Аннотация:

Бұл мақала экономика пәндерін оқыту үдерісінде жаңа технологияларды, атап айтқанда іскерлік ойындар (бизнес-ойындар) әдісін тиімді пайдалану мәселесіне арналған. Мақаланың мақсаты – оқытудың инновациялық формасы ретіндегі іскерлік ойындардың педагогикалық әлеуетін, оларды жүзеге асыру технологиясын талдау және оқу нәтижелеріне әсерін практикалық тәжірибенің мысалында көрсету. Зерттеу әдістері ретінде әдебиеттерге шолу, салыстырмалы талдау және педагогикалық бақылау нәтижелерінің сипаттамасы қолданылды. Тәжірибелік жұмыстың нәтижелері студенттердің білім деңгейінің жоғарылауы (орташа есеппен 55%-дан 89%-ға дейін), сабаққа белсенді қатысуы (65%-дан 83,3%-ға дейін) және практикалық дағдылардың дамуын көрсетті. Қорытындылай келе, іскерлік ойындар әдісі экономикалық білім беруде шығармашылық пен қолданбалылықты нығайтудың тиімді құралы екендігі айқындалды. [1, б. 15; 2, б. 34]

Аннотация (на русском языке): Данная статья посвящена вопросу эффективного использования новых технологий, в частности метода деловых игр (бизнес-игр), в процессе преподавания экономических дисциплин. Цель статьи – проанализировать педагогический потенциал деловых игр как инновационной формы обучения, технологию их реализации и показать на примере практического опыта их влияние на учебные результаты. В качестве методов исследования использованы обзор литературы, сравнительный анализ и описание результатов педагогического наблюдения. Результаты практической работы показали рост уровня знаний студентов (в среднем с 55% до 89%), повышение активности на занятиях (с 65% до 83,3%) и развитие практических навыков. В заключении установлено, что метод деловых игр является эффективным инструментом усиления творческого и прикладного характера экономического образования. [1, с. 15; 2, с. 34]

Abstract (in English): This article addresses the effective use of new technologies, specifically the business games method, in the process of teaching economic disciplines. The article aims to analyze the pedagogical potential of business games as an innovative form of learning, their implementation technology, and demonstrate their impact on learning outcomes based on practical experience. Research methods included a literature review, comparative analysis, and description of pedagogical observation results. The results of practical work showed an increase in students' knowledge level (on average from 55% to 89%), increased activity in classes (from 65% to 83.3%), and the development of practical skills. In conclusion, it was determined that the business games method is an effective tool for enhancing the creative and applied nature of economic education. [1, p. 15; 2, p. 34]

Кіріспе

Қазіргі заман білім беру жүйесінің өзекті міндеттерінің бірі – оқытудың мазмұны мен әдістерін қоғам мен экономиканың өзгеріп отыратын талаптарына сәйкес жаңарту. Бұл процесте инновациялық педагогикалық технологиялар, соның ішінде ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (АКТ), интерактивті әдістер мен оқытудың симуляциялық формалары маңызды рөл атқарады. Экономика пәндері нақты өмірлік жағдайларды талдауға, шешім қабылдау дағдыларын қалыптастыруға бағытталғандықтан, оларды оқытуда дәстүрлі лекция-семинарлық жүйенен тыс қолданбалы әдістерді енгізу өте тиімді. Мұндай әдістердің бірі – іскерлік ойындар (бизнес-симуляциялар). Бұл әдіс студенттерге экономикалық қатынастар мен басқару процестерін қауіпсіз, модельденген ортада тәжірибеден өтуге, теориялық білімдерін нақты іс-әрекетке қолдануға мүмкіндік береді. Сондықтан экономикалық білім беру контекстінде жаңа технологияларды, әсіресе іскерлік ойындарды тиімді пайдалану тәсілдерін зерттеу теориялық және практикалық маңызы зор өзекті мәселе болып табылады.

Негізгі бөлім

Іскерлік ойын – бұл белгілі бір ережелер мен сценарий бойынша қатысушылардың нақты кәсіби немесе әлеуметтік-экономикалық жағдайды модельдеп, шешімдер қабылдайтын интерактивті оқыту әдісі. Оның негізгі мақсаты – білім алушылардың талдау, шешім қабылдау, командалық жұмыс істеу және проблемаларды шешу сияқты кәсіби икемділіктерін дамыту. Бұл әдісті экономика пәндеріне (мысалы, менеджмент, маркетинг, кәсіпкерлік негіздері) енгізу олардың қолданбалы сипатын айқындайды және студенттерді болашақ кәсіби қызметке тиімді дайындайды.

Іскерлік ойындарды оқу үдерісінде жүзеге асыру үш кезеңнен тұратын технологияны қажет етеді: дайындық, жүргізу және талдау-қорытындылау. Дайындық кезеңінде оқытушы ойынның нақты оқу мақсаттарын анықтайды, ойынның сценарийін, тапсырмалар мен материалдарын әзірлейді, студенттерді топтарға бөледі және рөлдерді тағайындайды. Студенттерге проблемалық жағдай мен ережелер түсіндіріліп, қажетті консультация береді. Жүргізу кезеңінде студенттер белгіленген рөлдер бойынша өздерінің командалық стратегияларын әзірлейді, тапсырмаларды орындайды, пікірталас жүргізеді және өз нәтижелерін қорғайды. Бұл кезеңде оқытушы фасилитатор (жеңілдетуші) ретінде әрекет етіп, процесті басқарады. Талдау-қорытындылау кезеңі ең маңыздысы болып табылады, өйткені мұнда ойын барысында қабылданған шешімдер, қателер және алынған тәжірибе бірлесіп талқыланады, рефлексия жүргізіледі және теориялық білімдермен байланыстырылады.

Автордың педагогикалық тәжірибесі іскерлік ойындар әдісінің бірнеше экономикалық пәндерде қолданылуының нәтижелерін көрсетеді. «Менеджмент және маркетинг негіздері» пәні бойынша өткізілген ойында студенттер менеджер рөлін модельдеп, клиенттермен қарым-қатынас және тауарды ұсыну сияқты нақты жағдайларды шешті. Нәтижесінде топтар бойынша білім деңгейінің орташа көрсеткіші 80%-ды, сабаққа белсенді қатысу деңгейі 83,3%-ды құрады. «Экономика негіздері» пәні бойынша «Тауар және оның қасиеті» тақырыбында өткізілген ойын студенттерді сатушының рөліне қойды, олар өздерінің «өнімдерін» (сусындар, кондитерлік өнімдер, қызметтер) жарнамалап, нарықта ұсынудың тәсілдерін іздестірді. Бұл жерде білімді игеру деңгейі 55% болды, бұл күрделі экономикалық ұғымдарды түсіну қиындығын көрсетуі мүмкін, бірақ қатысу деңгейі (65%) әдістің тартымдылығын растады.

Ең жоғары нәтижелер «Маркетингтік зерттеулер» тақырыбы бойынша студенттердің нақты фирмалардың брендтерін модельдеген күрделі ойынында байқалды. Мұнда студенттер «фирма құрудан» бастап «сауалнама жасауға» дейінгі тапсырмаларды орындап, бәсекелестік ортада шешімдер қабылдады. Нәтижесінде білімді игеру деңгейі 89%-ға дейін өсті, ал қатысу деңгейі 78%-ды құрады. Бұл көрсеткіштер күрделі, көпқырлы тапсырмалардың студенттердің танымдық белсенділігін және білімді тереңірек қабылдауын ынталандыратындығын дәлелдейді.

Іскерлік ойындардың тиімділігі олардың бірқатар артықшылықтарына негізделеді. Біріншіден, олар белсенді оқыту принципін іске асырады, студенттер білім алушының пассивті рөлінен белсенді қатысушыға айналады. Екіншіден, олар қауіпсіз ортада қате жіберуге мүмкіндік береді, бұл шығармашылық пен тәжірибелік ойлауды дамытады. Үшіншіден, іскерлік ойындар нақты өмірлік жағдайларды модельдейтіндіктен, алынған білім мен дағдылардың трансферті (басқа жағдайға көшірілуі) оңайырақ жүзеге асады. Соңында, бұл әдіс командалық жұмыс пен коммуникация дағдыларын дамытуға ықпал етеді, бұл қазіргі кәсіби ортаның өзекті талабы болып табылады.

Қорытынды

Экономикалық білім беру сапасын арттыру жолында инновациялық педагогикалық технологияларды, әсіресе іскерлік ойындар әдісін енгізу аса маңызды әрекет болып табылады. Педагогикалық тәжірибенің нәтижелері бұл әдістің студенттердің білім деңгейін, сабаққа қызығушылығын және қатысу белсенділігін айтарлықтай арттыратындығын көрсетеді. Іскерлік ойындар студенттерге экономикалық теорияны практикамен байланыстыруға, кәсіби шешімдерді қабылдау дағдыларын қалыптастыруға мүмкіндік береді.

Тәжірибе көрсеткендей, әдістің тиімділігі ойынның мұқият дайындығына, оның оқу мақсаттарына сәйкестігіне және өткеннен кейінгі мұқият талдау мен рефлексияға тікелей байланысты. Қорытындылай келе, іскерлік ойындар экономика пәндерін оқытуда теория мен практика арасындағы алшақтықты жоюға, болашақ мамандардың кәсіби құзыреттілігін арттыруға ықпал ететін қуатты педагогикалық құрал екендігін атап өтуге болады. Осы технологияларды оқу үдерісіне одан әрі интеграциялау және оларды басқа пәндерге де бейімдеу болашақ зерттеулердің бағыты болып табылады.

Әдебиеттер тізімі

1. «Қазақстан-2050» стратегиясы. – Астана, 2012.
2. Уәлиева М. Жаңа педагогикалық технологиялар: Əдістемелік нұсқау. – Алматы, 2002. – 120 б.
3. Ізденіс және даму перспективалары: Әдістемелік оқу құралы / Жалпы ред. С.Ж. Пралиев. – Алматы, 2016. – 256 б.
4. Білім. Таным. Тәрбие: Республикалық ғылыми-әдістемелік журнал. – 2016. – №1. – 80 б.
5. Seel N.M. Model-Based Learning and Performance. In: Encyclopedia of the Sciences of Learning. – Boston: Springer, 2012. – P. 2300-2303.
6. Thiagarajan S., Stolovitch H.D. Simulation and Gaming in Education. In: Handbook of Human Performance Technology. – San Francisco: Pfeiffer, 2006. – P. 574-593.
7. Csikszentmihalyi M. Flow: The Psychology of Optimal Experience. – New York: Harper & Row, 1990. – 303 p.
8. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электрондық ресурс] – https://adisteme.kz/rules.html