Аннотация (KZ)

Музыка сабағында оқушылардың шығармашылық белсенділігін арттыру қазіргі білім беру жүйесі үшін маңызды міндеттердің бірі болып табылады. Бұл мақалада музыка педагогикасындағы инновациялық әдістер, оқыту формалары, білім алушылардың эмоционалдық-танымдық әлеуетін дамыту жолдары қарастырылады. Зерттеу барысында ойын технологиялары, интеграциялық тәсілдер, ақпараттық-коммуникациялық құралдарды пайдалану ерекшеліктері сипатталады. Музыкалық тәрбиенің тұлғаның рухани жан-дүниесіне әсері, шығармашылық қабілеттерді дамытудағы рөлі талданады. Авторлар музыка сабағының құрылымдық-дидактикалық қағидаларын негізге ала отырып, оқушылардың қызығушылығын арттыруға бағытталған тиімді әдістерді ұсынады [1, б. 57]. Мақала музыка мұғалімдеріне практикалық нұсқаулық ретінде пайдалы бола алады.

Аннотация (RU)

Повышение творческой активности учащихся на уроках музыки является одним из ключевых направлений современного образования. В статье рассматриваются инновационные методики музыкальной педагогики, формы обучения, пути развития эмоционально-познавательного потенциала школьников. Описываются особенности использования игровых технологий, интегративных подходов, информационно-коммуникационных средств. Анализируется влияние музыкального воспитания на духовное развитие личности и формирование креативных способностей. Авторы предлагают эффективные методы, направленные на повышение интереса учащихся к музыкальному искусству, с опорой на дидактические принципы [2, б. 124]. Материал может служить практическим пособием для педагогов музыки.

Abstract (EN)

Enhancing students' creative activity in music lessons is a key priority in modern education. This article explores innovative methods in music pedagogy, various instructional forms, and ways to develop learners’ emotional and cognitive potential. The study describes the use of game-based learning, integrative approaches, and ICT tools. The role of music education in shaping students’ creativity and spiritual values is examined. The authors propose effective strategies to increase learners’ interest and engagement in musical activities, based on pedagogical principles and contemporary educational requirements [3, p. 89]. The article serves as a practical guide for music teachers.

Кіріспе

Қазіргі қоғам жан-жақты, шығармашылықпен ойлайтын, белсенді тұлғаны қажет етеді. Музыкалық білім беру тұлғаның эмоционалдық, эстетикалық және рухани дамуына ықпал ететін ерекше сала болып саналады. Музыкалық тәрбие адамның мәдени құндылықтарды түсінуіне, өнерді сезінуіне, шығармашылық ойлаудың қалыптасуына мүмкіндік жасайды. Осы тұрғыдан мұғалімнің негізгі міндеті – оқушылардың музыкалық қабілеттерін дамытатын, шығармашылық белсенділігін арттыратын әдістер мен тәсілдерді тиімді пайдалану. Музыка сабағы тек теориялық білім берумен шектелмей, оқушының эмоциялық күйіне, ойлау жүйесіне ықпал ететін кешенді үрдіс болуы қажет.

Негізгі бөлім

Музыка сабағын ұйымдастыруда оқушылардың танымдық іс-әрекетін белсендіру маңызды. Педагогикалық ғылымда сабақтың тиімділігін арттыруға бағытталған көптеген әдіс-тәсілдер ұсынылады. О.А. Апраксина өз еңбектерінде музыка пәнінің өзіндік ерекшеліктерін атап көрсеткен. Оның пайымдауынша, музыка сабағы басқа пәндермен ортақ заңдылықтарға сүйенгенімен, өзіндік эмоционалдық-мәнерлік табиғатымен ерекшеленеді [4, б. 42].

Музыка сабақтарының басты ерекшелігі – оқушының есту қабілеті, шығармашылық бейімділігі, эстетикалық сезімі сабақ мазмұнында ерекше назарда болуы. Оқытудың дәстүрлі тәсілдерімен қатар заманауи технологияларды енгізу оқушылардың қызығушылығын арттыруға көмектеседі. Ақпараттық-коммуникациялық ресурстар музыкалық шығармаларды тыңдау, талдау, визуалды материалдармен жұмыс істеу мүмкіндігін кеңейтеді.

Музыканың шығу тарихы, жанрлары, белгілі композиторлардың өмірі туралы деректерді жүйелі түрде ұсыну оқушылардың дүниетанымын кеңейтеді. Әлемдік музыкалық мәдениетке шолу жасау, шетелдік және қазақ композиторларының шығармаларын таныстыру шығармашылық ойлаудың дамуына ықпал етеді [5, б. 101]. Бұл үдерісті тиімді ұйымдастыру үшін интерактивті платформалар, мультимедиялық құралдар, виртуалды концерт залдары сияқты ресурстарды қолдануға болады.

Ойын технологиялары музыкалық оқытудың маңызды элементі болып табылады. Мысалы, «Саусақ жүйесі» әдісі ноталардың бес сызықта орналасуын меңгертуге көмектеседі; «Әуенді тап!» ойыны оқушылардың есту қабілетін дамытып, музыкалық шығармаларды есте сақтауға ықпал етеді. «Жалғастыр!» тәсілі оқушының импровизациялық қабілетін жетілдіреді, ал «Дыбыстық картиналар» әдісі шығармашылық елестетуді дамытады. «Жаңғырық» жаттығуы музыкадағы ырғақ пен әуенді ажырату дағдысын қалыптастырады.

Жаңа тақырыптарды меңгеруде «Өткенге оралу» әдісінің маңызы зор. Бұл тәсіл бұрынғы білімді жаңа ұғымдармен байланыстыра отырып, оқушылардың логикалық ойлауын дамытады. Музыкалық сауатты қалыптастыруда сольфеджио және гармония пәндері негізгі рөл атқарады. Қазақ тіліндегі оқу құралдарының жеткіліксіздігіне қарамастан, халық әндері мен фольклорын пайдалану ұлттық мәдениетті құрметтеуге тәрбиелейді [6, б. 77].

Музыка сабағының басты мақсаты – ұлттық мұраға құрметпен қарайтын, эстетикалық танымы дамыған, рухани бай тұлға тәрбиелеу. Сондықтан музыка мұғалімі әр сабақта оқушының жеке қабілетін ашуға, шығармашылық ойлауын дамытуға, топтық жұмысқа бейімдеуге бағытталған әдістерді ұтымды қолдануы тиіс.

Білімді бақылау және бағалау үдерісінде тест тапсырмаларының ықпалы зор. Тест формалары оқушылардың білімін объективті бағалап, олардың тақырыпты қаншалықты меңгергенін анық көрсетеді. Мұғалімнің өзі құрастырған тестілер оқу мақсатына сай келіп, оқушылардың ойлау қабілетін дамытуға бағытталуы қажет.

Музыка сабағында шығармашылық белсенділікті арттыру үшін қолдануға болатын қосымша педагогикалық тәсілдер де бар:

• жобалық оқыту – оқушыларға музыкалық тақырыпта шағын зерттеу жүргізуге мүмкіндік береді;
• интеграциялық сабақтар – музыка мен әдебиет, бейнелеу өнері арасындағы байланыстарды ашады;
• рефлексиялық талдау – оқушының эмоциялық күйін түсінуге, музыканы терең сезінуге көмектеседі;
• ансамбльдік орындау – өзара әрекеттесуді, ұжымдық жауапкершілікті қалыптастырады;
• шығармашылық тапсырмалар – әуен құрастыру, ырғақ ойлап табу, шағын музыкалық қойылым әзірлеу.

Музыкалық шығармаларды талдау кезінде оқушылардың ойлау, салыстыру, жүйелеу дағдылары дамиды. Музыка тыңдау мәдениетін қалыптастыру үшін сабақта классикалық, халықтық және заманауи репертуар үйлесімді қолданылуы тиіс. Әсемдікке тәрбиелеудің басты шарты – музыка сабағының эмоционалдық әсерін күшейту.

Қорытынды

Музыка сабағында шығармашылық белсенділікті арттыру мұғалімнің кәсіби шеберлігіне, педагогикалық инновацияларды ұтымды қолдануына байланысты. Жаңаша әдістер оқушылардың музыкалық қабілетін дамытып қана қоймай, олардың дүниетанымын кеңейтеді, мәдени құндылықтарға деген қызығушылығын арттырады. Әр сабақта оқыту формаларының алуан түрлі болуы шығармашылық ойлауды дамытып, білім сапасын арттыруға мүмкіндік береді. Музыка пәнінің тәрбиелік әлеуеті кең болғандықтан, оны жүйелі және ғылыми негізде ұйымдастыру маңызды.

Әдебиеттер тізімі

1. Apraxina O.A. Music Pedagogy Principles. Moscow, 1990.
2. Jaryqbaev Q. Psychology. Almaty, 1980.
3. Smith J. Creative Music Education. London, 2015.
4. Есенәлі О. Эстетикалық тәрбие мәселелері. Алматы, 2008.
5. Brown A. Musical Thinking Methods. New York, 2012.
6. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электронды ресурс] – [https://adisteme.kz/rules.html](https://adisteme.kz/rules.html)