Ry'brika: Fizika

Perestraivaemye generatory ispolzy'iy'tsia v kaсhestve stry'kty'rnyh эlementov generatorov standartnyh signalov, analizatorov spektra i dry'gih izmeritelnyh priborov. Vyshe otmeсhalos, сhto polosa propy'skaniia stry'kty'rnyh эlementov OЭG priblijaetsia k 100 GGts, poэtomy' сhastota generatsii OЭG zadaetsia lish harakteristikoi peredaсhi PPF, zavisiashei ot сhastoty, to est dlia perestroiki сhastoty generatsii OЭG doljen ispolzovatsia perestraivaemyi PPF. V rabote posredstvom perestraivaemogo magnitnym polem JIG (jelezoittrievyi granat) filtra y'dalos dostiсh polosy perestroiki сhastoty generatsii 6 GGts (diapazon 6-12 GGts) pri y'rovne fazovyh shy'mov -128 dBn/Gts na rasstoianii 10 kGts ot nesy'shei. Na baze, tak nazyvaemoi, sviazannoi (coupled) shemy OЭG byl realizovan generator optiсheskih impy'lsov. Shema sviazannogo OЭG (SOЭG), soderjit dve petli obratnoi sviazi, optiсhesky'iy' i optoэlektronny'iy' , sviazannye сherez obshii MII Maha-TSandera.

V sheme SOЭG эnergozadaiy'shii эlement realizovan na baze OY' s petlei optiсheskoi obratnoi sviazi, s pomoshiy' kotoroi formiry'etsia volokonnyi lazer s sinhronizatsiei mod. Dlia obespeсheniia balansa faz v obeih petliah ispolzy'iy'tsia optiсheskii (OFV) i radioсhastotnyi (RFV) fazovrashateli.

Na optiсheskom vyhode SOЭG generiry'iy'tsia optiсheskie impy'lsy, сhastota sledovaniia kotoryh identiсhna сhastote SVCH kolebanii na radioсhastotnom vyhode, kotoraia zadaetsia PPF. Modovyi sostav optiсheskogo izly'сheniia zadaetsia dlinoi optiсheskogo volokna v optiсheskoi petle-obratnoi sviazi VOT1. SHirina generiry'emyh optiсheskih impy'lsov regy'liry'etsia dlinoi volokna v optoэlektronnoi petle obratnoi sviazi VOT2. Tak, pri y'veliсhenii dliny volokna, iz-za dispersii v nem, proishodit y'shirenie generiry'emyh optiсheskih impy'lsov. V hode izy'сheniia dannogo varianta OЭG v teoretiсheski opredelena zavisimost shiriny optiсheskih impy'lsov i generiry'emoi SVCH moshnosti SOЭG ot dliny volokna. V rabote byla prodemonstrirovana vozmojnost poly'сheniia optiсheskih impy'lsov shirinoi 2 fs pri сhastote generatsii 9,4 GGts i y'rovne fazovyh shy'mov SVCH kolebanii -150 dBn/Gts na rasstoianii 10 kGts ot nesy'shei. Krome togo, byl эksperimentalno y'stanovlen эffekt y'veliсheniia fazovogo shy'ma pri y'menshenii shiriny generiry'emogo optiсheskogo impy'lsa. A imenno, dlia generiry'emyh impy'lsov shirinoi 2 fs, y'roven fazovyh shy'mov sostavil — 138 dBn/Gts na rasstoianii ot nesy'shei 10 kGts, v to vremia kak dlia impy'lsov shirinoi 8 fs y'roven fazovyh shy'mov sostavil -146 dBn/Gts pri toi je otstroike ot nesy'shei.

V poslednie gody byl takje predlojen metod stabilizatsii dliny volny optiсheskogo izly'сheniia SOЭG za sсhet vvedeniia dopolnitelnoi petli obratnoi sviazi mejdy' ego optiсheskim vyhodom i y'pravliaiy'shem vhodom MII. On pozvolil dobitsia shiriny spektralnoi linii optiсheskogo izly'сheniia menee 10 kGts pri parazitnoi deviatsii сhastoty optiсheskogo izly'сheniia v teсhenii 30 s ne bolee 660 kGts. Poly'сhennaia s pomoshiy' dannogo SOЭG posledovatelnost optiсheskih impy'lsov сhastotoi 10 GGts mojet byt эffektivno ispolzovana v oblasti obrabotki signalov i telekommy'nikatsii.

Spisok ispolzovannyh istoсhnikov

• Tverdotelnye y'stroistva SVCH v tehnike i sviazi/ L. G. Gassanov, A. A. Lipatov, V. V. Markov, N. A Mogilсhenko. // M: «Radio i sviaz», 1988-288 s.
• Megej, K. Beilenhoff, H. L. Hartnagel. Fully monolithically integrated feedback voltage controlled oscillator using PHEMTs. // IEEE Microwave and Guided Wave Letters, vol. 10, Issue 6, 2000, p. 239 — 241.
• M. E. Belkin, A. C. Sigov. Novoe napravlenie fotoniki — sverhvysokoсhastotnaia optoэlektronika. // Radiotehnika i эlektronika, 2009, t. 54, No 8, s. 901-914.

 

Sabaqtyn' taqyryby: Tabig'atty zerttey'din' g'ylymi a'disteri				Mug'alimnin' aty-jo'ni: Ku'ni:
SYNYP:  7		Qatysqan oqy'shylar  sany:			Qatyspag'anoqy'shylar sany: 0
Sabaq negizdelgen oqy' maqsattary		7.1.1.2 – tabig'atty zerttey'din' g'ylymi a'disterin ajyraty'
Sabaq  na'tijesi:		Oqy'shylardyn' barlyg'y mynany oryndai alady: Oqy'lyqta berilgen ja'ne qosymsha tapsyrmalardy oryndaidy.  Jazba jumys jasaidy. Suraqqa jay'ap beredi. Tabig'atty zerttey'din' g'ylymi a'disterin ajyrata alady. Oqy'shylardyn' ko'bisi mynany oryndai alady: Toptyq jumysty brlese oryndaidy.O'z betinshe jumys jasaidy. Suraqqa jay'ap beredi. Qosymsha u'lestirme resy'rstarmen  jumys jasaidy. Oqy'shylardyn' keibirey'i mynany oryndai alady: Oqy'lyqtan tys berilgen qosymsha tapsyrmalady oryndaidy, taqyryp boiynsha qosymsha ma'limetter men da'lelder keltire alady.
Bag'alay'  kriteriii		Jeke, juptyq, toptyq tapsyrmalardy oryndai alady. Sabaq barysynda  tyn'day'shynyn' nazaryn o'zine ay'dara alady.
Tildik quzirettilik		Tabig'atty zerttey'
Resy'rstar		Oqy'lyq, sy'retter, topqa bo'ly'ge arnalg'an kespe qag'azdar  ja'ne  a'rtu'rli  zattar, toptyq tapsyrmalar, keri bailanys, stiker.
A'dis-ta'silder		Suraq-jay'ap, a'n'gimeley', tu'sindiry', oiyn, ko'rnekilik. Refleksiia.
Pa'naralyq bailanys		My'zyka, qazaq tili.
Aldyn'g'y oqy'		Fizika – tabig'at ty'raly g'ylym
Sabaqtyn' jospary
Josparlang'any'aqyt	Sabaq barysy :						Bag'alay' tu'rleri
Bastaly'y 5  miny't	Sa'lemdesy'. Topqa bo'lemin : «Biletter arqyly» topqa bo'linedi. Oqy'shylardy  kassadan  biletter alyp, 1,2,3 vagondarg'a bo'linip otrady.     Psihologiialyq ahy'al qalyptastyry': «Qyzyl gu'lim-ai» bi Synyp rettiligin qadag'alay'. Oqy'shylardy tu'geldey'. Oqy' quraldaryn baiqay'. Bir-birimizdi tyn'daimyz desek 1 ret qol shapalaqtaimyz! Uiymshyl bolamyz desek 2 ret Belsendilik tanytamyz desek 3 ret shapalaqtaimyz!						1-top: «Baqyt» vagony 2-top: «Su'iispenshilik» vagony 3-top: «Jarqyn o'mir» vagony «Qyzyl gu'lim-ai» bi bilety'.
Jan'a bilim 10 miny't	Bily' ja'ne tu'siny' Berilgen ma'tinderdi balalar oqyp alady. Tabig'atty zerttey'din' g'ylymi a'disteri: baqylay', эksperiment, teoriialyq zerttey'. Boljam – g'ylymi derektermen negizdelgen joramal. Kez kelgen boljamnyn' shynailylyg'yn tek praktikalyq ta'jiribe, iag'ni эksperiment teksere alady. Эksperiment – fizikanyn' en' basty zerttey' a'disterinin' biri. Fizikalyq эksperiment arqyly baqylay'lar ju'rgizilip, jan'a derekter jimnaqtalady; g'ylymi boljamdar men teoriialar ta'jiribede tekseriledi. Эksperiment jasay' u'shin uqyptylyq, naqtylyq, da'ldik ja'ne jay'apkershilik asa qajet.   Эksperiment barysy: 1) эksperimenttik jumystyn' taqyryby; 2) эksperimenttin' qural-jabdyqtary; 3) эksperimenttin' maqsaty; 4) эksperiment sulbasy; 5) эksperiment barysyn baianday'; 6) эksperiment na'tijeleri; 7) эksperiment qorytyndysy. IV. Pysyqtay'. Topshamalar arqyly: №1 topshama Эksperiment degenimiz………. Boljam degenimiz……………….. №2 topshama Эksperimenttin' oryndaly' reti: Gipoteza degenimiz………………….. №3 topshama Franklin ta'jiribesin tu'sindir. Fizikalyq teoriia degenimiz….. №4 topshama Teoriialyq zerttey'din' en' jay'apty kezen'in jaz Эksperimenet jasay'g'a qajetti qasietter  «Jariialay'» a'disi (A'rbir top berilgen suraq boiynsha  o'z pozitsiiasyn jariialay' kerek. Bul u'shin top ishinen spiker berilgen y'aqyt ishinde (5 miny') basqa qatysy'shylar  aldynda so'ilep, top ustanymyn jetkizedi.)						Oqy'lyq, ma'tinder.
Ortasy 10 miny't	Qoldany' Oqy'lyqta berilgen tapsyrmalardy orynday'. Tu'sindiry'. Toptyq, jeke jumys ju'rgizy'. Da'ptermen jumys. Ay'dio materialdardy tyn'day'. Tabig'at ty'raly bilim arnaiy zerttey' a'disterin qoldany' arqyly jinaqtalady. Tabig'atty zerttey' a'disterinin' ishinen ken' tarag'an u'sh g'ylymi a'disti atap o'ty'ge bolady. Olar: baqylay', эksperiment ja'ne teoriialyq zerttey' a'disteri. Tabig'at qubylystarynyn' zan'dylyqtaryn ashy' u'shin g'alymdar logikalyq oi qoryty' amaldaryn ret — retimen paidalanady. A'y'eli olar baqylay' arqyly derekter jinaidy. Jan'a derekterdi burynnan belgili derektermen salystyryp, olardyn' arasynda sebep — saldarlyq bailanystar bar ma? Degen negizgi suraqqa jay'ap izdeidi. Naizag'aidyn' paida boly'y ty'raly shynaiy g'ylymi boljamdy V. Franklin (1706 — 1790jj) usyndy. Onyn' boljamy boiynsha naizag'ai – a'r tu'rli zariadtalg'an bulttardyn' arasyndag'y nemese bult pen Jerdin' arasyndag'y asa qy'atty эlektr эlektr ushqyny. Ondai ushqyn a'r tu'rli эlektrlengen (zariadtalg'an) denelerdin' aralarynda baiqalady. Astronomiialyq baqylay' u'shin de a'r tu'rli quraldar men aspaptar qoldanylady. Astronomiiadag'y en' negizgi zerttey' quraly – teleskop. Onyn' ja'rdemimen jaqyn turg'an aspan denelerinin' (Aidyn', Ku'n ju'iesindegi planetalardyn' ja'ne olardyn' serikterinin') betki dederlerin ko'ry'ge bolady. Teleskoptyn' arqasynda ko'zge ko'rinbeitin basqa da aspan denelerin baqylap, g'ylymi derekter jinaqtalady. Jan'a sabaqty bekity'. (7 min) « Jumbaq konverttegi suraqtar» oiyny arqyly bilimderin pysyqtay'. ♦ Tabig'atty zerttey'din' ken' tarag'an g'ylymi a'disteri qandai? ♦ Tabig'at qubylystaryn zerttep, oi qoryty'dyn' reti men erekshelikteri qandai? ♦ Boljam degenimiz ne? ♦ Эksperimenttin' basqa g'ylymi a'disterden ereksheligi nede? ♦ G'ylymi derektermen negizdelgen joramal qalai atalady? ♦ Fizikalyq эksperiment jasay'g'a arnalg'an u'detkish qaida jasaldy?						Oqy'lyq,qabyrg'ag'a ilingen  vatmandar, tu'rli-tu'sti markerler   Toptyq jumysqa arnalg'an resy'rstar
Sergity' sa'ti 2 miny't	«Qydyryp qaitaiyq!» bi biley'						Oqy'shylar bi bilep sergip qalady.
Aiaqtaly'y Sabaqty bekity' 10 miny't	Oi qorytyy' BBB kestesi Bilgenim Bildim Bilgim keledi						Taqyryp boiynsha tu'igen bilimderin jazady.
Bag'alay'   5 miny't                     Keri bailanys 3 miny't	«Bilim qorjyny» keri bailanys						Sabaqtan alg'an a'serlerin stikerge jazyp, qorjyndarg'a jabystyrady.
Qosymsha aqparat
Saralay' – Siz qosymsha ko'mek ko'rsety'di qalai josparlaisyz? Siz qabileti jog'ary oqy'shylarg'a tapsyrmany ku'rdelendiry'di qalai josparlaisyz?			Bag'alay' — Oqy'shylardyn' u'irengenin teksery'di qalai josparlaisyz?			Pənaralyq bailanys Qay'ipsizdik jəne en'bekti qorg'ay' erejeleri AKT-men bailanys Qundylyqtardag'y bailanys
·			·			·
Refleksiia Sabaq / oqy' maqsattary shynaiy ma? Bu'gin oqy'shylar ne bildi? Synyptag'y ahy'al qandai boldy? Men josparlag'an saralay' sharalary tiimdi boldy ma? Men berilgen y'aqyt ishinde u'lgerdim be? Men o'z josparyma qandai tu'zety'ler engizdim jəne nelikten?			To'mendegi bos uiashyqqa sabaq ty'raly o'z pikirin'izdi jazyn'yz. Sol uiashyqtag'y Sizdin' sabag'yn'yzdyn' taqyrybyna səikes keletin suraqtarg'a jay'ap berin'iz.
Qorytyndy bag'amday' Qandai eki nərse tabysty boldy (oqyty'dy da, oqy'dy da eskerin'iz)? 1: 2: Qandai eki nərse sabaqty jaqsarta aldy (oqyty'dy da, oqy'dy da eskerin'iz)? 1: 2: Sabaq barysynda men synyp nemese jekelegen oqy'shylar ty'raly menin' kelesi sabag'ymdy jetildiry'ge ko'mektesetin ne bildim?

 

Taqyryby «Sergektik sy'synyn izdey'» fizikalyq oiyny

Maqsaty : Oqy'shylardyn' fizika pa'ni boiynsha synyptan tys is-shara arqyly bilimderin jinaqtay', belsendiligin, pa'nge degen qyzyg'y'shylyg'yn arttyry'.

Oi o'risin damyty', izdenimpazdyqqa,tapqyrlyqqa, sahnalyq ma'denietin qalyptastyry'g'a ta'rbieley'

Uiymshyldyqqa,teoriialyq bilimderin synyptan tys is-sharalarda qoldana bily'ge bay'ly',birlese is-atqary'g'a ta'rbieley'

Ko'rnekiligi: «Sergektik sy'synyn izdey'»taqyryby interbelsendi taqtag'a jazylg'an, qupiia hat,tapsyrmalar jazylg'an konvertter,fizikalyq shamalar jazylg'an kvadrattar,fizikalyq quraldar, kompiy'ter

Oiynnyn' ju'ry' barysy

 

1-ju'rgizy'shi :   Armysyzdar, qadirli qonaqtar,qurmetti ko'rermender!

 

2- ju'rgizy'shi:   Sa'lemetsizder me, ustazdar,oiyng'a qatysy'shylar!

 

1-ju'rgizy'shi :   Halqymyzda jaqsy bastama jalg'asyn tapsa,sa'tti bolg'any dep jatady g'oi. Endeshe, bu'gingi ku'n ko'pshilik qatysyp otyrg'an «Sergektik sy'synyn izdey'» oiyny ko'n'ilderin'izden shyg'yp, qy'anyshqa bo'lense,jarqyn bastamag'a uiytqy bolg'an bizder de qy'anarymyz a'bden anyq.

 

2- ju'rgizy'shi :  Qurmetti ko'rermender! Sizderge aitarymyz, ko'n'il ku'ilerin'iz ko'terin'ki, ju'zderin'iz jarqyn,mereilerin'iz a'rqashan u'stem bolsyn.

 

1-ju'rgizy'shi :  Oiynymyzdy bastamas buryn ortag'a oiyng'a qatysy'shy , synyptastarynyn' bedelin qorg'ay'shy,ustazdarynyn' so'zin jerge tastamaityn,synyptastarynyn' senimine bo'lengen, alg'yr,ta'rtipti,sanaly,parasatty,bilimdi oiynshylarymyzdy shaqyramyz.

 

2- ju'rgizy'shi :   Olar 8 «A'»  ja'ne 8 «B» synyp oqy'shylary –

Fizika sabag'ynda teoriialyq bilimin esep shyg'ary'da erekshe ko'rsete biletin,  qabiletti , baisaldy,  u'nemi birqalypty erekshe oqy'shy Jeksembek An'sar ja'ne  Aitimbetov Ken'es

 

1-ju'rgizy'shi :  «Fizika ja'ne iy'mor» sabag'ynda pa'n mug'alimin tan' qaldyrg'an  Bahi Alfiia

 

2- ju'rgizy'shi :  «Fizika ja'ne sport» taqyrybynda sporttyq oiyndardy fizika zan'ymen ushtastyrg'an  ————

 

1-ju'rgizy'shi :  «Fizika ja'ne meditsina» sabag'ynda bolashaq mamandyg'yn meditsina salasyna arnay'dy armandaityn    ————

 

2- ju'rgizy'shi :   «Fizika ja'ne my'zyka » sabag'ynda fizikalyq bilimderin my'zyka salasynda ko'rsete bilgen ——

 

1-ju'rgizy'shi :  «Fizika ja'ne kompiy'ter» sabag'ynda kompiy'terdin' qulag'ynda oinaityn ———

 

2- ju'rgizy'shi :   «Fizika ja'ne g'arysh » sabag'ynda g'aryshtag'y jetistikterdi teren' tu'sindirgen zerek oqy'shy   ————

 

1-ju'rgizy'shi  :  Kelesi kezekte a'dil-qazylar alqasyn sailay'g'a ruqsat etin'izder

2- ju'rgizy'shi:   Mine,balalar bizge qupiia hat keldi. Qupiia hatty ashpas buryn habarlandyry'dy tyn'daiyq

Habarlandyry'!

Tyn'dan'yzdar! Tyn'dan'yzdar!

8 synyp oqy'shylary! Kim fizikany jaqsy ko'redi,kim shytyrman qyzyqty oqig'alardy unatady,bizdi muqiiat tyn'dan'yzdar! Mektepte informatika,fizika ja'ne matematika  10 ku'ndiginin' ashyly'yna qupiia hat keldi. Kimnen? A'zirshe qupiia! Onda ne jazylg'an,mine sony tyn'daiyq!

(Magnitofon taspasyna basylg'an qupiia hat tyn'dalady)

 

«O,asa qurmetti ja'ne menin' aqyldy jas dostarym! O'te ertede sizderdin' mektepterin'izge men bag'aly sy'syn jasyrg'an edim. Kim de kim ony tay'yp alyp,en' bolmag'anda bir tamshysyn ishetin bolsa,sol adam sergek te jaidary,ku'shti de qy'atty bolady. Men sizderge sol sy'syndy syig'a tartamyn,biraq ony tay'yp aly' kerek. Menin' konvertke salg'an siqyrly qag'azymdag'y suraqtarg'a jay'ap bersen'izder,sizderge sy'syndy taby'g'a bag'dar beredi. Qiyndyqtan qoryqpan'yzdar, menin' jas dostarym! Alg'a qoig'an maqsattaryn'yzg'a jety' jolynda sizderge fizikadan alg'an bilimderin'iz ko'mektesedi»

1-ju'rgizy'shi : Al,balalar,bizge qupiia hat keldi. Hattag'y sy'syndy taby' u'shin iske kiriseiik!

2- ju'rgizy'shi:  Qiyndyqtan qoryqpan'yzdar,batyl bolyn'yzdar!

1-ju'rgizy'shi:   «Sergektik sy'synyn» taby' u'shin hattarg'a toqtalaiyq.

2- ju'rgizy'shi : 1-hat 100 Qyzyl konvert . Biraq hatty ashy' u'shin myna so'ilemnin' jalg'asyn taby' kerek  Parol : Bilikti birdi jyg'ady, (bilimdi myn'dy jyg'ady)

1-ju'rgizy'shi :   «Qurmetti menin' oqy'shylarym! Fizikadan alg'an bilimderin'e su'iene otyryp,myna suraqtarg'a jay'ap bery'lerin'izdi o'tinemin-dep,Pavlodar oblysy Baianay'yl ay'dany Maiqaiyn' kenti Fabriсhnyi ko'shesindegi 33 u'i,3-shi pa'terde turatyn zeinetker ustazymyz Raia apai hat joldapty» (Konverttegi suraqtar oqylady)

— Denenin' ishki эnergiiasyn o'zgerty'din' neshe ta'sili bar?(eki ta'sili, jyly' bery' ja'ne jumys istey')

-Jyly' berily'din' neshe tu'ri bar? (3 tu'ri bar,jyly' o'tkizgishtik,konvektsiia,sa'y'leleny')

-Menshikti jany' jyly' degen ne?

-Mekshikti jyly' syiymdylyq degen ne?

-Menshikti jyly' syiymdylyqtyn' o'lshem birligin ata

2- ju'rgizy'shi : 2-hat 200  Jasyl  konvert №2 aialdamadan №2 konvert alynady. Bul tapsyrma Pavlodar oblysy Baianay'yl ay'dany Maiqaiyn' kenti  40 jyl Qazaqstan ko'shesinin' №2 u'iinde turatyn fizika pa'ninin' mug'alimi  Aigu'l  apai  joldapty»

1-ju'rgizy'shi : Biraq hatty ashy' u'shin myna so'ilemnin' jalg'asyn taby' kerek  Paroly: Bilegin'e senbe  (bilimin'e sen)

2- ju'rgizy'shi: «Qymbatty oqy'shylar! Sizderdin' aldaryn'yzda 4 a'rip  V, m , F,   T  fizikalyq shamalar belgilengen. Olardy o'lsheitin quraldyn' attaryn atap myna quraldardyn' arasynan tay'yp berin'izder ja'ne o'lshem birlikteri qandai? .»

8 «A'» synybynyn' sahnalyq ko'rinisi

1-ju'rgizy'shi : 3 -hat 300   Jasyl  sary  konvert №3 aialdamadan №3 konvert alynady. Biraq bul  hatty ashy' u'shin de myna so'ilemnin' jalg'asyn taby' kerek Parol:   Oqy' bilim shyrag'y (bilim o'mir shyrag'y)

2- ju'rgizy'shi : Bul hat №1 Maiqaiyn'  jalpy bilim bery' mektebinin' 2015-2016 jylg'y tu'legi, «Altyn belgi » iegeri , Qazaq Britandyq tehnologiia y'niversitetinin' I ky'rs sty'denti  Alpys Ernurdan

Bul hattag'y tapsyrma: «Qymbatty menin'  bay'yrlarym ! Sizderdin' aldaryn'yzda 3  a'rip  c, q , r ja'ne  fizikalyq sham alar berilgen.Olardy  esepteitin  formy'lalaryn, ty'yndy formy'lalardy   ja'ne o'lshem birlikterin aityn'yzdar

8 «B» synybynyn' sahnalyq ko'rinisi

1-ju'rgizy'shi : 4 -hat 400  Ko'gildir   hat №4 aialdamadan №4 konvert alynady. Biraq bul  hatty ashy' u'shin  de myna so'ilemnin' jalg'asyn taby' kerek Parol: A'depti bala –arly baly, (a'depsiz bala-sorly bala)

2- ju'rgizy'shi :   Bul hat fizika pa'ni mug'alimi Jumabaeva Aiman Amanovnadan   kelipti. (Konverttegi suraqtar oqylady)

-Qazaqtar sha'idi nege staqanmen emes,kesemen ishedi?  Jyly' ja'ne jumys (qabyrg'asy men tu'binin' qalyn'dyg'y a'rtu'rli qyzatyndyqtan staqandar tez synady. Kese birdei qyzidy ja'ne synbaidy. Sonymen qatar kesenin' pishini jolda alyp ju'rgenge o'te qolaily. Olardy bir-birine kigizip qoisan' ko'p oryn almaidy.

— G'aryshta samay'rynmen sha'i qainaty'g'a bola ma? Jyly' ja'ne jumy (G'aryshta jyly' berily' arqyly samay'ryng'a sha'i qainaty'g'a bolady, biraq bul o'te uzaq bolady. Ag'ashty jag'y' qiyng'a sog'atyndyqtan,ay'any ag'ashtyn' arasyna qosy' qajet. Bul o'te qiyn.

-Qasqyrdyn' jyldamdyg'y 15m/s bolsa,onda ol jyldamdyg'y 72 km/sag' saigakty qy'yp jete ala ma?  Qozg'alys  (Joq,o'itkeni  saigaktyn' jyldamdyg'y 20 m/s)

— nege sho'l dalada attan go'ri tu'iemen ju'rgen yn'g'aily?  Qysym (Tu'ienin' tabany jalpaq bolatyndyqtan ,ol qumg'a batpaidy. Tu'ie ay'yr bolg'anmen onyn' tuiag'ynyn' ay'dany attyn' tuiag'ynyn' ay'danynan jalpaq bolg'andyqtan tu'siretin qysymy az)

(Eki komandag'a «Ny',pogodi zaiats!» my'ltfilmi ko'rsetilip,fizikalyq qubylystardy baqylay' tapsyrmasy beriledi

1-ju'rgizy'shi :  №5 konvert Paroli:  Mektep –keme, (bilim ten'iz)

2- ju'rgizy'shi :  Bul hat fizika qalasy  zerthana ay'dany Esepter ko'shesi fizik qart atalaryn'nan , iag'ni  «Qupiia hat»  iesinen

1-ju'rgizy'shi  «Asa qymbatty  menin' qyzdarym men uldarym! Men senderge o'te rizamyn, senderdi jen'isterin'men quttyqtaimyn. Sender bar ku'sh jigerlerin'di salyp,aianbai en'bek ettin'der. Sizder izdegen «Sergektik sy'syny» shyryny aldaryn'yzda tur. Endi bul sy'syndy ashy' u'shin de  qiyndyqtan o'ty'imiz kerek. Sondyqtan sy'synnyn' 4 buryshynda 4 esep bar. Osy esepti sheshsen'izder,sy'syndy ishy'ge ruqsat beremin . Bul sy'synnyn' da'min tatqandar bolashaqta aty Qkazaqstang'a a'igili bolatyn fizik bolatynyna ka'mil senemin. »

2- ju'rgizy'shi A'dil qazylar alqasy so'z beriledi.

1-ju'rgizy'shi Oiynymyzdy o'len' shy'maqtarymen aiaqtaimyz.

Fizika tildeser tabig'attyn' tili eken g'oi

Ko'z tartar suly'lyqtyn' syry eken g'oi

Attasan' aiag'yn'dy aldyn'dy orap

Aldyn'nan qalmaidy eken tiride ol- dei kele oiynymyzdy aiaqtaimyz.

Taqyryby: Tizbek bo'ligine arnalg'an Om zan'y.

Maqsaty:Zaman talabyna sai  oqyty'dyn' jan'a a'disterin engizy',oqy'shylardy sog'an sa'ikes bilimmen qary'landyry'.

Oqyty'dyn' :Syn turg'ysynan oilay'.STO bag'darlamasynyn' strategiialaryn qoldany'.

Bul bag'yttyn' maqsaty:

-oqy'shylardy oilandyry'g'a;

-pikir talastyry'g'a;

-durys so'ilei bily'ge;

-o'z betimen izdenip,jumys istey'ge ;

-shyg'armashylyqty damyty'g'a

Sabaq u'sh satyg'a bo'linedi.

1.Oqy'shylarg'a o'tiletin taqyryp aitylmaidy.

Tek shartty belgiler syzylady.

Quraldar u'stelge qoiylady .Omnyn' portreti ilindi.

-Bu'gingi sabaqta ne ty'raly so'z bolady-dep oilanysyn'dar?

-Sy'retke qaran'dar ,qandai quraldar paidalanamyz?

-Endi osy quraldardy o'zara qosaiyq ,syzbasyn syzaiyq (oqy'shylar syzbasyn syzyp tizbek qurastyrdy.8 s bag'darlamasynan bily'i tiis).

-Olai bolsa,taqyrypqa qalai at qoiamyz?-dep oi qozg'ap,oqy'shylardan  Tizbek bo'ligine arnalg'an Om zan'y degen jay'ap alamyz.

Bul bo'limde negizgi , jan'a igeriletin ug'ymdar berilip,formy'lasyn  jazyp, kedergi nege ta'y'eldiligi aitylady.

8 synypta  alg'an bilimderi  tolyqtyrylady.

a)Avtor oryndyg'y strategiiasy qoldanylyp-1,2,3  topqa birdei bir suraq beriledi .

Mysaly:Om zan'y boiynsha , budan  kedergi  men tok ku'shi nege

ta'y'eldi dep  tu'siny'ge bola ma?

Oqy'shylar  ba'ri birigip,bir sheshimge keledi de,a'r toptan 1 oqy'shydan jay'ap beredi.

2 a')Galareia sharlay' strategiiasy 3 topqa da bir esep beriledi.SHyg'aryly' y'aqyty 7-8 miny't

A'r top o'z shyg'arg'an esepterin taqtag'a iledi.

Barlyq top tu'geldei shyg'yp,bir-birinin' tapsyrmasyn tekserip,qatesin astyna jazyp ilip ketedi.A'r top qaitadan o'z tapsyrmalaryn alyp,oryndaryna otyryp jibergen qatesin tu'zeidi.Osylaisha o'z qatelerine tu'sinik berip,o'zara bilimderin bag'alaidy.

b)Jattyg'y' esepterin shyg'artamyn.

Sabak son'ynda taqyrypty bekitip sabaqqa belsene qatysqan oqy'shylarg'a bag'a qoiylady.

7-8s: Oi tolg'anys

Qos shen'ber

Elestety'

Ishine syrtyna

9-11s: Uqsastyq pen darylyq

Sabaqtyn' taqyryby :  Denenin' salmag'y. Salmaqsyzdyq.			Pavlodar oblysy  Baianay'yl ay'dany Mektep: №1 Maiqaiyn' jalpy orta bilim bery' mektebinin' fizika pa'ni mug'alimi
Synyby : 7a			Oqy'shylar sany :	Sabaqta joq oqy'shylar sany:
Sabaq bery'degi oqyty' maqsaty:		-Salmaq-denenin'  Jerge tartyly' saldarynan onyn' tirekke nemese aspag'a a'reket etetin ku'sh ekenin tu'siny' -Salmaqtyn' anyqtamasyn ja'ne tu'sirily' tabig'atyn  syzbada ko'rsete bily' — P= mg  formy'lasy arqyly eseptey' ju'rgize bily' — HBJ –de o'lshem birligin paidalana  bily'
Sabaqtyn' maqsattary		Oqy'shylar istey' qajet : -Ay'yrlyq ku'shi men salmaqtyn' aiyrmashylyg'yn bily' — Tirek u'stinde turg'an denege a'reket etetin ku'shterdi anyqtap, syzba arqyly tu'sindiry' -Aspag'a ilingen denege a'reket etetin ku'shterdi anyqtap, syzba arqyly tu'sindiry' — Osy mysaldar arqyly salmaqtyn' anyqtamasyn, belgileny'in,eseptey' formy'lasyn ja'ne o'lshem birligin anyqtay' . — Denenin' salmag'y men tirektin' reaktsiia ku'shi arasyndag'y bailanysty anyqtap,syzba arqyly tu'sindiry' —  P= mg  formy'lasyn esep shyg'ary'da paidalany' —
Jetistik kriterileri:		Oqy'shylar: —         Denenin' salmag'yn -vektorlyq, fizikalyq shama retinde sipattai alady —         Эksperimenttik turg'yda ta'jiribe jasap, salmaqtyn' qai denege tu'sirilgenin ko'rsete alady . —         Ay'yrlyq ku'shi,salmaq,tirektin' reaktsiia ku'shi arasyndag'y aiyrmashylyqty ajyrata alady. —         P= mg formy'lasyn paidalana otyryp teoriialyq bilimderin esep shyg'ary' arqyly da'leldei alady.
Teoriia men praktikanyn' arasyndag'y bailanys		Qarapaiym ta'jiribelerdi  keltire otyryp, teoriiany men'gerty'.  Sapalyq, ma'tindik esepter shyg'ary' arqyly bilimdi qorytyndylay'
O'z senimdiligin arttyry'		Juppen jumys istey' arqyly senimdiligin oiaty'. Oqy'lyqpen jumys jasay' ja'ne эksperimenttik ta'jiribelerdi jasay' arqyly o'zine ja'ne joldastaryna degen syilastyqty arttyry'
Qosymsha bilim		Dene shynyqtyry' ,matematika, tehnologiia
Sabaqtyn' barysy
Josparlang'an sabaq kezen'deri	Josparlang'an sabaqtyn' is-a'reketi				Resy'rstar
Bastaly'y 0-2 min	Uiymdastyry' kezen'i . jyldamdyq ,  ku'sh ,  y'aqyt ,  massa  (Fizikalyq shamalar arqyly topqa bo'linedi) Bar ku'shimizdi jinaqtap, barynsha jyldamdyqpen qimyldap, y'aqytymyzdy  barynsha u'nemdep, alg'an bilimimizdi massadai ko'beitip  ko'n'ildi ko'n'il-ku'imen sabaqty bastaiyq.   «Serpilgen say'al» arqyly u'i tapsyrmasyn teksery'. (Oqy'shylar shen'ber jasai otyryp, bir-birine suraqtar qoiady)   Sabaqtyn' taqyrybyna shyg'y' . Mug'alim: —         Aldaryn'da karton parag'y, qum salyng'an dorbasha, rezen'ke  jip ja'ne ku'rshekke ilingen ju'k jatyr .  Qum salyng'an dorbashany karton parag'ynyn' ortasyna ornalastyryn'dar.  Endi karton parag'yn eki qoldaryn'men sa'l jog'ary ko'terin'der. Nazarlaryn'dy karton parag'ynyn' ja'ne  qum salyng'an dorbashanyn' pishininin' o'zgergenine ay'daryn'dar. —         Rezen'ke jipke ju'kti bekitin'der ja'ne bos ushynan sa'l jog'ary ko'terin'der. Nazarlaryn'dy rezen'ke jiptin' uzyndyg'y  artqanyna ay'daryn'dar.   Kelesi suraqqa jay'ap berin'der: Karton parag'ynyn' pishini nege o'zgerdi? Rezen'ke jiptin' uzyndyg'y nege artty? Olai bolsa, bu'gingi  bizdin' sabag'ymyzdyn' taqyryby qandai?  Da'pterlerin'e bu'gingi sabaqtyn' taqyrybyn jazyn'dar. Bu'gingi sabag'ymyzdyn' maqsaty qandai dep oilaisyn'dar ?				Karton parag'y,qum salyng'an dorbasha,rezen'ke jip,ju'kter
Sabaqtyn' ortasy  2-15  min	Jan'a taqyrypty men'gery'. Oqy'lyqpen jumys jasai otyryp kelesi tapsyrmalardy orynda    1- tapsyrma . 1. Tirek u'stinde  dene tur. Denege bul jag'daida qandai ku'sh a'reket etedi? Ol ne sebepti qulamai tur? 2. Dene jipke ily'li tur. Denege bul jag'daida qandai ku'sh a'reket etedi? Ol ne sebepti qulamai tur?  Toppen  talqylai otyryp, kelesi suraqtardy talqylan'dar. 2- tapsyrma  I.     — Salmaq  degenimiz ne? — Salmaqtyn' belgileny'i — Salmaqty eseptey' formy'lasy — Salmaqtyn' HBJ-degi o'lshem birligi — Salmaqty o'lshey' quraly 3- tapsyrma II.       -Tirektin' reaktsiia ku'shine sipattama ber -Tirektin' reaktsiia ku'shinin' belgileny'i -Tirektin' reaktsiia ku'shinin' o'lshem birligi 4- tapsyrma III.         – Denenin' salmag'y men tirektin' reaktsiia ku'shinin' bag'yty —  Denenin' salmag'y, tirektin'  reaktsiia ku'shi  denege a'reket etetin ay'yrlyq   ku'shine              qandai jag'daida ten' bolady? 5-tapsyrma IV.  –  Asqyn salmaq degenimiz ne? —  Salmaqsyzdyq ku'i degenimiz ne?
Qoldany' 16-23	Juppen jumys. Jumys da'pterimen jumys                                1.Formy'lany jazy' 2.Espti shyg'ary'. 3. Ku'shtin' boly' sebebi neden? 4.Ku'shtin' bag'ytyn ko'rsety'.				Jumys da'pter
Talday'  24- 40	Toppen jumys. Kartoсhkamen jumys.  1.Biley'shenin' basqa planetadag'y salmag'yn                     anyqtay'.(posterge saly'  ) 2.Эksperimenttik esep U'i tapsyrmasy     .				Kartoсhkalr
Bag'alay'  41-42	SHyg'armashylyq esep.43-bet
Refleksiia 43-45	Venn diagrammasyna saly'.   Ay'yrlyq ku'shi men salmaq

Fizika
Synyp: 7
Mug'alim: Boribaeva Janat Aldongarovna

Sabaq taqyryby: Tu'zy'syzyqty birqalypty ja'ne birqalypsyz qozg'alystar
Osy sabaqta qol jetkiziletin oqy' maqsattary 7.2.1.3- tu'zy'syzyqty birqalypty qozg'alys pen birqalypsyz qozg'alysty ajyrata bily'
Sabaqtyn' maqsaty Barlyq oqy'shylar u'shin:
— Tu'zy' syzyqty birqalypty qozg'alys pen birqalypsyz qozg'alys ug'ymdaryna sipattama beredi.
Ko'pshilik oqy'shylar u'shin:
— Tu'zy' syzyqty birqalypty qozg'alys pen birqalypsyz qozg'alysty ajyratady.
Keibir oqy'shylar u'shin:
— O'mirdegi qozg'alystarg'a o'z betinshe mysaldar keltire otyryp, ta'jiribe jasaidy.
Bag'alay' kriteriii -Tu'zy' syzyqty birqalypty qozg'alys pen birqalypsyz qozg'alystyn' ug'ymyn tu'sinedi.
— Tu'zy' syzyqty birqalypty qozg'alys pen birqalypsyz qozg'alysty ajyrata alady.
— O'mirdegi qozg'alystarg'a mysaldar keltire otyryp, ta'jiribie jasai alady.
Tildik maqsattar Birqalypty ja'ne birqalypsyz qozg'alystarg'a ay'yzsha tujyrymdama jasai otyryp, sipattaidy.
Terminder:»Qozg'alys», «birqalypty qozg'alys»,»birqalypsyz qozg'alys»
Qundylyqqa bay'ly' Qozg'alystyn' tu'rlerin bile otyryp jol qozg'alysyn uiymdastyry'da qay'ipsizdikti saqtay'g'a bay'ly'.

Pa'naralyq bailanys Matematika-matematikalyq amaldardy qoldana otyryp eseptey'ler ju'rzizedi.
A'debiet-o'z betimen anyqtama jasai otyryp, so'zdik qoryn molaitady.
Informatika – эlektrondy oqy'lyq arqyly qozg'alysty bag'darlaidy.
Aldyn'g'y bilim Sanaq ju'iesi, mehanikalyq qozg'alystyn' salystyrmalylyg'y, traektoriia, jol, oryn ay'ystyry'
Sabaqtyn' barysy
Sabaqtyn' josparlang'an kezen'deri Sabaqtag'y josparlang'an jattyg'y' tu'rleri Resy'rstar

Sabaqtyn' basy

10 min SHattyq shen'beri
A'r tu'rli traektoriia arqyly dopty laqtyryp oqy'shylar bir- birine tilek aitady.

Pazl qurastyry' arqyly III topqa bo'linedi
Ushaq toby
Poezd toby
Avtoby's toby

«On suraq» a'disi arqyly u'i tapsyrmasyn pysyqtay'
1. Qozg'alys
2. Traektoriia
3. Oryn ay'ystyry'
4. Materiialyq nu'kte

Sabaqtyn' ortasy
30 min «Kinometafra» a'disi
Synyp oqy'shylaryna video rolik (beine material) birqalypty ja'ne birqalypsyz qozg'alys ty'raly ko'rsete otyryp ne baiqadan'yzdar olardag'y ortaq qasieti ne? Aiyrmashylyg'y ne?
VENN diagrammasy
Sol arqyly bu'gingi sabaqtyn' taqyryby ashylady
«Sy'retter so'ileidi» a'disi
Tapsyrma 1. Sy'ret boiynsha qai avtomobil qozg'alysy birqalypty, qaisysynyn' qozg'alysy birqalypsyz ekenin anyqtan'yz

Tapsyrma talqylanyp bolg'an son' taqtadan durys jay'ap ko'rsetilip, toptar o'zin-o'zi bag'alaidy
Эlektrondy oqy'lyq
7 klass

«Kim jyldam» a'disi
Tapsyrma 2. Sy'retterge qarap otyryp, qozg'alystyn' tu'rin ajyratyn'dar?
Sy'rettegi qozg'alystardy sipattan'dar.
Sy'retterdi kestege ornalastyryn'dar

Bag'alay' kriteriii Diskreptor
Birqalypty ja'ne birqalypsyz qozg'alysty ajyratady — sy'retterge qarap qozg'alystyn' tu'rlerin ajyratady;
— qozg'alystardy sipattaidy;
— kestege sa'ikes qozg'alystardy ornalastyrady.
Birqalypty qozg'alys Birqalypsyz qozg'alys

3. Tapsyrma: «Qyzyqty »ta'jiribe
Oqy'shylar pasko quraldary ja'ne qoldan jasalg'an zerthanalyq quraldar arqyly birqalypty , birqalypsyz qozg'alystardy baqylay' u'shin ta'jiribe jasaidy.

I top pasko quraldarymen ta'jiribe jasay'
II top pasko quraldarymen ta'jiribe jasay'
III top qoldan jasalg'an zerthanalyq quraldar arqyly osy ta'jiribeni jasaidy

Eki juldyz, bir tilek arqyly bag'alay'

Sabaqtyn' son'y
5 min Keri bailanys:
«Aktivator-1,2,3» strategiiasy
● Ta'jiribede qoldany'g'a bolatyn 3 ideia
● Siz ko'birek bilgin'iz keletin 2 ideia
● Siz qoig'yn'yz keletin 1 suraq

U'ige tapsyrma
Ku'ndelikti o'mirde kezdesetin birqalypty ja'ne birqalypsyz qozg'alystarg'a mysaldar keltire otyryp, ta'jiribe jasap kely'.
Saralay' – Siz qandai ta'silmen ko'birek qoldany' ko'rsetpeksiz? Siz basqalarg'a qarag'anda qabiletti oqy'shylarg'a qandai tapsyrmalar beresiz? Bag'alay' – Siz oqy'shylardyn' materialdy igery' den'geiin qalai teksery'di josparlap otyrsyz? Densay'lyq ja'ne qay'ipsizdik tehnikasyn saqtay'
Oqy'shylarg'a qolday' ko'rsety' maqsatynda
1-tapsyrmany orynday' u'shin
Avtomobilderdin' qozg'alysy beinelengen sy'retti usynamyn. Qabiletti oqy'shylar basqa toptardyn' jay'abyn tolyqtyrady.

Oqy'shylarg'a
2-tapsyrmany oryndaty' u'shin a'r tu'rli qozg'alystardag'y sy'retterdi basshylyqqa aly'dy usynamyn. Keibir oqy'shylar birqalypty ja'ne birqalypty emes qozg'alystardy anyqtay'dyn' qadamdaryn taldaidy.

Oqy'shylarg'a 3-tapsyrmny oryndaty' u'shin pasko quraldary ja'ne qoldan jasalg'an zerthanalyq quraldar arqyly birqalypty , birqalypsyz qozg'alystardy ta'jiribe arqyly baqylay'dy usynamyn. Suraq jay'ap arqyly, sy'rettermen jumys, ta'jiribe jasay'.
Eki juldyz, bir tilek arqyly bag'alay'. Toptar o'zin- o'zi bag'alaidy.
Bag'alay' paraqtary
Sabaq barysynda qolday', qolpashtay' ko'rsety' jetistik kriteriileri arqyly bag'alay'. Interaktivti taqtany sabaq barysynda qoldany' y'aqytyn 10 miny'ttan asyrmay'
Ko'z jattyg'y'laryn orynday'
Kabinetti jeldety'
Kabinette priborlarmen jumys jasay' barysynda qay'ipsizdik erejesin saqtay' (sy' qolmen jumys jasamay') jaryqty qajet emes kezinde o'shiry'

A'lemdik   bilim   bery'   ju'iesi  jeke  tulg'any   qalyptastyry'g'a   negizdelgen. Bul  negizdeme Qazaqstan  Respy'blikasynyn'   Bilim   ty'raly   zan'ynda   jan-jaqty   aiqyndalg'an:  “Bilim  bery'  ju'iesinin'   basty    mindeti – ulttyq   ja'ne  jalpy  adamzattyq   qundylyqtar, g'ylym  men   praktika   jetistikteri  negizinde     jeke   adamdy   qalyptastyry'g'a     ja'ne  ka'sibi    shyn'day'g'a    bag'yttalg'an  bilim  aly'   u'shin    qajetti   jag'dailar  jasay',   oqyty'dyn'   jan'a    tehnologiialaryn  engizy',  bilim  bery'di   aqparattandyry',  halyqaralyq  g'alamdyq   kommy'nikatsiialyq  jelilerge   shyg'y'.”

Ustazdyn'   en'  basty  mindeti   oqy'shylarg'a    kez- kelgen   bilim   salasyn   men'gerty'din'   tiimdi   jen'il   joldaryn   qarastyryp,  shyg'armashylyq  jumys   istey'ge    dag'dylandyry'.Bilimdi  daiyn   qalpynda    qabyldamai, o'zdigimen   qurastyrylg'an  bilimnin' uzaq  este saqtalatyndyg'y  bu'gingi  ku'ni   da'leldenip   otyrg'any   belgili.

Jeke tulg'anyn' tek g'ana bilimdi boly'y  jetkiliksiz na'rse.Bilim   bery'  men   aly'  ju'iesindegi  basty   qag'ida o'z-o'zine   esep  bery',  oi- a'reketterin   saralai  bily', o'zin-o'zimen   o'zgeni  bag'alai  biletin,  o'z  mu'mkindikteri  men  qabiletterin ju'zege   asyratyn, o'z o'mirin,is-a'reketterin naqtylai  otyryp  jog'ary  jay'apkershiligi  bar   jeke  tulg'a     qalyptasy'yna  mu'mkindiginshe  tiimdi jag'dai jasay'.

Fizika sabag'ynda jaratylystany'-g'ylymi say'attylyqty anyqtaityn quzyrettilikti qalyptastyry'g'a bag'yttalg'an tapsyrmalardy sipattaidy. Olarg'a jatatyndar:

«Tu'sindirip ko'r» tapsyrmasy qubylystajaratylystany'-g'ylymi zerttey'lerdin'  negizgi erekshelikterin tu'siny';

− g'ylymi bilim negizinde jaratylystany'-g'ylymi qubylystardy tu'sindiry' nemese sy'rettey' biligi, sol siiaqty o'zgeristerdi boljay' biligi;

− qorytyndy jasay' u'shin g'ylymi derekterdi ja'ne qoldag'y bar derekterdi qoldany', olardyn' talday'y men durystyg'yn bag'alay' biligi.

Osy negizgi u'sh quzyrettilikke sa'ikes tapsyrmalardyn' da u'sh tobyn bo'lip ko'rsety'ge bolady. Bul toptar jinaqtalg'an shartty taray'lardyn' atay'lary da oqy'shy tiline tu'sinikti, olar u'shin tu'rtki bolatyn, yntalandyratyn mag'ynada boly'y tiis. Mysaly, tapsyrmalardyn' bir tobyn «Qalai tany'g'a bolady?» dep atay'g'a bolady. Bug'an enetin tapsyrmalar g'ylymi tanymnyn' a'disine jatatyn quzyrettiliktin' birinshisine, iag'ni g'ylymi bilim aly'dyn' ta'silderine sa'ikes keledi. Bul tapsyrmalarda oqy'shyg'a qandai da bir faktilerdi belgiley', fizikalyq shamalardy (o'lshemderdi) anyqtay', joramaldardy teksery' ta'silderin taby'; usynylg'an problemany zerttey' josparyn jasay' usynyly'y mu'mkin.

Qubylystardy tu'sindiry' ja'ne sipattay', protsesterdin' o'zgeristeri men barysyn boljay' biligin (quzyrettilikterdin' ishindegi ekinshisi) qalyptastyratyn tapsyrmalar tobyna sa'ikes keledi. Bul bilikter belgili bir ko'lemdegi g'ylymi bilimge g'ana emes, sonymen qatar, sol tilde tu'sinik nemese sipattama beriletin qubylystardyn' modelderin operatsiialay' qabiletterine su'ienedi.

«Qorytyndy jasa» seriiasy u'shinshi quzyrettilikke sa'ikes keledi ja'ne qolda bar derekter negizinde qorytyndy jasay' biligin qalyptastyratyn tapsyrmalardan turady. Bul derekter sandar, sy'retter, grafikter, shemalar, diagrammalar, ay'yzsha sy'rettey'ler jinag'y tu'rinde usynyly'y mu'mkin. Berilgen derekterdin' talday'y, qurylymdyq tu'rleny'i, jinaqtay'y qandai da bir zan'dylyqtardy, u'rdisterdi logikalyq jolmen ko'rsety'den turatyn qorytyndy jasay'g'a, bag'alay'g'a ja'ne t.b. mu'mkindik beredi.

Jaratylystany'-g'ylymi say'attylyqty qalyptastyry' mindeti men Memlekettik jalpyg'a mindetti bilim bery' standartynyn' bilimdik na'tijelerine qol jetkizy' sabaqtag'y oqy' a'reketinin' mazmunyna ja'ne mug'alimde boly'y tiis quzyrettilikterge belgili bir talaptar qoiady.

Osyg'an sa'ikes sabaqtyn' materialy da jaratylystany'-g'ylymi say'attylyq quzyrettiligin qalyptastyratyn osyndai is-a'reketti uiymdastyry' ja'ne oqy' tapsyrmalaryn qurastyry' u'shin «sebep ty'dyry'y» tiis. Sabaq mazmuny boiynsha na'tijeli suraqtar men tapsyrmalar qurastyry' mu'mkin be? Basqasha aitqanda, sabaqta oqy' tapsyrmalary aiasyn orynday'da qoldany'g'a bolatyn, jog'aryda atalg'an is-a'reket tu'rlerine sa'ikes keletin ta'silder (formy'lalar, modelder, algoritmder) beriledi me?

Jaratylystany'-g'ylymi say'attylyqty qalyptastyry' mindetin eskere otyra testtin' tu'iindi surag'yn naqtyraq qurastyrylg'an suraqtar arqyly ashy'g'a bolady:

1. Sabaqtyn' mazmuny to'mendegi suraqtar arqyly tujyrymday'g'a mu'mkindik beredi me?:

Baiandalg'an faktiler qalai alyndy? … ekenin qalai bily'ge bolady?

… qatysty qandai boljam aity'g'a bolady?

Bul boljamdy qalai teksery'ge bolady?

Mundai tapsyrmalar berilgen sabaqtyn' materialyna g'ana emes, sonymen qatar, o'tken sabaqtarda g'ylymi tanym a'disin ju'ieli tu'rde qoldany'g'a su'ieny'i tiis.

2. Sabaqtyn' oqy' materialy alyng'an bilimdi qoldany' arqyly faktini nemese qubylystardy tu'sindiry' usynylg'an suraqtardy tujyrymday' mu'mkindigin beredi me?

Ol u'shin osy ja'ne osyg'an deiingi sabaqta faktiler men qubylystardyn' kei toptaryn tu'sindiry'de qoldany'g'a bolatyn oidyn' (algoritmder) modelderi ja'ne shemasy qarastyryly'y tiis.

3. Sabaqtyn' oqy' materialy boiynsha derekterdi talday' ja'ne qorytyndy jasay' tapsyrylg'an suraqtardy tujyrymday' mu'mkin be?

Ol u'shin sabaqta, mysaly, grafik nemese keste tu'rinde usynylg'an o'lshemderdin' na'tijeleri siiaqty talday' u'lgileri berily'i mu'mkin.

4. Sabaqtyn' oqy' materialy boiynsha, qandai da bir problemag'a balama ko'zqarastar baiandalatyn nemese tu'pkilikti qorytyndy jasay' u'shin jetispei turg'an fakt ko'rsetiletin, pikirtalas uiymdastyry' mu'mkin be?

Pikirtalas g'ylymi jetistikterdi (zerttey'shilik, innovatsiialyq aspektiler) qoldany' mu'mkindigine qatysty, sol siiaqty эtikalyq ja'ne эkologiialyq aspektilerdi qozg'ay'y mu'mkin.

Mug'alim oqy'shylardyn' jaratylystany'-g'ylymi say'attylyg'yn qalyptastyry' mindetin qoig'an kezde onyn' quzyrettiligine de qoiylatyn talaptar ty'yndaidy.

Birinshiden, mug'alim o'zi jaratylystany'-g'ylymi say'attylyqty quraityn quzyrettilikterdi igery'i tiis, ol -ko'shbasshylyq mug'alimnin' syni turg'ydan oilana bily' qabiletimen ja'ne «Syni turg'ydan oilany'g'a u'irety'»  oqy' protsesinde maqsatty tu'rde qoldanady, tipti o'zdigimen osyndai tapsyrmalardy a'zirlei alady.

Ekinshiden, mug'alim oqy'shylardyn' jog'aryda atalg'an na'tijeli is- a'reketinin' uiymdastyry'shysy (nemese u'ilestiry'shisi) boly'y tiis. Jekelegen strategiialar men ta'silderdi qoldana bily'.

Oqy'shylardyn' fizikalyq qubylystardy tanyp bily'de olardyn' syni turg'ydan oilany'g'a u'irety'detu'rli tapsyrmalardy orynday'g'a bag'yttaly'y tiis.

U'shinshi, son'g'y mody'l, na'tijeli is-a'reketti uiymdastyry' tehnologiiasynyn' mazmunyna: zerttey'shilik qyzmettin' tu'rleri men эlementterine, model qury'g'a, derekterdi talday'g'a, jobalay'g'a, pikirtalas ju'rgizy'ge toptyq , juptyq jumysqa arnaly'y qajet.

Qazirgi  zamanay'i oqyty' ju'iesinde syni turg'ydan oilay' mug'alimge arnalg'an nusqay'lyqta «oilay' ty'raly oilany'» dep sipattalady (1,43)Syni turg'ydan oilay' aqpartty oilay'g'a, bag'alay'g'a, talday'g'a ja'ne sintezdey'ge arnalg'an ta'sil  dep  oilaimyn. Odan a'ri a'reket jasay'g'a negiz bolatyndyg'yna   sendim.

Og'an qadag'alay', interpretatsiia, talday' qorytyndy jasay' , bag'alay', tu'sindiry' metatany' jatady. Syni turg'ydan oilay' negizinde adamnyn o'z oiyn bag'alay'y, ony ju'zege asyry'y, o'z men o'zinin' pikirine senimmen qaray'y, ja'ne sheshim qabylday'y qajet  ekenin   tu'sindi. A'rine, oqy'shynyn' derbes is-a'reketi bilimdi o'z izdenisterimen aly'  qajettiligin tu'sindim.Sabaqtarda  myna   talaptardy  eskerily'ine   tolyq qosylamyn. Cabaqmaqsatynyn'   tu'gel oryndaly'y, sabaqtyn'  utymdylyg'y, pa'n aralyq  bailanystyn' boly'y, sabaqta   ty'yndaityn  problemalar, oqy'shynyn'   tanymdyq    damy'y, oqy'shynyn'   jeke  erekshelik   qasietin   eskery', o'z  betterimen oryndaityntapsyrmalardy  ug'yndyry',  bilimdi  bag'alay' jinaqtay'  qajettiligi  eskeriledi.

Tapsyrma.Ma'tindi oqyp, basqa topqa suraq jaz.

Эlektr togynyn' a'seri.

Tok ko'zinde paida bolatyn эlektr o'risinin' a'reketinen zariadtalg'an bo'lshekterdin' rettelgen qozg'alysy, iag'ni эlektr togy paida bolady.

Bizdin' u'iimizdi jaryqtandyry'g'a qoldanylatyn qyzdyry' shamdarynyn' tok ku'shi, olardyn' qy'atyna sa'ikes 7-den 400mA –gedeiin bolady. 1A tok ku'shi adam ag'zasyna qay'ipti.

A'lsiz toktardyn' terapiialyq a'seri bar. A'lsiz turaqty tokpen emdey' a'disi galvanizatsiia dep atala. Bulshyq etterdin', ju'rektin' sog'ysy men dem aly'y эlektr toktarymen baqylanady.

Dene arqyly o'tken tok ko'zine a'serlesy' jerindegi dene jag'daiyna bailanysty bolady. Qurg'aq terinin' kedergisi jag'ary, al ylg'al terinin' kedergisi to'men, o'itkeni ylg'alda bolatyn iondar denege toktyn' bo'getsiz kiry'in qamtamasyz etedi.

Qoiylg'an suraqtar: Bul toktyn' qandai a'seri? Эlektr togynan qalai qorg'anady? Biz tutynatyn kerney' neshege ten'? Ju'rektin' jumysyn baqylay' qalai atalady?

Syni oilay' oqy'shylardyn' qai na'rsege bolsa da teren' oimen qarap salystyra talday' jasap, ko'zqarasyn bildiry', o'zindik pikirin qalyptastyry' dep  oilaimyn.

Oilay' arqyly bala ko'p na'rsege qol jetkizy'i mu'mkin. Jalpy aitatyn bolsaq syni oilay' degenimiz — balany oilay'g'a u'irety' u'shin tu'rli tapsyrmalar bery'. Mysyly:

1. Nelikten balqyg'ysh saqtandyrg'yshtarda baiay' balqityn metall symdaryn qoldany'g'a bolmaidy?
2. Эlektr plitasynyn' spirali qysqartylg'an. Eger osy plitany эlektr togynyn' jelisine qossa, onda onyn' spiralinin' qyzy'y o'zgere me? O'zgerse, qalai o'zgeredi?
3. Tok ko'zinin' poliy'sterine uzyndyqtary ja'ne ko'ldenen' qimalarynyn' ay'dandary birdei mystan ja'ne temirden jasalg'an symdar tizbektelip qosylg'an. Tizbek tuiyqtalg'an kezde symdardyn' qaisysy qatty qyzady? Jay'aptaryn'dy da'lelden'der.

Degenmen syni oilay'dy damytatyn oqy' sharttaryn, iag'ni oqy'shylarg'a oilanyp-tolg'any'g'a, oiyn ashyq aity'g'a ruqsat bery', a'r tu'rli ideialar men pikirlerdi qabylday', oqy'shylardyn' oqy' u'rdisindegi belsendilikterin madaqtay', oqy'shylarg'a mysqylsyz erkin atmosferada jumys isteitindikterine kepildik bery', syni oilay' ta'jiribesi u'shin y'aqyt pen mu'mkindikter qamtamasyz ety' bolyp   tabylady. Formy'lany eske tu'siry' de sa'ikestendiry'di oryndaldy. Ko'mek qajet etetin oqy'shy bolsa osy kesteni esep shyg'ary'da  paidalanady.

Kez-kelgen oqy'shynyn' syni sheshimdi qabyldai alatyn qabiletine senimdilik bildiry', syni oilay'dy bag'alay', oqyty' u'rdisine belsendi qatysy'g'a, basqalardyn' pikirlerin syilay'g'a mu'mkindik bery'.Bilim bery'  men  bilim  aly'dag'y  jan'asha  ta'sildermen  bilim   bery'  bu'gingi  ku'n   talabyna    sa'ikes    ba'sekege  qabiletti  jeke   tulg'alardy   qalyptastyry'  bolyp  tabylady.  Ma'tindi oqyp, qatesin da'leldei bily' tapsyrmasy.

Qatesin tap

«Dene arqyly o'tken tok ko'zine a'serlesy' jerindegi dene jag'daiyna bailanysty bolady. Qurg'aq terinin' kedergisi to'men, al ylg'al terinin' kedergisi jog'ary, o'itkeni ylg'alda bolatyn iondar denege toktyn' bo'getsiz kiry'in qamtamasyz etedi. Qurg'aq terinin' kedergisi 10⁵ Om , al ylg'al qoldyn' arasyndag'y tolyq kedergi 1500 Om »

«Saqtandyrg'yshtyn' janyp ketken qorg'asyn symnyn' ornyna, mys nemese bolat symdaryn qoldany'g'a bolady.»

«Reostatyn' ko'megimen kerney'di o'zgerttim, sol kezde tizbektegi tok birshama artty»

Oqy'shylardyn' syni oilay' qabiletterimen qatar, so'zdik qory  ken'eiip arta tu'sedi. En' bastysy — biz osy maqsatty oqy'shynyn' qajettiligi men qabiletine sa'ikestendirip sheshe aldyq pa? Sabaqta oqy'shylar   arasynda   yntymaqtastyq   atmosferasy  ornaidy.

Oqy'shylar  birin – biri  tyn'day'g'a, o'zindik    pikirin    ashyq  aityp,  o'z-o'zderin   bag'alai  bily'ge  dag'dylanady. Toptyq   jumysta  oqy'shylar  bir-birimen  syilastyqta  bolyp  jay'apkershilikteri   artady. Balalardyn' bir –birin ku'ty' shydamdylyg'y, so'iley'  dag'dylary  qalyptasady.Topta   barlyq   mu'shelerinin'   bir-birin  tyn'day'y ja'ne   mug'alim men  oqy'shynyn'  top  ishinde  so'iley'    erkindigi  birdei  da'rejede  boldy.Jeke dara, juppen o'zara tekserip, topta talqylay' arqyly o'zgenin' oi pikirimen sanasy'g'a nemese da'leldeme keltirdi. U'sh topqa u'sh suraqtan berildi, olardy «Serpilgen say'al» strategiiasy boiynsha tekserildi.

1. Kerney'i 3 ese artsa, tizbek bo'ligindegi tok ku'shi qalai o'zgeredi? Nege?
2. Tizbektei jalg'ag'anda qandai shama turaqty bolyp qalady? Mysaly
3. Parallel jalg'ag'anda 20V ja'ne 30V boly'y mu'mkin be?
4. Tok ku'shi 2 ese artsa, o'tkizgishte bo'linip shyg'atyn jyly' mo'lsheri qalai o'zgeredi?
5. Toktyn' jumysyn esepteitin qural?
6. Ol qalai jalg'anady tizbekke, al basqa tutyny'shylar she? Nege?
7. Qysqa tuiyqtaly'g'a bailanysty qandai quraldy bilesin'der?
8. Ol qandai zan'g'a negizdelgen? Formy'lasy
9. Balqymaly saqtandyrg'ysh 6A tok ku'shine eseptelgen. Osyndai saqtandyrg'yshy bar qy'aty 2,4kVt quraldy kerney'i 220V эlektr jelisine qosy'g'a bola ma? Nege?

Teren'  tu'sinik  pen  oilay'dyn'  damy'y  arqyly   oqy'shynyn'  so'iley'  dag'dylary    damydy.Jumys  jasay'  kezinde   top  mu'shelerinin'  qabiletine, olardyn'  bir-birine  durys    ko'zqaraspen  qarap,  oilaryn  qurmettey'ge  mashyqtandy. Bir-birine   ko'mektesip,  oilaryn  ortag'a   salyp,  o'zderinin'   pikirin   ko'termeleidi. Syzba boiynsha tapsyrma. Stikerdegi suraqqa jay'ap jazyp, basqa topqa suraq daiynday' «Kary'sel» strategiiasy boiynsha qyzyqty, o'te tiimdi oryndaldy.

Mug'alim men oqy'shylar arasynda tyg'yz bailanysqalyptasady. Sabaqtarda mug'alim tek uiymdastyry'shy, bag'yttay'shy, saraptay'shy retinde ko'rinip, bar jay'apkershilikti oqy'shylardyn' o'z tizginderine o'zderine  berip, u'lken jay'apkershilikti cezintedi.

Qoiylatyn suraqtar  to'mengi   den'gei,   orta  den'gei,   jog'ary  den'gei   suraqtary  ekendigi   belgili.    STO-da  da bir-birinen suraqqa jay'ap alady, bag'alaidy emes pe?

Oqy'shylar mug'alimmen, oqy'shylar oqy'shylarmen so'ilesy'i, suraq qoiyp jay'ap bery'i osy salada ju'zege asatyny belgili. Bilim   bery'de  aqparattyq – kommy'nikatsiialyq   tehnologiialardy  paidalany'dyn'   mu'mkinshiligi  zor. Oqy'shynyn'  o'z  betimen  jumysy az  y'aqytta  ko'p  bilim alyp  y'aqytty   u'nemdey'i   ju'zege   asady.

Bilim-bilik   dag'dylaryn   test  tapsyrmalary  arqyly  teksery', qashyqtyqtan  bilim   aly'  mu'mkindigi  ty'yndaidy.Qajetti    aqparatty  jedel  tu'rde   aly'   mu'mkindigi, is-a'reket  qimyldy  qajet etetin    pa'nder  men tapsyrmalardy  oqyp  u'ireny'   qajettiligi  ty'yndaidy.

Oqy'shynyn'   oi-o'risin   du'nie  tanymyn   ken'eity'ge  de   yqpaly  zor  dep   esepteimin. Mug'alimnin'   maqsaty   a'rbir  oqy'shynyn'    daryndylyg'yn   tabig'i    salasyn   anyqtap,  onyn'  o'sip  jetily'ine   qolaily   jag'dai    jasay'.

O'zimiz bag'alay'dyn' tiimdi a'disin tan'dap alsaq, oqy'shylarda jay'apkershilik qalyptasady. Oqy'shy u'lgerimin qalyptastyry'da bag'alay'dyn' man'yzy o'te zor.

Menin' tu'singenim jiberilgen qatelikterdi tu'zety'ge eshqashan kesh emes tek, osy maqsatqa jety' jolynda talmai jumys atqary'ymyz kerek dep esepteimin.

Kembridjdik ta'sildin' oqy'shylarg'a da, mag'anda  bolashaqta tigizer paidasy zor ekenine senimdimin. Bilim bery' u'derisinde jan'asha a'dis-ta'silderdi qoldana otyryp, bilim bery'di  negizdey' arqyly  o'zim jaqsy a'serde qaldym.

 

Qysqy merzimdi jospar

Taqyryby: Qatty denelerdin' qysymy

Synyp: 7 «a'»

Ku'ni:

Sabaqtyn' mindetteri: qatty denelerdin' qysymynyn' tu'sinigin bekity', fizika men matematika pa'nderinin' pa'naralyq bailanysyn ko'rsety'.

Sabaqtyn' maqsaty:

Bilimdilik: praktika ju'zinde fizikalyq ja'ne matematikalyq tu'sinikterdi: qysym, tyg'yzdyq, massa, ay'dan, ku'sh, ko'lem taqyryptaryn qaitalay', bekity' ja'ne teksery'.

Damyty'shylyq: esepterdi sheshy' dag'dylaryn qalyptastyry', fizikalyq protsesterdi tu'sindiry' u'shin alg'an bilimderin qoldany', logikalyq ja'ne matematikalyq oilay' qabiletterin arttyry', en' basty ma'selelerdi ko'rsete bily',  jalpylay'

Ta'rbielik: fizika ja'ne matematika pa'nderine degen qyzyg'y'shylyqtaryn oiaty', en'bekqorlyqqa, bastag'an isterin aiag'yna deiin jetkizy'ge, toppen ja'ne juppen jumys jasai bily'ge u'irety'.

Sabaqtyn' tipi: bilimdi ju'ielendiry' ja'ne jalpylay' sabag'y.

Sabaqtyn' tu'ri: viktorina sabag'y

Jumys jasay' tu'ri: juptyq, jeke jumys

Qural — jabdyqtar: my'ltimediialyq ju'ie (interaktivti taqta, kompiy'ter), qosymsha tapsyrmalary bar u'lestirme qag'azdar (test, esepter, so'zjumbaq), siqyrly qorapsha.

Pa'n aralyq bailanys: matematika (matematikalyq eseptey'ler ja'ne qaita qury'), ag'ylshyn tili.

Sabaqtyn' barysy:

Sabaqtyn' barysy: I. Uiymdastyry' bo'limi. (1 min)

II.Mug'alimnin' kirispe so'zi (so'zjumbaq), pa'ndik leksika ja'ne terminologiia  (Irgetas qalay').

III. Sa'ikestendiry' kestesi (Qabyrg'a turg'yzy')

IU'. Adasqan a'ripter, praktikalyq bo'lim (To'be jaby')

U'. Sergity' sa'ti

U'I. Test jumysy (tereze, esik ornalastyry')

U'II. Siqyrly qorapsha (u'idin' kiltin aly').

U'III. U'i tapsyrmasy

IH. Sabaqty qorytyndylay'.

H. Refleksiia.

2. Mug'alimnin' kirispe so'zi. (6 min.)

Oqy'shylar! Bu'gingi bizdin' sabag'ymyz viktorina ja'ne u'idi qurastyry' tu'rinde o'tpekshi, iag'ni negizgi maqsaty boiynsha son'g'y sabaqtarda o'tken barlyq taqyryptardy qaitalay'.

Bu'gingi sabag'ymyzdyn' taqyrybyn bily' u'shin sizderge so'zjumbaq beriledi. So'zjumbaqtyn' daiyn jay'aptarymen taqtag'a shyg'yp ko'rsetedi. So'zjumbaqty aiag'yna deiin sheshkende, u'idin' irgetasyn qalaisyn'dar.

So'zjumbaq suraqtary:

1. Dene kez kelgen ten' y'aqyt aralyqtarynda uzyndyg'y birdei jol ju'rse, ondai qozg'alys ne dep atalady.
2. Bir o'lshem y'aqytta ju'rgizilgen joldy ne dep ataidy.
3. Ku'shtin' a'reketi toqtag'annan keiin, dene o'zinin' bastapqy men o'lshemin o'zgertetin bolsa, mundai deformatsiia tu'ri qalai atalady?
4. Qandai fizikalyq shama a'ripimen belgilenedi?
5. Do'n'gelekterdin' ainaly'y jag'daiynda paida bolatyn u'ikelis tu'ri?

b	i	r	Q	a	l	y	p	t	y
		j	Y	l	d	a	m	d	y	q
p	l	a	S	t	i	k	a	l	y	q
t	y	g'	Y	z	d	y	q
	d	o	M	a	l	a	y'

Mug'alim: Sonymen, bizdin' bu'gingi sabag'ymyzdyn' taqyryby «Qysym». Qalai oilaisyn'dar, bu'gin biz ne ty'raly so'ilesemiz?

Oqy'shylar: qysym ty'raly, bizdin' o'mirimizdegi qoldanyly'y ja'ne kezdesy'i.

Pa'ndik leksika ja'ne terminologiia:

Qazaqsha	Oryssha	Ag'ylshynsha
Ko'lem	Obem	Volume
Massa	Massa	Mass
Zat	Veshestvo	Matter, Substance
Dene	Telo	Body
Qysym	Davlenie	Pressure
Tyg'yzdyq	Plotnost	Density
Ay'dan	Obem	Area
Jol	Py't	Way

3. O'tken materialdy qaitalay'. (2 min.)
4. Sa'ikestendiry' kestesi.

A'r oqy'shyg'a tapsyrmamen u'lestirmeli qag'az beriledi. Kestede berilgen fizikalyq shamalarmen olardyn' o'lshem birlikterin ja'ne belgileny'ilerin sa'ikestendiry' qajet.

U'lestirme qag'azdar:

Fizikalyq shamalar atay'lary	Belgileny'leri	O'lshem birlikteri
Tyg'yzdyq	V	N
Qysym	S	Pa
Ay'dan	p	kg
Massa	F
Ku'sh
Ko'lem	m	kg/m3

4. 4. . Bilimdi teksery'. (15 min.)
5. Adasqan a'ripter.

«Qysym» taqyrybyna qatysty a'ripterden turatyn terminder (taqtag'a) ilinedi, terminderdi durys qurag'an oqy'shy a'r terminge anyqtama bery'i qajet.

y q s m y  (qysym)

u' k sh (ku'sh)

a t f e m o s r a (atmosfera)

k a p a s l (paskal)

y t sh y n q y t (tynyshtyq)

2. Praktikalyq bo'limi.

A'r oqy'shyg'a u'lestirme qag'az beriledi. Tapsyrmalar a'r tu'rli den'geili. Eseptin' tek birey'in g'ana sheshy' kerek (tan'day' boiynsha).

I den'gei

1. 200 sm²ay'dang'a 50 N ku'sh a'reket etedi. Qysymdy anyqtan'dar.
2. Kerosinnin' 0,6 m teren'diktegi qysymyn anyqtan'dar.

II den'gei

1. Massasy 600kg don'g'alaqty tegistegish tirey'ishtin' ay'dany 2000sm². Ol topyraqqa qandai qysym tu'siredi?
2. Massasy 10t traktordyn' eki shynjyr tabanynyn' ay'dany 2m². Bul traktordyn' topyraqqa tu'siretin qysymyn tabyn'yzdar.

III den'gei

1. Qar u'stinde turg'an shan'g'yshynyn' salmag'y 780N. Onyn' a'r shan'g'ysynyn' uzyndyg'y 1,95 m, al eni 6sm. SHan'g'yshynyn' qar betine tu'siretin qysymyn anyqtan'dar.
2. Sy'dyn' tyg'yzdyg'y 1000 kg/m³, ko'ldegi sy'dyn' teren'diginin' qysymy 41 kPa, sy'dyn' teren'digin anyqta?
3. Sergity' sa'ti. (ЭKSPO, inertsiia qubylysy). (3 min.) ЭKSPO ko'rmesine 7 synyp oqy'shylary baryp qaitqan dep elestetemiz. Sondag'y jolda bolg'an jag'daidy ko'rsetedi. Avtoby'sta jolay'shylar kele jatady, ju'rgizy'shi tejegishti basqanda qandai qubylysty baiqaisyn'dar? Al, solg'a burylg'anda she? on'g'a burylg'anda she? Qandai qubylys ekenin tu'sindirip, anyqtama bery'lery' kerek.

KO'RME TY'RALY

2017 jylg'y 10 may'symda «Astana ЭKSPO-2017» halyqaralyq mamandandyrylg'an ko'rme o'z esigin aiqara ashady. Pavilondar daiynday'g'a 100 el men 10-nan astam halyqaralyq uiym qatysty.

ЭKSPO-2017 negizgi taqyryby – «Bolashaq эnergiiasy». Ol halyqaralyq qog'amdastyqtyn' planetag'a ku'n o'tken saiyn a'ser etip otyrg'an эnergiia tutyny' problemasyna alan'day'shylyg'yn bildiredi. Ko'rmenin' basty maqsaty – jay'aptylyqqa shaqyry', pikirtalastar ty'dyry' ja'ne adamdardyn' tabig'at u'shin keletin ziiandy barynsha azaityp эnergiia tutyny'dy josparlap baqylay' bily'ge u'irety' bilimin qalyptastyry'.

Ko'rmege 2 million ty'rist kelip, kely'shilerdin' jalpy sany shamamen 5 milliondy qurady. Kely'shilerdin' jalpy sanynan 85%-yn qazaqstandyqtar, al 15%-yn shetel memleketterinin' azamattary qurady, olardyn' ko'pshiligi TMD elderi men Qytaidan keldi. Ty'risterdin' eda'y'ir sany Ey'ropa, Tu'rkiia men AQSH-tan keldi.

Astana qalasynda ЭKSPO-2017 halyqaralyq mamandandyrylg'an ko'rme o'z jumysyn 2017 jylg'y 10 may'symda bastalyp ja'ne 10 qyrku'iekte aiaqtaldy. «Astana ЭKSPO-2017» ko'rme kesheninin' jalpy alan'y 174 gektardy quraidy, bul jerde 5 nysan saly' josparlanyp otyr.

 

6. Teoriialyq (4 min)

A'r oqy'shyg'a 5 suraqtan turatyn test tapsyrmalary beriledi. Berilgen qag'azg'a aty – jo'nderin'izdi jazy'dy umytpan'yzdar.

1-nusqa

1.Qysymnyn' o'lshem birligi:

A. kg       B. Pa        V. N       G. km/s

2.Qysymdy qandai a'rippen belgileidi:

A. t        B. F       V. g      G. p

3. Fizikalyq denenin' ay'dany 0,6 m² bolatyn tirektin' qysymy 1600 Pa. Ku'shti tabyn'dar.

A. 960 N           B. 10 N         V. 3000N        G. 0,00002 N

4. Qandai ku'rekpen jerdi qazy' yn'g'aily: jalpaq nemese su'iir

A. jalpaq       B. su'iir    V. Aiyrmashylyg'y joq

5. Ta'jiribede qysymnyn' u'lken birlikteri paidalanylady: atap jazyn'yz.

2-nusqa

1. Qysymdy qandai a'rippen belgileidi:

A. t        B. F       V. g      G. p

2. Qysymnyn' o'lshem birligi:

A. kg       B. Pa        V. N       G. km/s

3. Tirekke ko'rsetip turg'an qysymy 1600Pa, ay'dany 0,3m² fizikalyq denenin' ku'shin anyqtan'dar

A. 1920 N           B. 480 N         V. 600N        G. 0,00004 N

4. Qandai ku'rekpen jerdi qazy' yn'g'aily: jalpaq nemese su'iir

A. jalpaq       B. su'iir    V. Aiyrmashylyg'y joq

5.Ta'jiribede qysymnyn' u'lken birlikteri paidalanylady: atap jazyn'yz.

Jay'aptary:

I nusqa. B,G,A,B,kPa,gPa,MPa.

II nusqa. G,B,B,B,kPa, gPa, MPa.

7. Siqyrly qorapsha. (3 min)

Qorapshanyn' ishinde formy'lalar jasyrylg'an, ko'p nu'ktenin' ornyna fizikalyq shamalardy durys qoiy'. ( u'idin' kiltin aly').

8. U'i tapsyrmasy. (1 min.)

22-25 taqyryptardy qaitalay'. «Menin' o'mirimdegi qysym» taqyrybyna shag'yn shyg'arma (ertegi, fantastika) tu'rinde jazyp kely'. Jazg'an shyg'armalaryn'dy A4 paraqqa tu'siry'.

9. 9. Sabaqty qorytyndylay'. (1 min.)

Sabaq basyndag'y qoiylg'an maqsatqa jettik pe? Qalyptastyry'shy bag'alay'.

10. 10. Refleksiia. (2 min.)

Jasyl el bag'darlamasy boiynsha osy ashyq sabaqta qandai qyzyqty tapsyrma boldy, sol tapsyrmany stikerge jazyp,  ag'ashqa gu'lder arqyly ko'geldendiry'.   Alg'an u'idin' ay'lasyn bezendiry'.