Халықаралық ғылыми-мәдени диалог жаһалдану дәуірінде мемлекеттердің бейбіт өмір сүруі мен өзара түсіністігінің маңызды құралына айналды. Мұндай диалогтың нәтижелі нысандарының бірі – бірегей марапаттау жүйелері арқылы ерекше үлес қосқан тұлғаларды тану. 2019 жылы қазақстандық археолог Жәкен Қожахметұлы Таймағамбетовтің Жапония императорының «Күншығыс, Алтын шуақ» орденімен марапатталуы – екі ел арасындағы ғылыми ынтымақтастықтың шыңдалған нәтижесі және ғалымның көпжылдық еңбегінің танылуы ретінде қарастырылады. Бұл оқиғаның өзектілігі оның тарихи мәнінде емес, сонымен қатар Қазақстан ғылымының әлемдік алаңдағы беделін арттыру, жастарға өнеге болатын тұлғаның жетістік жолын үлгі етіп көрсету мәселелерін қамтиды. Осыған байланысты мақалада ғалымның марапатталуының алғы шарттары, оның жетекшілігімен жүргізілген бірлескен жобалардың мазмұны мен нәтижелері, сондай-ақ бұл табыстың ғылыми қауымдастық үшін маңызы талданады.

Ж.Қ. Таймағамбетовтің жапон әріптестерімен қарым-қатынасы 1980-жылдардың басында, оның Новосибирскте оқып жүрген кезеңінде басталды. Сол кезде ол Хоккайдо университетінің археологтары Хидеаки Кимура және Харуо Ойимен танысып, Сібір палеолитінің тас құралдар коллекциясын бірлесіп зерттеді. Бұл таныстық ғалымдар арасында ұзақ мерзімді ғылыми диалогтың бастамасына айналды. Кейінгі жылдарда Ж.Қ. Таймағамбетов жапониялық ғалымдармен ЮНЕСКО-ның «Ұлы Жібек жолы» жобасы аясында Қытай аумағында бірлескен далалық зерттеулер жүргізу мүмкіндігіне ие болды, бұл оның Оңтүстік-Шығыс Азия аймағына деген қызығушылығын одан әрі арттырды.

Ғалымның жапондық коллегаларымен жан-жақты ынтымақтастығының келесі кезеңі 2017 жылы басталды, ол Қазақстан Республикасының Ұлттық музеінде жетекші ғылыми қызметкер болып қызмет істеген кезеңге сәйкес келеді. Дәл осы жылы ғалымның тікелей бастамасымен және жетекшілігімен Қазақ-Жапон археологиялық экспедициясы құрылды. Экспедицияны Қазақстан тарапынан профессор Ж.Қ. Таймағамбетов, ал Жапония тарапынан Нарадағы Мәдени құндылықтарды ғылыми-зерттеу институтының профессоры Садакацу Кунитакэ басқарды. Экспедицияның негізгі жұмысы Оңтүстік Қазақстан облысы аумағында жүргізіліп, үш маусымдық далалық зерттеулер нәтижесінде тас дәуірінің бірнеше жаңа ескерткіштері ашылды. Бұл жердегі палеолит тұрақтарын зерттеу Еуразиядағы ерте адамдардың миграциялық жолдарын және мәдениеттердің өзара әрекеттесуін түсіну үшін өте маңызды болып табылады.

Бірлескен экспедициялық жұмыстардан басқа, екі ел арасындағы ынтымақтастықтың маңызды бағыттары болып археологиялық артефактілерді қалпына келтіру, халықаралық ғылыми конференциялар өткізу, дәрістер циклдары және академиялық алмасу бағдарламалары болды. Бұл байланыстардың жемісі ретінде 2019 жылы жапон тілінде жарық көрген «Қазақстандағы жоғарғы палеолит мәдениеті ескерткіштерін зерттеу» атты ұжымдық монографияны атап өтуге болады. Бұл басылым Қазақстан археологиясы туралы жапон ғылыми әдебиетіндегі алғашқы ірі еңбектердің бірі болып саналады және оның дайындалуына Ж.Қ. Таймағамбетов пен оның жапон әріптестері С. Кунитакэ, С. Моримото, С. Като белсене атсалысты. Жапон императорлық орденімен марапаттау тек жеке табыс ретінде ғана емес, сонымен қатар Қазақстанның ғылыми әлеуетінің халықаралық деңгейде танылуының нышаны ретінде қарастырылуы тиіс. Бұл марапат «екі ел арасындағы достық қарым-қатынастарды дамытуға ерекше үлес қосқан шетелдік азаматтарға» беріледі. Ж.Қ. Таймағамбетовтың еңбегі дәл осы анықтамаға толық сәйкес келеді: ол тек археологиялық жаңалықтар ашқан ғана емес, сонымен бірге Қазақстан мен Жапония арасындағы сенімді ғылыми көпір салды.

Жәкен Қожахметұлы Таймағамбетовтің Жапон императорының «Күншығыс, Алтын шуақ» орденімен марапатталуы – бұл ғалымның өзінің көпжылдық, нәтижелі және шығармашылықпен толы еңбегінің лайықты бағасы. Осы мақалада келтірілген талдау оның жапондық ғылыми мекемелермен ынтымақтастығының жүйелі сипатын, институционалдық негізделгендігін және нақты ғылыми нәтижелерге әкелгенін айқын дәлелдейді. Бұл мәртебелі марапат ғалымның жеке беделін нығайтумен шектелмейді, сонымен қатар Қазақстан ғылымының әлемдік аренадағы имиджін жақсартуға ықпал етеді. Таймағамбетовтің жетістігі ғылыми ізденіс пен халықаралық ынтымақтастықтың, табандылық пен адалдықтың маңыздылығын көрсететін үлгі ретінде қызмет етеді. Болашақта бұл байланыстарды одан әрі тереңдету және жастар ғалымдарын тарту арқылы жаңа ұрпаққа өнегелі дәстүрді жалғастыру мүмкіндігі бар.