Аннотация (қазақ тілінде)

Бұл мақалада заманауи білім беру контекстінде дене шынықтыру пәнінің сапасын арттыру үшін жасанды интеллект (ЖИ) технологияларын қолдану мүмкіндіктері қарастырылады. Мақаланың мақсаты – ЖИ-дың білім беру процесін дербестендіру, қимылды талдау және кері байланыс беру сияқты аспектілеріндегі рөлін анықтау, сондай-ақ мұғалімдер мен оқушылар үшін осы технологияларды енгізудің әдістемелік негіздерін ұсыну. Зерттеу әдісі ретінде салыстырмалы талдау, жағдаяттық талдау және қолдану сценарийлерін модельдеу қолданылды. Нәтижелер ЖИ-дың оқушылардың техникалық қабілеттерін нақты бағалауға, дербес оқыту жолдарын құруға және сабақтардың тиімділігін арттыруға мүмкіндік беретінін көрсетеді. Қорытындылай келе, жасанды интеллект дене шынықтыру сабақтарында жеке тәсілдемені жүзеге асырудың тиімді құралы болып табылады, бірақ оның сәтті енгізілуі мұғалімнің цифрлық сауаттылығы мен технологиялық инфрақұрылымның болуына байланысты.

Аннотация (на русском языке)

В данной статье рассматриваются возможности применения технологий искусственного интеллекта (ИИ) для повышения качества уроков физической культуры в современном образовательном контексте. Цель статьи – определить роль ИИ в персонализации учебного процесса, анализе движений и предоставлении обратной связи, а также предложить методические основы внедрения этих технологий для учителей и учащихся. В качестве методов исследования использованы сравнительный анализ, ситуационный анализ и моделирование сценариев применения. Результаты показывают, что ИИ позволяет объективно оценивать технические навыки учащихся, строить индивидуальные траектории обучения и повышать эффективность занятий. В заключение отмечается, что искусственный интеллект является эффективным инструментом реализации индивидуального подхода на уроках физкультуры, однако его успешное внедрение зависит от цифровой грамотности учителя и наличия технологической инфраструктуры.

Abstract (in English)

This article examines the possibilities of using artificial intelligence (AI) technologies to improve the quality of physical education lessons in the modern educational context. The purpose of the article is to define the role of AI in personalizing the learning process, analyzing movements, and providing feedback, as well as to propose methodological foundations for the implementation of these technologies for teachers and students. The research methods used include comparative analysis, situational analysis, and modeling of application scenarios. The results show that AI allows for an objective assessment of students' technical skills, the construction of individual learning paths, and an increase in the effectiveness of classes. In conclusion, artificial intelligence is an effective tool for implementing an individual approach in physical education lessons, but its successful implementation depends on the teacher's digital literacy and the availability of technological infrastructure.

Кіріспе

Заманауи технологиялардың қарқынды дамуы білім беру саласын, соның ішінде дене шынықтыру пәнін де өзгертуде. Дәстүрлі сабақ үлгісі көбінесе мұғалімнің субъективті бағасына және барлық оқушыларды бірдей қамтудың қиындығына тап болады. Жасанды интеллект (ЖИ) осы проблемаларды шешудің жаңа мүмкіндіктерін ашады. ЖИ – бұл адам интеллектісінің іргелі қабілеттерін, оның ішінде оқу мен мәселе шешуді модельдеуге арналған компьютерлік жүйелер мен алгоритмдер жиынтығы [1, б. 23]. Дене шынықтыру саласында ЖИ-дың өзектілігі оқушылардың қозғалыс әрекеттерін нақты және тез талдауға, дербес түзету ұсынуға және оқу процесін мониторингілеуге қабілетінде жатыр. Бұл тек техникалық дағдыларды жетілдіріп қана қоймай, сонымен қатар оқушылардың сабаққа қызығушылығын арттырады және олардың денсаулығын дамытуға жан-жақты көзқарас қалыптастырады. Осы мақаланың мақсаты – дене шынықтыру сабақтарында жасанды интеллекттің қолданылу аясын, әдістемелік пайдасын және іс жүзінде енгізу жолдарын жан-жақты қарастыру.

Негізгі бөлім

Жасанды интеллект дене шынықтыру сабақтарында үш негізгі бағытта қолданыла алады: қимылды талдау және кері байланыс, дербестендірілген оқыту бағдарламаларын құру, сабақты жоспарлау және бағалауды жеңілдету.

Қимылды талдау саласында ЖИ компьютерлік көру (Computer Vision) және сенсорлық технологиялар негізінде жұмыс істейді. Смартфон камерасы арқылы түсірілген оқушы қимылын арнайы алгоритмдер (мысалы, OpenPose, MediaPipe) шындық уақыт режимінде өңдеп, сүйек бұғаттарының бұрыштарын, қозғалыс траекториясын және орындау жиілігін анықтайды [2, б. 78-81]. Бұл аналитика негізінде жүйе оқушыға анықталған қателер туралы дереу кері байланыс береді. Мысалы, баскетболда доп лақтыру кезіндегі иық пен шынтақ бұрыштарының дұрыс еместігі туралы хабарлау. Осындай объективті талдау мұғалімнің жеке көңіл бөлу уақытын ұлғайтады және оқушының өз техникасын дербес түрде түзетуге мүмкіндік береді.

Дербестендірілген оқыту бағдарламаларын құруда ЖИ оқушының даму деңгейіне, физикалық дайындығына және әлсіз және күшті жақтарына сәйкес жаттығулар жиынтығын таңдайды. Машиналық оқыту (Machine Learning) алгоритмдері уақыт өте келе оқушының прогрессін бақылап, оған бағдарламаны динамикалық түрде реттейді [3]. Бұл тәсіл дене шынықтыру сабағын әр оқушы үшін қолжетімді және қауіпсіз етеді, әсіресе денсаулық мәселелері бар немесе бастапқы дайындық деңгейі әртүрлі оқушылар үшін. Сонымен қатар, ЖИ бойынша мұғалім барлық сыныптың жалпы динамикасы туралы толыққанды деректер ала алады, бұл оған сабақ стратегиясын тиімді жоспарлауға көмектеседі.

Сабақты жоспарлау және бағалауда ЖИ мұғалімге көмекші ретінде әрекет етеді. Ол сабақ кестелерін жасауға, оқушылардың белсенділік деңгейін мониторингілеуге және білім мен дағдыларды объективті бағалау критерийлерін қалыптастыруға комектесе алады. Мысалы, белгілі бір уақыт аралығында орындалған жаттығулардың саны мен сапасы бойынша деректерді жинақтап, автоматты түрде баға ұсыну. Бұл мұғалімнің әкімшілік жүктемесін айтарлықтай жеңілдетеді және оның оқушылармен тікелей жұмыс істеу уақытын ұлғайтады.

Дегенмен, ЖИ-ды енгізу бірқатар қиындықтармен де қатар жүреді. Біріншіден, бұл мектептердің цифрлық инфрақұрылымына (жылдам интернет, жеткілікті саны құрылғылар) және арнайы бағдарламалық жасақтамаға (мысалы, Coach’s Eye, Hudl Technique, OpenGo) қойылатын талаптар. Екіншіден, мұғалімдердің өздері технологияны пайдалану дағдыларын дамытуы керек. Үшіншіден, деректердің құпиялылығы мен қорғалуы мәселесі шешілуі тиіс. Бұл қиындықтарды жеңудің негізгі шарты мұғалімдерді кәсіби даярлау жүйесінде ЖИ-ға байланысты курстарды енгізу және білім беру мекемелерінің технологиялық ілгерілеуін қолдау болып табылады [4, б. 112].

Қорытынды

Жасанды интеллект дене шынықтыру сабақтарын өзгертудің күшті әлеуеті бар құрал ретінде көрінеді. Ол сабақты оқушы орталыққа қойылатын, дербестендірілген және объективті бағаланатын процеске айналдырады. Қимылды талдау арқылы оқушылар нақты кері байланыс алады, ал мұғалімдер оқу процесін тереңірек мониторингілеу және басқару мүмкіндігіне ие болады.

Алайда, технология мұғалімнің орнын толық баса алмайды. ЖИ тек тиімді көмекші ретінде әрекет етеді, ал сабақтың адамгершілік-тәрбиелік және эмоционалдық компоненттері, жеке тұлғаға әсер ету шеберлігі сарапшы-мұғалімнің артықшылығы болып қала береді. Сондықтан болашақта денені шынықтыру пәнін дамытудың негізгі бағыты дәстүрлі педагогикалық шеберлік пен жасанды интеллект технологияларын үйлесімді біріктіру болып табылады. Осындай интеграция оқушылардың тек дене дайындығын ғана емес, сонымен қатар олардың цифрлық сауаттылығын дамытуға, оларды заманауи технологиялық ортаға дайындауға ықпал етеді.

Әдебиеттер тізімі

1. Russell, S., Norvig, P. Artificial Intelligence: A Modern Approach. – 4th ed. – Hoboken: Pearson, 2020. – 1136 б.
2. Balsalobre-Fernández, C., Glaister, M., Lockey, R.A. The validity and reliability of an iPhone app for measuring vertical jump performance // Journal of Sports Sciences. – 2015. – Vol. 33, No. 15. – P. 1574–1579.
3. Chen, L., Chen, P., Lin, Z. Artificial Intelligence in Education: A Review // IEEE Access. – 2020. – Vol. 8. – P. 75264–75278.
4. Федоров, А.И. Цифровые технологии в физическом воспитании: теория и практика. – М.: Спорт, 2022. – 180 б.
5. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электронды ресурс] – https://adisteme.kz/rules.html