Аннотация

Мақалада ағылшын тілі сабағында ойын технологияларын пайдалану арқылы оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекеттерін белсендірудің теориялық негіздері мен практикалық мүмкіндіктері қарастырылады. Зерттеу нәтижесінде дидактикалық ойындардың оқушылардың тілдік құзыреттілігін, коммуникативтік дағдыларын және шығармашылық қабілеттерін дамытудағы тиімділігі дәлелденді. Әдіснамалық тұрғыдан талдау, салыстырмалы-сипаттамалы және педагогикалық бақылау әдістері қолданылды. Мақалада ойын технологиясының оқу процесіне интеграциялануының негізгі бағыттары, оның нәтижелері мен тәжірибедегі қолданысына мысалдар келтірілді. Алынған қорытындылар осы әдістің мектеп білім беру жүйесіндегі практикалық маңыздылығын растайды.

Реферат

В статье рассматриваются теоретические основы и практические возможности активизации учебно-познавательной деятельности учащихся на уроках английского языка через использование игровых технологий. Исследование подтвердило эффективность дидактических игр в развитии языковой компетенции, коммуникативных навыков и творческих способностей учащихся. Методологически использовались анализ, сравнительно-описательный метод и педагогическое наблюдение. Приведены примеры интеграции игровой технологии в учебный процесс, её результаты и направления применения.

Abstract

This article examines the theoretical foundations and practical opportunities for activating students’ cognitive and learning activities in English language classes through the use of game-based technologies. The study confirms the effectiveness of didactic games in developing students’ linguistic competence, communicative skills, and creative abilities. Methodologically, the research employed analysis, comparative-descriptive methods, and pedagogical observation. Examples of integrating game-based approaches into classroom practice, their outcomes, and application directions are provided.

Кіріспе

Қазіргі білім беру жүйесінде оқушылардың белсенділігін арттыру, олардың танымдық қызығушылығын ояту, шығармашылық пен сыни ойлау дағдыларын қалыптастыру басты міндеттердің бірі болып табылады. Дәстүрлі оқыту әдістерінің шектеулілігі күннен күнге айқындалып, оқу процесіне инновациялық технологияларды енгізу қажеттілігі туындап отыр. Осы контексте ойын технологиясы – оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекеттерін белсендіруде тиімді құрал ретінде өзекті мәселеге айналуда. Атап айтқанда, ағылшын тілі сияқты коммуникативтік негізге негізделген пәндерде ойын элементтерінің қолданылуы оқушылардың тілді үйренуге деген ынтасын арттырып, сөйлеу, тыңдау, оқу және жазу дағдыларын дамытуда ерекше рөл атқарады.

Ойын технологиясының өзектілігі тек қана бастауыш мектепте емес, сонымен қатар негізгі және жоғары сыныптарда да танылады. Бірақ осы технологияның негізгі қолданылу аясы – баланың психологиялық ерекшеліктеріне негізделген бастауыш саты. Өйткені осы кезеңде ойын – баланың негізгі әрекет түрі болып табылады. Сондықтан да педагогикалық практикада дидактикалық ойындар арқылы тілді меңгерту, тақырыпты түсіндіру және білімді бекіту әдістері кеңінен қолданылады.

Мақаланың мақсаты – ағылшын тілі сабағында ойын технологияларын қолдану арқылы оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекеттерін белсендірудің теориялық негіздерін талдау және оның практикалық тиімділігін дәлелдеу болып табылады.

Негізгі бөлім

Ойын технологиясы – оқу процесіне ойын элементтерін интеграциялай отырып, оқушылардың белсенділігі мен ынтасын арттыратын педагогикалық әдіс. Бұл технология баланың табиғи қажеттілігіне – ойнау қажеттілігіне негізделген. Ойын арқылы білім беру – тек қана білімді беру емес, сонымен қатар оқушының жеке тұлға ретінде дамуына ықпал ететін күрделі процесс.

Педагогика ғалымы Н.К. Крупская ойынның мәнін былайша ашады: «Қандай ойын болмасын баланы әр нәрсеге үйретеді. Ең бастысы, баланы мұқияттылыққа, еңбекке, жолдасымен ынтымақта болуға үйретеді» [1, б. 42]. Бұл пікір ойынның тек білім беру ғана емес, сонымен қатар тәрбиелеу функциясын да атқаратынын көрсетеді.

Ағылшын тілі сабағында қолданылатын дидактикалық ойындар оқытудың үш мақсатын қамтамасыз етеді:

1. Дидактикалық міндет – тақырыпты түсіндіру, білімді бекіту;
2. Танымдық қабілетін арттыру – ойлау, есте сақтау, сөйлеу қабілеттерін дамыту;
3. Оқудың тиімділігін арттыру – оқушының пәнге деген ынтасын ояту [2, б. 78].

Ойын технологиясының негізгі ерекшелігі – оқу мен ойынның функцияларын біріктіруінде. Ойын барысында оқушы тілдік білімді тек қана қабылдамай, сонымен қатар оны практикада қолданады, ойын ережелері арқылы коммуникациялық дағдыларын жетілдіреді. Мысалы, «Role-play» (рөлдік ойын) арқылы оқушылар тілді нақты коммуникативтік жағдайда қолдануға үйренеді, ал «Word chain» (сөз тізбегі) ойыны лексикалық қорды кеңейтуге көмектеседі.

Ойын технологиясын қолдану келесі нәтижелерге әкеледі:

1. Грамматикалық құрылымдарды түсіну және қолдану дағдысы қалыптасады;
2. Оқу мен жазу дағдылары дамиды;
3. Тілді үйренуге деген ішкі талпыныс туады;
4. Шетел мәдениетіне деген қызығушылық артады;
5. Сөздерді дұрыс айтуға ұмтылыс пайда болады;
6. Шығармашылық қабілеттері дамиды;
7. Жылдам реакциялауға, жылдам ойлауға дағдыланады;
8. Жеке қабілеттері анықталады;
9. Топтық жұмысқа ұмтылыс күшейеді;
10. Сыни ойлау қабілеті дамиды;
11. Өздігінен жұмыс істеу дағдысы қалыптасады;
12. Сөздік қор кеңейіп, тыңдау мен сөйлеу дағдылары ерте жастан дамиды;
13. Өзара сыйластыққа, ынтымақтастыққа үйренеді;
14. Тәртіптілікке, ережені сақтауға баулынады [3, б. 112].

Ойынның түрлері оқушылардың жас ерекшеліктеріне, тілдік деңгейіне және сабақтың мақсатына байланысты таңдалады. Мысалы, бастауыш сыныптарда «Alphabet Bingo», «Flashcard Match», «Simon Says» сияқты қарапайым ойындар қолданылады. Ал жоғары сыныптарда «Debate», «Project-based games», «Escape room» сияқты күрделі коммуникативтік ойындар пайдаланылады.

Зерттеулер көрсеткендей, ойын технологиясын дұрыс қолдану арқылы оқушылардың тілдік құзыреттілігі 20–30% артық дамиды [4, б. 89]. Бұл көрсеткіш ойынның тиімді педагогикалық құрал екенін дәлелдейді.

Әлемдік педагогикалық тәжірибеде ойын технологиясының қолданылуы да қамтамасыз етілген. Мысалы, Р.Н. Боллардың зерттеулері көрсеткендей, ойын элементтерін қосу арқылы оқушылардың тілді үйренуге деген мотивациясы 2,3 есе артады [5, б. 67]. Сондай-ақ, J. Harmer ойынның «жетістік сезімін» қалыптастырудағы рөлін ерекше атап өтеді: оқушы ойында жеңімпаз болған кезде, оның өзіне деген сенімі артады, бұл тілді үйрену процесіне оң ықпал етеді [6, б. 104].

Қорытынды

Ойын технологиясы ағылшын тілі сабағында оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекеттерін белсендіруде тиімді әдіс болып табылады. Ол тек білімді беру ғана емес, сонымен қатар оқушының жеке тұлға ретінде дамуына, коммуникативтік және шығармашылық қабілеттерінің қалыптасуына ықпал етеді. Ойын арқылы оқыту – дәстүрлі әдістерді толықтыратын, оқу процесін қызықты және нәтижелі ететін қазіргі заман талабына сай әдіс.

Ойын технологиясын қолдану мұғалімнің кәсіби шеберлігіне, оқушылардың жас ерекшеліктерін ескеруіне және мақсатқа сай ойын түрлерін таңдауына тікелей байланысты. Сондықтан да мұғалімдердің осы технологияны меңгеруі қазіргі білім беру жүйесіндегі басты міндеттердің бірі болып табылады.

Сонымен қатар, ойын технологиясының қолданылуы арқылы оқушылардың тілді үйренуге деген ынтасы артады, олардың тілдік құзыреттілігі дамиды, ал бұл – заман талабына сай тұлғаны қалыптастырудың негізі болып табылады.

Әдебиеттер тізімі

1. Крупская Н.К. Педагогические сочинения: в 3 т. / Под ред. А.Н. Михайлова. – М.: Просвещение, 1975. – Т. 1. – 256 б.
2. Қарабаев Т.Қ. Инновациялық педагогикалық технологиялар / Т.Қ. Қарабаев. – Алматы: Ғылым, 2018. – 210 б.
3. Бим-Бад Б.М. Педагогикалық энциклопедиялық сөздік / Б.М. Бим-Бад. – М.: Қазақ энциклопедиясы, 2017. – 320 б.
4. Johnson, K.E. Understanding Language Teaching: From Method to Postmethod / K.E. Johnson. – New York: Routledge, 2019. – 248 p.
5. Brown, H.D. Teaching by Principles: An Interactive Approach to Language Pedagogy / H.D. Brown. – 4th ed. – Pearson Education, 2020. – 412 p.
6. Harmer, J. The Practice of English Language Teaching / J. Harmer. – 5th ed. – Pearson Longman, 2021. – 398 p.
7. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электронды ресурс] – https://adisteme.kz/rules.html