалық әдебиеттер, оқытушының лекциясы, сабақтың қысқаша мазмұны сияқты арналар арқылы ала алатын. Бірақ бүгінгі таңда заманауи шындықты ескере отырып, мұғалім оқу процесіне ақпаратты ұсынудың жаңа әдістерін енгізуі керек. Білімді теледидардағы ойын-сауық бағдарламалары түрінде қабылдауға бейімделген оқушының миы сабақта ұсынылған ақпаратты ақпарат құралдарын пайдалану арқылы әлдеқайда оңай қабылдайды. Мультимедиялық технологиялар мыналарды қамтамасыз етеді: – оқытуды күшейту; – оқушылардың белсенділігі; – білім беруді даралау; – тәуелсіздікті дамыту; – мотивацияны арттыру; – жайлылық. Әрбір студентті қысқа мерзімде практикалық іс-әрекетте орасан зор ақпаратты меңгеруге, түрлендіруге және пайдалануға үйрету қажет. Оқу үрдісін оқушының сабаққа қызығып, ынтасымен белсенді жұмыс жасайтындай, еңбегінің жемісін көріп, бағалай алатындай етіп ұйымдастырудың маңызы зор. Дәстүрлі оқыту әдістері мен заманауи ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың үйлесімі мұғалімге осы күрделі міндетті шешуге көмектесе алады. Сабақта компьютерді пайдалану оқу үдерісін мобильді, сараланған және жеке етуге мүмкіндік береді. Теледидардың, бейнемагнитофонның, кітаптың, калькулятордың мүмкіндіктерін біріктіре отырып, басқа ойыншықтар мен алуан түрлі ойындарға еліктей алатын әмбебап ойыншық бола отырып, заманауи компьютер сонымен бірге студент үшін тең құқылы серіктес, өте нәзік жауап беруге қабілетті. оның іс-әрекеттері мен кейде жіберіп алатын өтініштері. Екінші жағынан, АКТ сонымен қатар мұғалімдерге оқушының қабілеті мен білімін жақсы бағалауға, оны түсінуге көмектеседі, оқытудың жаңа, дәстүрлі емес формалары мен әдістерін іздеуге ынталандырады. Оқу үрдісінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (АКТ) пайдалану қазіргі білім берудің өзекті мәселесі болып табылады. АКТ-ны қолданатын информатика сабағы көрнекі, түрлі-түсті, ақпаратты, интерактивті, мұғалім мен оқушының уақытын үнемдейді, оқушының өз бетінше жұмыс істеуіне мүмкіндік береді, мұғалімнің оқушымен сараланған және жеке жұмыс істеуіне мүмкіндік береді, оқу нәтижелерін жылдам бақылауға және бағалауға мүмкіндік береді. Сабақ барысында мұғалім көп нәрсеге үлгеруі керек: сауалнама жүргізу, үй тапсырмасын тексеру, жаңа материалды талдау, оны бекіту, әр адамның өсуін көру, сәттілік жағдайын жасау. Сабақ әдетте шиеленісті қарқынмен өтеді. Мұнда сіз электронды көмекшісіз жасай алмайсыз Компьютерлік бағдарламаларды сабақтың кез келген кезеңінде қолдануға болады: жаңа материалды оқуда, бекітуде, жалпы сабақтарда, қайталау кезінде. Мұғалімнің міндеті – әр оқушының пәнді іс жүзінде меңгеруіне жағдай жасау, әр оқушының белсенділігін, шығармашылығын көрсете алатындай оқыту әдістерін таңдау. Мұғалімнің міндеті – оқу процесінде оқушының танымдық әрекетін белсендіру. Ынтымақтастықта оқыту, жобалық әдістеме, жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану, интернет ресурстары сияқты заманауи педагогикалық технологиялар оқытудың тұлғалық-бағдарлы тәсілін жүзеге асыруға көмектеседі, балалардың қабілеттерін, олардың оқу деңгейін ескере отырып, оқытуды даралау мен саралауды қамтамасыз етеді., бейімділіктер және т.б. Оқушыны ақпаратпен жұмыс істеуге үйрету, оқуға үйрету – қазіргі білім берудің маңызды міндеті. Қазіргі таңда білім сапасын арттыру жаңа ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолданбай мүмкін емес. Осы жерден АКТ-ны пайдаланудың мақсаттары орындалады: – оқу мотивациясын арттыру; – оқу процесінің тиімділігін арттыру; – оқушылардың танымдық саласын белсендіруге ықпал ету; – оқыту әдістерін жетілдіру; – оқыту мен тәрбиелеудің нәтижелерін уақытылы бақылауға; – өз жұмысын жоспарлау және ұйымдастыру; – өзін-өзі тәрбиелеу құралы ретінде пайдалану; – сабақты (оқиғаны) сапалы және жылдам дайындау. Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар озық педагогикалық технологиялармен (оқушыға бағытталған тәсіл және проблемалық, бағдарламаланған және жобалық оқыту технологиялары) ұштастыра отырып, өте жақсы нәтиже бере алады. Информатика сабақтарында біз электронды ресурстардың әртүрлі түрлерін қолданамыз: ақпараттық-анықтамалық материалдар, оқу-бақылау бағдарламалық құралдары (электрондық оқулықтар, электронды сабақтар, интерактивті тесттер). Білім берудің әртүрлі кезеңдерінде сабақтарды дайындау және өткізу кезінде АКТ-ның әртүрлі формалары қолданылады, мысалы, презентациялар көмегімен. Информатика сабақтарында презентацияларды пайдалану: – жаңа тақырыпты презентация арқылы түсіндіру; – ауызша жаттығулармен жұмыс; – білгендеріңізді қайталау үшін презентацияны пайдалану; – есептің шарты мен шешімін көрсету; – слайдтағы жауаптарды пайдалана отырып, өздік жұмысын тексеру; – тесттер өткізу; – рефлексия. – ғалымдардың портреттерін көрсету және олардың ашқан жаңалықтары туралы әңгіме. – оқушылардың білім мен іс-әрекет әдістерін жалпылау және жүйелеу сабақтарына компьютерлік презентациялар жасауы. – ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың көмегімен оқыту әдістерінің ерекшеліктер. Компьютерді оқу процесінің барлық кезеңдерінде қолдануға болады: – жаңа материалды түсіндіру (енгізу) кезінде; – бекіту кезінде; – қайталау бойынша; – ЗУН бақылау кезінде; Сонымен бірге студент үшін ол әртүрлі функцияларды орындайды: – мұғалім; – жұмыс құралы; – оқу объектісі; – ынтымақтастық ұжым; – демалыс (ойын) ортас. Мұғалім ретінде компьютер көрсетеді: – оқу ақпаратының көзі (мұғалім мен кітапты ішінара немесе толық алмастыратын); – көрнекі құрал (мультимедиялық және телекоммуникациялық мүмкіндіктері бар сапалы жаңа деңгей); – жеке ақпараттық кеңістік; – симулятор; – диагностикалық және бақылау құралы. Информатика сабағында қолданылатын электронды тесттер ақпаратты меңгеру деңгейін диагностикалау мүмкіндіктерін кеңейтеді, оқушылардың білімін бағалау процесін дараландыруға, оқушылардың өзін-өзі бағалау қабілетін дамытуға мүмкіндік береді. Информатиканы оқытуда ғылыми-зерттеу және жобалық технологиялардың басымдығы кітапханаларда әрдайым бола бермейтін дереккөздердің кең базасын пайдалануды көздейді. Ақпаратты сақтау және беру үшін АКТ мүмкіндіктері (электрондық оқулықтар және ғаламдық Интернет) бұл міндеттерді шешуге мүмкіндік береді: сабақтың ақпараттық мазмұнын арттыру, оқулықтар шеңберінен шығу, олардың мазмұнын толықтыру және тереңдету. Бірлескен ұжым компьютер арқылы қайта құрылады, нәтижесінде: – кең аудиториямен байланыс (компьютерлік желілер); – Telecommunications Interhet; АКТ сонымен қатар электронды білім беру ресурстарының (ЭБР) барлық түрлерін – электронды оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдарды, мультимедиялық курстарды, интерактивті тренажерлар мен зертханаларды, тестілеу жүйелерін және т.б. Танымдық белсенділіктің үш деңгейіне бағытталған тапсырмалар жүйесін қолданған жөн: – көбею; – түрлендіру; – шығармашылық және ізденімпаздық. Деңгейлерді таңдау оқушының танымдық қабілеті мен оқу мақсаттарымен анықталады. Білім берудің ақпараттық презентация технологияларының дидактикалық қасиеттері: – оқу электрондық ресурстары арқылы мәтіндік, графикалық, дыбыстық, бейне, анимациялық форматтағы ақпаратты көрсету және беру; – қызықтыратын ақпаратты іздеу мүмкіндігі; – алған білімдерін дағдыларда бекіту және практикалық дағдыларды дамыту мүмкіндігі; – алған білім, білік және дағдыны бағалау мүмкіндігі; – мұғаліммен қарым-қатынасты ұйымдастыру; – оқу, әдістемелік, ғылыми ақпаратты дайындау, өңдеу және өңдеу; – ақпаратты сақтау және сақтық көшірме жасау; – ақпаратты жүйелеу; – ақпараттық-коммуникациялық құралдардың көмегімен әртүрлі формадағы ақпаратты тарату; – ақпаратқа қол жеткізуді қамтамасыз ету. Қызықтыратын ақпаратты алу үшін білім беру мақсатында кез келген электрондық банктерге және мәліметтер базасына қосылу мүмкіндігі; – әртүрлі медиадан ақпаратты жүктеп алу. АКТ-ны пайдалана отырып сабаққа дайындалу кезінде мұғалім бұл сабақ екенін ұмытпауы керек, яғни оның мақсатына қарай сабақ жоспарын құрастырады; оқу материалын таңдаған кезде ол негізгі дидактикалық принциптерді сақтауы керек: жүйелілік пен жүйелілік, қолжетімділік, сараланған тәсіл, ғылыми сипат және т.б. Сонымен бірге компьютер мұғалімді алмастырмайды, тек оны толықтырады. Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар мыналарға қабілетті: – сабақта көрнекілік деңгейін арттыру; – тарихқа деген танымдық қызығушылықты ояту; – оқу жұмысына проблемалық, шығармашылық, зерттеушілік сипат беру; – пәннің мазмұндық жағын жаңартуға үлкен үлес қосады; – оқу процесін дараландыру және оқушылардың өз бетінше әрекетін дамыту; АКТ-ны сабақта қолданатын мұғалімге оқушылармен, әсіресе ДК әуесқойларымен байланыс орнату оңайырақ. Дәл осы студенттер мұғалімнің негізгі көмекшісі болып, олардың өзін-өзі бағалауын арттырады. Компьютерді қолдану оқудың тиімділігін бірнеше есе арттыруға ғана емес, сонымен қатар студенттердің пәнді одан әрі өз бетінше оқуына ынталандыруға мүмкіндік береді. Мұндай сабақтарға интерактивті мультимедиялық контент кіреді, бұл оқушылардың оқу процесіне көбірек қатысуына, оқытылатын пәнге қызығушылығын арттыруға, материалды жақсы меңгеруге көмектеседі. Оқушылар мультимедиялық элементтерді электронды түрде флэш-дискке немесе интернет арқылы тасымалдау арқылы үй тапсырмасын орындауда пайдалана алады. АКТ және Интернет технологияларын қолданатын білім беру жүйесінің бірқатар артықшылықтары бар: – мұғалімнің өнімсіз еңбек шығындарын азайтуға мүмкіндік береді студенттерге оқу үрдісінде оқу траекториясын еркін таңдауға кең мүмкіндіктер береді; – әр түрлі студенттердің бір салада бұрынғы тәжірибесі мен білім деңгейі әртүрлі екендігін тануға негізделген оқушыларға дифференциалды көзқарасты білдіреді; – оқыту нәтижелерін бақылау мен бағалаудың тиімділігі мен объективтілігін арттырады; – мұғалім мен оқушы қарым-қатынасында үздіксіз байланысқа кепілдік береді; – оқу әрекетін дараландыруға ықпал етеді (оқу қарқынының саралануы, оқу тапсырмаларындағы қиындықтар және т.б.); – оқу мотивациясын арттырады; – оқушылардың өнімді, шығармашылық ойлау функцияларын, интеллектуалдық қабілеттерін дамытады, оперативті ойлау стилін қалыптастырады. АКТ-ны тек информатика сабағында ғана емес, сөзбе-сөз кез келген сабақта қолдануға болатынын атап өткім келеді. Бірақ оқу процесінде АКТ-ны пайдалану кез келген пән мұғалімінің: – дидактикалық материалдарды (тапсырма нұсқалары, кестелер, сызбалар, диаграммалар, сызбалар және т.б.) дайындау үшін сәйкес процессорлар мен редакторларды пайдалана отырып, мәтіндік, цифрлық, графикалық және дыбыстық ақпаратты өңдеу – MS Power Point презентациялар редакторы арқылы осы оқу материалы бойынша слайдтар құру және сабақта презентацияны көрсету; – өз пәні бойынша қолда бар дайын бағдарламалық өнімдерді пайдалану; – сабақта электронды оқулықпен жұмысты ұйымдастыру; – оқыту бағдарламалық құралын қолдану (тренинг, күшейту, бақылау); – сабаққа және сыныптан тыс іс-шараларға дайындық процесінде интернеттен қажетті ақпаратты іздеуді жүзеге асыру және ұйымдастыру; – сабақта веб-сайт материалдарымен жұмыс істеу; – дайын қабықшалы бағдарламаларды пайдалана отырып немесе өз бетінше тесттер әзірлеу және компьютерлік тестілеуді жүргізу. Қорытындылай келе, оқу процесінде ақпараттық технологияларды пайдалану барлық жағынан көп еңбекті қажет ететін процесс болғанымен, барлық шығындарды ақтайтынын, оқуды қызықты, тартымды және мазмұнды ететінін айтқым келеді. 

Қолданылған әдебиеттер тізімі

1. Машбиц Е.И. Компьютеризация обучения: проблемы и перспективы. – М., 2019. – С. 97.
2. Федорова О.И. Новые задачи преподавании информатики в современной школе. Педагогика. 2016. – № 5.
3. Аленичева Е.В. Методика подготовки студентов строительных специальностей ВУЗов с использование современных информационных технологий. Автореферат дисс. канд. пед. наук. – Тамбов, 2013. Science: theory and practice 422
4. Астафьева Н.Е. Моделирование информационной технологии подготовки и повышения квалификации преподавателей профессиональных учебных заведений. Автореферат дисс. канд. пед. наук. – СПб., 2016.
5. Кузнецов А.А. Новая информационная технология и обучение информатике. Сб. Проектиро-вание новых информационных технологий обучения. – М., 2015. – С. 31-43.
6. Материалы IV международной конференции «Информационные технологии в образовании. – М., 2013.
7. Материалы V международной конференции «Информационные технологии в образовании. – М., 2014.
8. Материалы VI международной конференции «Информационные технологии в образовании. – М., 2013.