Аннотация (қазақ тілінде): Бұл мақаланың мақсаты – жаңартылған білім беру мазмұнында «Бейнелеу өнері» пәнін тиімді оқытудың негізгі қадамдары мен әдістемелік ерекшеліктерін талдау. Зерттеу білім беру стандарттары мен оқу бағдарламасын талдау, салыстырмалы-тарихи әдіс және педагогикалық бақылау негізінде жүргізілді. Мақалада пәндік білімдер мен шығармашылық дағдыларды қалыптастырудың маңыздылығы, үштілдік оқыту контекстіндегі коммуникативтік құзыреттіліктерді дамыту жолдары, сондай-ақ оқу процесін ұйымдастырудың кезеңдік сипаты қарастырылады. Автор үш тілде оқыту жағдайында пәндік, тілдік және шығармашылық мақсаттарды үйлестіруге мүмкіндік беретін бірізді педагогикалық қадамдарды ұсынады. Нәтижелер оқытудың тиімділігін арттыруға және оқушының жан-жақты дамуына ықпал ететін әдістемелік модельдің сызбасын ұсынады.

Аннотация (на русском языке): Цель данной статьи – анализ ключевых этапов и методических особенностей эффективного преподавания предмета «Изобразительное искусство» в рамках обновленного образовательного содержания. Исследование проводилось на основе анализа образовательных стандартов и учебной программы, сравнительно-исторического метода и педагогического наблюдения. В статье рассматривается важность формирования предметных знаний и творческих навыков, пути развития коммуникативных компетенций в контексте трехъязычного обучения, а также этапность организации учебного процесса. Автор предлагает последовательные педагогические шаги, позволяющие гармонизировать предметные, языковые и творческие цели в условиях обучения на трех языках. Результаты представляют схему методической модели, способствующей повышению эффективности обучения и всестороннему развитию ученика.

Abstract (in English): This article aims to analyze the key stages and methodological features of effective teaching of the "Visual Arts" subject within the framework of updated educational content. The study is based on the analysis of educational standards and the curriculum, the comparative-historical method, and pedagogical observation. The article examines the importance of forming subject knowledge and creative skills, ways of developing communicative competencies in the context of trilingual education, and the phased nature of the learning process organization. The author proposes consistent pedagogical steps that allow harmonizing subject, language, and creative goals in a trilingual learning environment. The results present an outline of a methodological model that contributes to increasing the effectiveness of teaching and the comprehensive development of the student.

Кіріспе

Қазіргі білім беру жүйесінде бейнелеу өнері пәні тек шығармашылық дағдыларды дамыту шегінен шығып, жан-жақты дамыған тұлғаны қалыптастырудың маңызды куәгеріне айналды. Бұл пән оқушының эстетикалық қабылдауын, кеңістіктік ойлауын, эмоционалды-рухани әлемін дамытуға, сонымен қатар қоршаған шындықты танымдық-бейнелеу арқылы түсінуге бағытталған [1, б. 23]. Жаңартылған білім беру мазмұны бұл міндеттерді оқу үдерісінің мақсаттары мен мазмұнына нақты кіріктіреді, бірақ тиімді жүзеге асыру үшін мұғалімнің сабақтарды ұйымдастырудың тізбекті және әдістемелік негізделген қадамдарын түсінуі қажет. Осы тұрғыдан алғанда, пәндік білім беру мен коммуникативтік құзыреттілікті дамытуды үштастыратын, үштілдік ортаның ерекшеліктерін есепке алатын кешенді тәсіл қажет болып отыр. Бұл мақаланың өзектілігі де осында – ол теориялық талдау мен практикалық ұсыныстарды біріктіре отырып, бейнелеу өнері сабақтарын жобалаудың түйінді кезеңдерін жүйелі түрде қарастыруға бағытталған.

Негізгі бөлім

Жаңартылған мазмұнға сәйкес бейнелеу өнері пәнін оқытудың тиімді жолы келесі негізгі қадамдардың дұрыс орындалуынан тұрады.

Бірінші қадам – білім берудің үш тілде жүргізілетінін ескере отырып, сабақтың нақты білімдік (пәндік), тілдік және шығармашылық мақсаттарын (цельдерін) анықтау. Пәндік мақсаттар графика, живопись, композиция негіздері, түс теориясы, көркемдік материалдар туралы білімдерді қамтиды. Тілдік мақсаттар оқылым мен жазылым арқылы пәнге тән терминологияны (мысалы, «композиция», «перспектива», «колорит») меңгеруге, сондай-ақ өз жұмысын сипаттау, талдау және қорғау дағдыларын дамытуға бағытталуы керек [2, б. 89]. Шығармашылық мақсаттар өзін-өзі білдіру, елестету және нәтижелі шешімдер табу қабілеттерін дамытуды көздейді.

Екінші қадам – тақырыптық мазмұнды үш тілдік контексте дайындау. Бұл сабақ барысында қолданылатын негізгі ұғымдар мен нұсқауларды қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде қамтитын визуалды құралдарды (слайдтар, карточкалар, анықтамалық кестелер) әзірлеуді талап етеді. Мысалы, кескіндеме түрлері туралы сабақта терминологиялық үштілдік мини-сөздік қолдану оқушылардың белсенді сөздік қорын байытуға мүмкіндік береді. Педагог сабақтың негізгі бөлігін оқыту тілінде (қазақ немесе орыс) жүргізсе де, кіріспе және қорытынды бөлімдерде, сондай-ақ нақты нұсқаулар беру кезінде үш тілді де белсенді пайдалануы тиіс.

Үшінші қадам – оқушылардың сенсорлық-моторикалық дағдыларын және көркемдік қабылдауын дамытуға бағытталған іс-әрекеттерді енгізу. Бұл қадамда қолдың жіңішке моторикасын дамытатын жаттығулар (сызба, көлеңкелеу), түстермен, пішіндермен, фактуралармен эксперимент жасау, сондай-ақ әйгілі туындыларды талдау арқылы визуалды сауаттылықты арттыру маңызды рөл атқарады [3, б. 45]. Іс-әрекет барысында педагог оқушының әрекетін сипаттауға, өз көзқарасын түсіндіруге мәжбүрлейтін сұрақтар қояды, осы арқылы ауызша сөйлеу дағдыларын дамытады.

Төртінші қадам – практикалық жұмыстың (сызба, бояу) ұйымдастырылуы. Бұл кезеңде мұғалім оқушыларға нақты техникалық тапсырманы орындау нұсқаулығын үш тілде бере алады, сонымен қатар оқушылардың бір-бірімен өз идеяларын бөлісуіне, көмек сұрауына және кері байланыс беруіне мүмкіндік туғызатын ынтымақтастық орта жасайды. Практикалық жұмыс кезінде тіл білімі мен өнердің үйлесімділігі айқын көрінеді, өйткені оқушы жұмыс процесін сипаттай отырып, бейнелі ойлау мен сөздік қорды бір уақытта жұмылдырады.

Бесінші қадам – жасалған жұмысты талқылау және рефлексия. Бұл қадам оқушының коммуникативтік құзыреттілігін толығымен көрсетуге мүмкіндік береді. Оқушылар өз туындыларын бірнеше тілде (негізгі оқыту тілінде және қосымша тілдердің қарапайым сөз тіркестерін қолдана отырып) сипаттап, негіздеп, сын-пікір айта алуы керек. Педагог осы процесті басқарып, дұрыс терминологияны пайдалануды, конструктивті кері байланысты қалыптастырады. Рефлексия тек көркемдік нәтижені ғана емес, сонымен бірге үйрену процесінің өзін бағалауға бағытталуы тиіс.

Аталған қадамдардың барлығы оқу бағдарламасының құрылымына сәйкес келеді және оның 5-тармағында (педагогикалық әдіс-тәсілдер), 8-тармағында (коммуникативтік дағдыларды дамыту) және 9-тармағында (бағалау) көрсетілген талаптарды іс жүзінде жүзеге асыруға мүмкіндік береді [4].

Қорытынды

Жаңартылған білім беру мазмұны жағдайында бейнелеу өнері пәнін оқыту күрделі, көп қырлы және кезеңдік процесс ретінде қарастырылуы керек. Онсыз тиімді нәтижеге қол жеткізу мүмкін емес негізгі қадамдар – мақсаттардың үштік моделін (пәндік, тілдік, шығармашылық) анықтау, үштілдік ресурстарды дайындау, сенсорлық-моторикалық және визуалды дағдыларды дамытудың әдістемелік тізбегін сақтау, практикалық жұмыс барысында тіл мен іс-әрекетті үйлестіру және қорытынды рефлексия мен талқылауды міндетті түрде енгізу. Осылайша ұйымдастырылған оқыту әдіснамасы тек көркемдік сауаттылықты ғана емес, сонымен бірге қазіргі ақпараттық қоғамда өте қажетті күрделі коммуникация дағдыларын дамытуға, оқушының өзін-өзі білдіру қабілетін арттыруға ықпал етеді. Зерттеу нәтижелері пәндік мұғалімдерге өз педагогикалық практикасын жетілдіруге, оқытудың сапасы мен нәтижелілігін арттыруға көмектесетін нақты әдістемелік бағыт-бағдар ретінде қызмет ете алады.

Әдебиеттер тізімі

1. Нұрғалиева Г.К. Қазіргі білім берудегі көркемөнерпед оқыту әдістемесі: теориясы мен практикасы. – Алматы: Білім, 2020. – 156 б.
2. Fellowes, J. Visual Literacy in the Classroom: Integrating Art Across the Curriculum. – London: Routledge, 2019. – 210 p.
3. Сапарбаева А.М. Балалардың шығармашылық қабілеттерін дамыту: психологиялық-педагогикалық аспектілер. // «Педагогика және психология» журналы. – 2021. – №3(55). – Б. 42-51.
4. Білім беруді дамытудың мемлекеттық бағдарламасы (2020-2025 жж.). – Нұр-Сұлтан: ҚР БҒМ, 2019. – 98 б.
5. Eisner, E.W. The Arts and the Creation of Mind. – Yale University Press, 2002. – 288 p.
6. ҚР БҒМ. Жалпы білім беретін мектептерде «Бейнелеу өнері» пәнінің 1-9 сыныптарға арналған типтік оқу бағдарламасы. – Нұр-Сұлтан, 2022.
7. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электрондық ресурс] – https://adisteme.kz/rules.html