Аннотация. Бұл мақала ағылшын тілін оқыту үдерісінде заманауи педагогикалық әдістер мен ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (АКТ) интеграциялау мәселелеріне арналған. Мақаланың мақсаты білім берудің жаңа талаптары мен оқушылардың мотивациялық қажеттіліктері контекстінде тиімді оқыту стратегияларын іріктеу және олардың қолдану ерекшеліктерін талдау болып табылады. Жұмыста коммуникативтік, ізденушілік, ойындық, жобалау әдістері сияқты белсенді әдіс-тәсілдер, сондай-ақ интернет-ресурстар, мультимедиялық бағдарламалар, онлайн платформалар сияқты цифрлық технологиялар қарастырылады. Ғылыми әдіс ретінде әдебиетке шолу, талдау және жалпылау қолданылды. Зерттеу нәтижесінде АКТ-мен үйлесімді қолданылатын интерактивті әдістердің тілдік орта жасау, шығармашылық қабілеттерді дамыту және коммуникативтік құзыреттілікті қалыптастырудағы тиімділігі дәлелденді. Тұжырымдама оқыту процесін жекелендіру және танымдық белсенділікті арттыру үшін дәстүрлі және инновациялық тәсілдерді үйлесімді біріктірудің маңыздылығын көрсетеді. Мақала ағылшын тілі мұғалімдері мен әдісшілерге арналған.

Кіріспе. Қазіргі білім беру кеңістігінде шет тілі, әсіресе ағылшын тілін оқытудың маңызы ерекше. Ол тек білім беру пәні ғана емес, халықаралық қарым-қатынас, ғылыми-техникалық прогресс және мәдениетаралық диалогтың құралына айналды. Осыған орай, ағылшын тілін оқытудың сапасы мен нәтижелілігін арттыру мәселесі өзектілігін жойған жоқ. Дәстүрлі, аудармаға негізделген грамматика-аударма әдісінің шектеулілігі анықталғаннан кейін, педагогикалық ізденіс коммуникативтік, тұлғаға бағдарланған және іс-әрекеттік тәсілдерге ауысуға бағытталды. Бүгінгі таңда оқытушының міндеті – тек грамматикалық ережелер мен лексиканы меңгерту емес, сонымен қатар тілді нақты өмірлік жағдайларда қолдана білу, яғни коммуникативтік құзыреттілікті қалыптастыру болып табылады.

Тақырыптың өзектілігі Қазақстанның әлемдік қоғамдастықпен интеграциялану үдерісінде, цифрландыру жағдайында ағылшын тілінің рөлінің артуымен байланысты. Тұлғаның бәсекеге қабілеттілігі оның білімінің деңгейімен ғана емес, сонымен қатар ақпаратты өңдеу, басқа мәдениеттер өкілдерімен тиімді қарым-қатынас жасау қабілетімен анықталады. Практикалық маңыздылығы – шетел тілі сабағындағы инновациялық әдістер мен технологияларды қолданудың нақты үлгілерін ұсыну, олардың тиімділігін негіздеу және оқытушыларға практикалық көмек көрсету болып табылады. Зерттеудің мақсаты – ағылшын тілін оқытудың заманауи әдіс-тәсілдері мен технологияларын жүйелеу және олардың оқу процесін ұйымдастырудағы тиімді қолдану жолдарын анықтау.

Негізгі бөлім. Заманауи ағылшын тілі сабағы бірнеше педагогикалық принциптерге негізделеді. Біріншіден, бұл коммуникативтік тәсіл, оның басты мақсаты – шынайы өмірлік жағдайларда тілді пайдалану қабілетін дамыту. Бұл тәсіл диалогтарды, рөлдік ойындарды, тақырыптық талқылауларды кеңінен қолдануды талап етеді [1, б. 89]. Екіншіден, тұлғаға бағдарланған тәсіл, яғни әрбір оқушының жеке қабілеттерін, қызығушылықтарын және оқу стилін ескеру. Үшіншіден, іс-әрекеттік тәсіл, бұл жағдайда оқу белсенді танымдық қызмет ретінде ұйымдастырылады, мәселен, жобаларды орындау, проблеманы шешу, ізденіс жұмыстарын жүргізу арқылы.

Инновациялық педагогикалық әдістердің ішінде келесілерін атап өтуге болады. Коммуникативтік әдіс (Communicative Language Teaching – CLT) тілді білімнің жиынтығы емес, қарым-қатынас құралы ретінде қарастырады. Мұнда ең бастысы – мағыналы коммуникация, ал қателер коммуникация үдерісінің табиғи бөлігі ретінде бағаланады. Ойын технологиясы әсіресе бастауыш және орта сынып оқушылары үшін тиімді. Ол қызығушылықты оятып, психологиялық кедергілерді жояды. Кроссвордтар, ребустар, сөздік ойындар, рөлдік ойындар тілдік материалды игеруді жеңілдетеді және есте сақтауды жақсартады. Алайда, ойын тек қана уақыт толтыру емес, нақты тілдік мақсаттарға бағытталуы керек [2, б. 45].

Жобалау әдісі (Project-Based Learning) оқушылардың толыққанды және көп қырлы іс-әрекетін қамтиды. Мысалы, «Менің қалам» тақырыбында жоба жасау барысында оқушылар ақпарат іздейді, мәтін жазады, презентация дайындайды және оны сыныпта қорғайды. Бұл барлық тілдік дағдыларды (тыңдау, сөйлеу, оқу, жазу) дамытады және командалық жұмыс қабілеттерін қалыптастырады. Ізденіс әдісі (Inquiry-Based Learning) оқушыларды өз бетінше білім алуға, мәселелерді анықтауға және шешімдерді іздеуге бағыттайды. Мұғалімнің рөлі фасилитатор ретінде өзгереді.

Жаңа ақпараттық технологиялар (ЖАТ) осы әдістерді жүзеге асыру үшін қуатты ресурс болып табылады. Олардың ішінде мыналарды атап өтуге болады: мультимедиялық презентациялар (PowerPoint, Prezi) – көрнекілік пен ақпараттың тиімді үйлесуін қамтамасыз етеді; интерактивті тақталар – сабақты динамикалық етеді және оқушыларды тікелей белсенділікке тартады; онлайн оқу платформалары (Google Classroom, Quizizz, LearningApps) – жеке және топтық тапсырмаларды таратуға, өздік жұмысты ұйымдастыруға, кері байланыс алуға мүмкіндік береді; білім беру бағдарламалары мен веб-қосымшалар (Duolingo, Quizlet) – лексика мен грамматиканы оқытуды ойын формасына айналдырады; цифрлық аудио-видео материалдар (YouTube видеолары, подкастар, фильмдердің үзінділері) – тілдік орта жасап, түпнусқа сөйлеу мен әр түрлі акценттермен таныстырады.

АКТ-ны қолданудың артықшылықтары анық: олар оқу процесін жекелендіруге мүмкіндік береді, мотивация мен қызығушылықты арттырады, түпнусқа аутентикалық материалдарды қолжетімді етеді және уақытты үнемдейді. Дегенмен, мұндай құралдарды пайдалану кезінде мұғалім белгілі бір қиындықтарға тап болуы мүмкін: техникалық мәселелер, цифрлық сауаттылықтың жеткіліксіздігі, шынайы қарым-қатынас мүмкіндіктерінің шектелуі, экран алдындағы уақыттың ұлғаюы. Сондықтан ЖАТ пен дәстүрлі әдістерді (қағаз бойынша жұмыс, «тілді-тілге» аударма элементтері, «тірі» диалогтар, классикалық оқулықтар) үйлесімді біріктіру шешуші рөл атқарады. Компьютер сабақтың барлық уақытын алуы керек емес, ол нақты тілдік мақсаттарға қол жеткізу үшін тиімді құрал болып табылады.

Тілдерді аралас оқыту (Content and Language Integrated Learning – CLIL) сияқты заманауи тәсілдер де тиімділігін дәлелдеді. Бұл әдісте ағылшын тілі басқа пәндерді (география, тарих, биология) оқыту құралы ретінде қолданылады. Бұл тақырыптық лексиканы игеруге және тілді нақты мазмұнды контекстте қолдануға мүмкіндік береді. Пәндер арасындағы байланыс оқушылар үшін тілдің функционалдылығын көрсетеді және білімді біртұтас жүйе ретінде қабылдауға ықпал етеді.

Қорытындылай келе, тиімді оқыту әртүрлі әдістер мен технологияларды икемді қолдануды талап ететін күрделі жүйе екенін атап өткен жөн. Мұғалімнің құзыреті – оқушылар тобының ерекшеліктеріне, нақты сабақтың мақсаттарына және қолжетімді ресурстарға қарай оңтайлы комбинацияны таңдау болып табылады. Тұрақты педагогикалық ізденіс, білімін жетілдіру және тәжірибені алмасу заманауи мұғалімнің міндетті қасиеттері болып табылады.

Қорытынды. Ағылшын тілін оқытудың заманауи үдерісі дәстүрлі және инновациялық тәсілдердің үйлесімді синтезіне негізделуі тиіс. Коммуникативтік, ойындық, жобалау және ізденіс сияқты белсенді әдістер тілдік құзыреттілікті қалыптастыруда негізгі рөлді атқарады. Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар бұл үдерісті қуаттандыра отырып, оқу материалдарына қолжетімділікті арттырады, мотивацияны көтереді және оқу іс-әрекетін жекелендіруге мүмкіндік береді. Алайда, технологиялардың өзі мақсат емес, тек құрал екенін ұмытпау керек. Олардың қолданылуы әрқашан нақты тілдік және педагогикалық мақсаттарға бағытталуы керек.

Тілдік білім берудің болашағы мұғалімнің цифрлық сауаттылығы мен оның педагогикалық шеберлігін біріктіруде жатыр. Сондықтан білім беру жүйесі мұғалімдердің біліктілігін арттыруға, оларды жаңа технологиялармен жұмыс істеуге дайындауға баса назар аударуы керек. Сонымен қатар, оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту, логикалық ойлауын қалыптастыру және сыни тұрғыдан ойлау дағдыларын арттыру – тіл сабағының ажырамас бөлігі болып қала береді. Тек кешенді тәсіл – дәстүр мен инновацияның, теория мен практиканың, тілдік және жалпы даму мақсаттарының үйлесуі – болашақ ұрпақты бәсекеге қабілетті, коммуникативтік сауатты және ашық ойлы тұлға ретінде дайындауға жол ашады.

Әдебиеттер тізімі

1. Қасенова Г.Т., Әбілдаева Г.К. Шетел тілін оқытудың заманауи әдістемесі. – Алматы: Білім, 2019. – 256 б.
2. Сатбаева Э.М. Педагогикалық технологиялар және оқыту әдістемесі. – Астана: Фолиант, 2018. – 180 б.
3. Richards, J. C., & Rodgers, T. S. Approaches and Methods in Language Teaching. – Cambridge: Cambridge University Press, 2014. – 410 p.
4. Harmer, J. The Practice of English Language Teaching. – Harlow: Pearson Longman, 2015. – 446 p.
5. Dudeney, G., & Hockly, N. How to Teach English with Technology. – Harlow: Pearson Education, 2007. – 192 p.
6. Пассов Е.И. Коммуникативтік тәсіл негізінде шет тілін оқыту. – М.: Просвещение, 1991. – 223 с.
7. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электрондық ресурс] – https://adisteme.kz/rules.html