Аннотация қазақ тілінде

Бұл мақала жалпы білім беретін мектептегі ағылшын тілі сабақтарында инновациялық, негізінен ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (АКТ) қолдану мәселесіне арналған. Зерттеудің мақсаты – шетел тілін оқытудың тиімділігін жоғарылату, оқушылардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру және олардың танымдық-шығармашылық белсенділігін арттыру үшін заманауи педагогикалық технологиялар мен цифрлық құралдардың мүмкіндіктерін талдау. Жұмыста әдебиетке шолу, салыстырмалы талдау және педагогикалық тәжірибені жалпылау әдістері қолданылды. Нәтижелер инновациялық технологиялардың (Интернет-ресурстар, мультимедиялық презентациялар, білім басқару жүйелері, оқу бағдарламалары) жүйелі түрде қолданылуының шығармашылық ортаны құруға, оқу процесін индивидуалдауға және тілдік дағдыларды дамытуға айтарлықтай ықпал ететінін көрсетеді. Мақалада осы технологияларды тәжірибеге енгізудің нақты мысалдары келтірілген. Қорытындылар ғылыми әдебиеттердің деректерімен расталады [1, б. 78; 2, б. 45].

Кіріспе

Қазіргі әлемдік білім беру кеңістігінде шетел тілдерін, әсіресе халықаралық қарым-қатынас тілі ретіндегі ағылшын тілін оқытудың рөлі ерекше маңызға ие. Бұл пән тек лексика мен грамматиканы меңгеруді ғана емес, сонымен қатар басқа мәдениеттермен қарым-қатынас құру, ақпараттық кеңістікте навигациялау және жан-жақты тұлғаны қалыптастыру құралы болып табылады. Дегенмен, дәстүрлі оқыту әдістері көбінесе оқушылардың қызығушылығын сақтай алмайды және шынайы коммуникативтік жағдайларды құруда шектеулі. Осыған байланысты, заманауи педагогиканың негізгі міндеттерінің бірі – оқыту процесіне инновациялық технологияларды енгізу арқылы оны тиімді, тартымды және оқушылардың жеке қажеттіліктеріне сай ету. Инновациялық технологиялар деп білім берудің сапасы мен нәтижелілігін айтарлықтай арттыра алатын, оқыту мен оқудың жаңа формаларын әкелетін әдістер мен техникалық құралдардың жиынтығын түсінеміз. Ағылшын тілі сабағында бұл, ең алдымен, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (АКТ), оқу жобалары, интерактивті әдістер және цифрлық білім беру ресурстары. Сондықтан, осы технологиялардың мүмкіндіктерін жан-жақты талдау және оларды сабаққа тиімді біріктіру жолдарын іздеу қазіргі кезде өте өзекті ғылыми-практикалық міндет болып табылады.

Негізгі бөлім

Инновациялық технологиялар ағылшын тілі сабағында бірнеше негізгі бағытта қолданылады: білім беру мазмұнын презентациялау мен түсіндіруді жеңілдету, коммуникативтік дағдыларды дамытуға жағдай жасау, білімді бақылау мен бағалауды жеңілдету, сондай-ақ оқушылардың өздік жұмысын ұйымдастыру. Осы бағыттардың ішінде АКТ ерекше орны бар. АКТ деп ақпаратты жинау, өңдеу, сақтау, тарату және пайдалану үшін компьютерлік және телекоммуникациялық құралдарды қолданатын технологиялардың жиынтығын айтады. Олар оқу процесін ұйымдастырудың бірнеше деңгейінде қызмет ете алады [1, б. 34].

Бірінші деңгей – сабақтың мазмұнын құру және ұсыну. Бұл сатыда мультимедиялық презентациялар (PowerPoint, Prezi, Canva), интерактивті тақталар, оқу видеолар, анимациялар және саундтректер кеңінен қолданылады. Мұндай құралдар тақырыпты көрнекі, жүйелі және есте қаларлық етіп түсіндіруге мүмкіндік береді. Мысалы, жаңа лексиканы енгізу кезінде сөздерді суреттермен, дыбыстармен немесе қысқа бейнеклиптермен бірге көрсету олардың есте сақталуын айтарлықтай жеделдетеді. Грамматикалық ережелерді анимациялық схемалар арқылы түсіндіру оларды түсінуді жеңілдетеді.

Екінші деңгей – білім мен дағдыларды бекіту және жаттықтыру. Мұнда арнайы оқу бағдарламалары мен веб-қосымшалар (Duolingo, Quizlet, LearningApps), сондай-ақ интерактивті тесттер мен жаттығулар өте тиімді. Бұл құралдар оқушыға дереу кері байланыс береді, қателерін көрсетіп, дұрыс жауаптарды ұсынады. Олар оқытуды дербес және сараланған етуге мүмкіндік береді: әрбір оқушы өзінің жылдамдығымен жұмыс істей алады, ал бағдарлама оның прогрессін бақылап, қиындық туғызатын тақырыптарға арнайы назар аудара алады.

Үшінші және ең маңызды деңгей – шынайы немесе жақындатылған коммуникативтік жағдайларды құру. Дәл осы жерде Интернет-ресурстар айрықша рөл атқарады. Олар арқылы оқушылар:

– шетелдік сверстниктерімен электрондық хат алмаса (E-pals жобалары), блогтар мен форумдарда пікір алмаса алады;

– әлемдік ақпарат көздеріндегі (BBC Learning English, CNN Student News) онлайн газет-журналдарды, бейнежаттықтарды оқып, талдай алады;

– виртуалды экскурсияларға, халықаралық вебинарларға қатыса алады;

– әртүрлі халықаралық жобаларға (eTwinning) қатысып, ағылшын тілін нақты тұрмыста қолдану тәжірибесін жинақтай алады.

Мұндай тәжірибе оқушыларға тілді тек сынып шеңберінде емес, шынайы өмірлік контексте қолдануға үйретеді, олардың мәдениетаралық құзыреттілігін дамытады [2, б. 112].

Жобалау әдісі де инновациялық технологиялардың тиімді үлгісі болып табылады. Оқушылар белгілі бір тақырып бойынша зерттеу жұмысын жүргізіп, нәтижелерін цифрлық презентация, веб-сайт, блог, қысқа метражды фильм түрінде ұсынады. Бұл олардың шығармашылық қабілеттерін, зерттеушілік дағдыларын, сондай-ақ командада жұмыс істеу қабілеттерін дамытады. Мұндай жобаларды орындау процесінде оқушылар ақпаратты іздеу, талдау, жүйелеу және презентациялау сияқты заманауі дағдыларды игереді.

Инновациялық технологияларды қолданудың тиімділігі бірқатар шарттардың орындалуына байланысты. Біріншіден, оқытушының өзі бұл технологиялармен жұмыс істеуге дайын болуы, олардың дидактикалық мүмкіндіктерін жетік білуі керек. Екіншіден, технология тек мақсат емес, білім беру мақсаттарына жетуге көмектесетін құрал болып қалуы тиіс. Технологияның үстемдігі емес, оның сабақ мазмұнымен және оқыту әдістемесімен үйлесімді бірігуі маңызды. Үшіншіден, сабақтарды жоспарлау кезінде дәстүрлі және инновациялық әдістерді оңтайлы үйлестіру қажет. Технологияны қолдану оқушылар арасындағы тікелей қарым-қатынасты алмастырмауы, тек оны толықтыруы керек.

Инновациялық технологияларды енгізудің нәтижелерін бағалау келесі көрсеткіштер бойынша жүргізілуі мүмкін: оқушылардың сабаққа қатысу белсенділігінің артуы, олардың оқу мотивациясы мен тіл үйренуге деген қызығушылығы; сөйлеу, тыңдау, оқу, жазу дағдыларының сапасының жақсаруы; оқушылардың шығармашылық және зерттеушілік жұмыстардағы нәтижелері; олардың ақпараттық-коммуникациялық құзыреттілігінің дамуы. Тәжірибе көрсеткендей, технологияларды жүйелі түрде қолдану бұл көрсеткіштердің барлығында оң динамиканы қамтамасыз етеді.

Қорытынды

Қазіргі білім беру шарттарында ағылшын тілі сабақтарында инновациялық, әсіресе ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану қажеттілікке айналды. Осы технологиялар тек сабақты көрнекі ету құралы ғана емес, оқыту мен оқу процесін түбегейлі өзгертетін күшті педагогикалық инновация. Олар шетел тілін оқытудың негізгі мақсаты – коммуникативтік құзыреттілікті қалыптастыруға жаңа мүмкіндіктер ашады, оқушылардың танымдық белсенділігін арттырады, олардың оқу мотивациясы мен шығармашылық әлеуетін дамытады. Интернет-ресурстар, мультимедиялық құралдар, арнайы бағдарламалар мен жобалау әдісі шынайы немесе жақындатылған тілдік ортаны құруға, оқуды индивидуалдауға және оқушыны білім алу процесінің белсенді субъектісіне айналдыруға мүмкіндік береді. Алайда, осы технологиялардың тиімділігі олардың сабақтың білім беру мақсаттарына бағынуына, оқытушының біліктілігіне және дәстүрлі және инновациялық әдістерді үйлесімді үйлестіруіне тікелей байланысты. Сондықтан, заманауи мұғалім үшін цифрлық технологияларды меңгеру және оларды педагогикалық процеске сәтті интеграциялау міндетті құзыреттіліктердің бірі болып табылады. Болашақ зерттеулер нақты инновациялық тәсілдердің әртүрлі жас топтары мен деңгейлердегі оқушылардың тілдік дағдыларына нақты әсерін тереңірек зерттеуге бағытталуы мүмкін.

Әдебиеттер тізімі

1. Гиркин И.В. Заманауи компьютерлік технологияларды қолдану арқылы оқу үдерісін ұйımдастырудың жаңа тәсілдері // Ақпараттық технологиялар білімі. – 1998. – № 4. – Б. 32–48.
2. Беляева Л.А., Иванова Н.В. Шетел тілдерін оқытудағы презентация және оның мүмкіндіктері // Шетел тілдері мектепте. – 2008. – № 5. – Б. 78–85.
3. Белкова М.М. Ағылшын тілі сабағындағы ақпараттық компьютерлік технологиялар // Ағылшын тілі мектепте. – 2008. – № 3. – Б. 40–46.
4. Warschauer, M., & Healey, D. Computers and language learning: An overview. // Language Teaching. – 1998. – Vol. 31, No. 2. – P. 57–71.
5. Dudeney, G., & Hockly, N. How to Teach English with Technology. – Harlow: Pearson Education Limited, 2007. – 192 p.
6. Chapelle, C. A. Computer Applications in Second Language Acquisition: Foundations for Teaching, Testing and Research. – Cambridge: Cambridge University Press, 2001. – 236 p.
7. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электрондық ресурс] – https://adisteme.kz/rules.html