Аннотация. Бұл мақала білім беру үдерісінде интерактивтік технологияларды қолдану арқылы студенттердің (білім алушылардың) таңдаған мамандықтарына деген қызығушылығын арттыру мәселесіне арналған. Зерттеудің мақсаты – интерактивтік оқыту әдістерінің тұлғаны дамытудағы теориялық негіздерін талдау және олардың мамандыққа деген мотивацияны қалыптастыруға әсерін анықтау. Мақалада талдау, салыстыру, жалпылау, педагогикалық бақылау сияқты әдістер қолданылды. Нәтижелер интерактивтік әдістердің (жұптық жұмыс, дискуссия, рөлдік ойындар, жағдаяттық тапсырмалар) оқушының белсенділігін, сыни тұрғыдан ойлау қабілетін дамыту арқылы кәсіби бағдарлануға оң әсер ететінін көрсетеді. Қорытындыда, заманауи білім беруде интерактивтік технологияларды жүйелі түрде енгізу арқылы мамандыққа деген тұрақты қызығушылық пен ішкі мотивацияны қалыптастыруға болатыны айтылады. Мақалада формулалар қолданылмаған. Әдебиеттерге сілтемелер төртбұрышты жақшада берілген.

Кіріспе. Қазіргі білім беру жүйесінің өзекті міндеттерінің бірі – жоғары білікті, бәсекеге қабілетті және іскер мамандарды дайындау. Бұл үшін студенттердің оқуға деген ынтасы мен таңдаған мамандығына деген тұрақты қызығушылығы шешуші рөл атқарады. Дегенмен, дәстүрлі пассивті оқыту үлгілері көбінесе білім алушының пәнге немесе болашақ мамандыққа деген қызығушылығын сақтай алмайды [1, б. 45]. Осындай жағдайда педагогикалық ізденістердің басты бағыты білім беру үдерісін белсенді, танымдық қызығушылықты оятатын, тұлғаны дамытатын форматқа көшіру болып табылады. Осы мәселені шешудің тиімді құралдарының бірі – интерактивтік технологиялар. Интерактивтік оқыту (ағылшын тіліндегі «interact» – өзара әрекеттесу сөзінен) – бұл оқытушы мен білім алушылардың, сондай-ақ білім алушылардың өзара белсенді әрекеттесуіне негізделген оқыту формасы. Бұл әдіс тәжірибелік дағдыларды қалыптастыруға, проблемаларды шешуге, шешім қабылдауға, шығармашылық қабілеттер мен коммуникациялық дағдыларды дамытуға бағытталған. Тақырыптың өзектілігі интерактивтік технологиялардың тек білім деңгейін ғана емес, сонымен бірге мамандыққа деген кәсіби мотивация мен ішкі ынтаны арттырудағы тиімділігімен байланысты. Практикалық маңыздылығы – бұл әдістердің жоғары оқу орны мен колледждердің күнделікті сабақ процесіне оңай енгізілу мүмкіндігінде жатыр.

Негізгі бөлім. Интерактивтік оқыту технологиясы білім алушыны оқу әрекетінің белсенді субъектісіне айналдырады. Бұл тәсіл дәстүрлі, негізінен лекциялық формаға негізделген оқытудан түбегейлі ерекшеленеді, мұнда студент ақпаратты пассивті қабылдаушы рөлінде болады. Интерактивтік әдістердің философиясы Джон Дьюи, Лев Выготский сияқты көрнекті педагог-психологтардың тұжырымдамаларына сүйенеді, олар білімнің белсенді, әлеуметтік құрылымдалған сипатта екенін атап өткен [2, б. 112]. Интерактивтік оқытудың негізгі принциптері мыналарды қамтиды: өзара әрекеттесу, диалог, белсенді қатысу, рефлексия және жеке тәжірибеге бағытталу.

Интерактивтік технологиялардың білім алушының мамандыққа деген қызығушылығын арттыру механизмдерін үш негізгі бағытта қарастыруға болады:

1. Кәсіби әлемді модельдеу. Рөлдік ойындар, іскерлік ойындар (business games), жағдаяттық тапсырмалар (case-study) студенттерге болашақ кәсіби қызметтің шынайы немесе шынайыға жақын жағдайларына енуге мүмкіндік береді. Мысалы, заң мамандығы бойынша сот процесін модельдеу, немесе инженерлік пәндер бойынша нақты техникалық мәселені шешу – бұл студентке мамандықтың мәнін түсінуге, өзінің қабілеттерін бағалауға және бәсекелестік ортада өзін сезінуге мүмкіндік береді [3].
2. Үйрену процесін мағыналы ету. Интерактивтік әдістер (жобалар, дискуссиялар, пікірталастар) теориялық материалдың практикалық қолданылуын көрсетеді. Стуент «не үшін білемін?» деген сұраққа жауап табады, бұл оның оқу мотивациясы мен кәсіби мән-мағынасын арттырады. Зерттеулер тақырыптық білімнің мағыналылығы мен мотивация арасында тікелей байланыс бар екенін көрсетеді [4, б. 78].
3. Жеке тәжірибеге негізделген рефлексияны қалыптастыру. Әртүрлі оқыту формалары (мысалы, «карусель», «ротациялық үштік», «аквариум» әдісі) студенттерге өз пікірін білдіруге, сыни тұрғыдан ойлауға, топтағы пікірталастарға қатысуға мүмкіндік береді. Бұл процесте олар жеке кәсіби позицияны қалыптастырады, бұл одан әрі қызығушылықты туғызады.

Интерактивтік оқытуды ұйымдастырудың кең таралған тәсілдері мен әдістері бар:

1. Жұптық және шағын топтық жұмыс: Нақты мәселені шешуге бағытталған. Бұл әдіс әрекеттесуді, өзара көмектесуді дамытады.
2. Дискуссия және пікірталас: Күрделі сұрақтар мен проблемаларды ашық талқылауға мүмкіндік береді, ойлау қабілетін дамытады.
3. Рөлдік және іскерлік ойындар: Кәсіби жағдайларды модельдеуге арналған, эмпатия мен коммуникациялық дағдыларды жетілдіреді.
4. Жобалар: Ұзақ мерзімді зерттеу жұмыстары, олар білімді жүйелеуге және тәуелсіз жұмыс дағдыларын қалыптастыруға мүмкіндік береді.
5. Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (АКТ) пайдалану: Интерактивті тақталар, онлайн платформалар (Moodle, Google Classroom), виртуалды зертханалар, симуляторлар. АКТ қолдану оқытудың көрнекілігін арттырып, оны жан-жақты және қолжетімді етеді [5, б. 23].

Дегенмен, интерактивтік технологияларды тиімді енгізу бірқатар шарттарды талап етеді. Біріншіден, оқытушының өзі осы әдістерді шебер меңгеруі және оларды сабақтың мазмұны мен мақсатына сәйкес қолдана білуі керек. Екіншіден, сабаққа мұқият дайындық қажет: нақты мақсаттарды, оқыту нәтижелерін, қажетті материалдарды және бағалау критерийлерін әзірлеу. Үшіншіден, психологиялық-педагогикалық жағдайды құру маңызды: өзара сенім мен құрмет атмосферасы, барлық қатысушылардың пікірлеріне байланысты қауіпсіздік сезімі. Сонымен қатар, интерактивтік технологияларды қолдануда мыналарды ескеру қажет: оқытушының қолдауы мен нұсқауы, студенттердің жеке ерекшеліктері, сабақ уақытын тиімді бөлу. Интерактивтік технологиялардың мамандыққа деген қызығушылыққа әсерін зерттеу көрсеткендей, бұл әдістерді жүйелі түрде қолданатын топтарда студенттердің оқуға деген қызығушылығы мен болашақ мамандықтың мазмұнына деген түсінігі айтарлықтай жоғары [6]. Оқытудың интерактивтік әдістері кәсіби дағдыларды ерте қалыптастыруға ықпал етеді, бұл оқу мен болашақ еңбек әрекеті арасындағы алшақтықты азайтады. Сонымен, интерактивтік технологиялар тек оқу үдерісін технологияландыру емес, сонымен бірге оқыту философиясын өзгерту, оны тұлғаға бағдарлау, оның белсенділігі мен тәуелсіздігін арттыруға бағытталған. Бұл жаңашылдық білім алушының тек біліктілігін ғана емес, оның бүкіл кәсіби болашағына деген жауапкершілік сезімін де дамытады.

Қорытынды. Жүргізілген зерттеу негізінде келесідей қорытындылар жасауға болады. Интерактивтік оқыту технологиялары қазіргі білім берудің тиімді құралы болып табылады, олар білім алушының таңдаған мамандығына деген қызығушылығын арттыруға бағытталған. Олардың негізгі артықшылығы студентті оқу процесінің белсенді субъектісіне айналдыруы, оның танымдық әрекетін, сыни тұрғыдан ойлауын, коммуникациялық және кәсіби дағдыларын дамытуға мүмкіндік беруі. Интерактивтік әдістер (рөлдік ойындар, дискуссиялар, жобалар, жағдаяттық тапсырмалар) болашақ мамандықтың шынайы жағдайларын модельдеуге, білімнің практикалық маңыздылығын көрсетуге және жеке тәжірибе негізінде рефлексияны қалыптастыруға ықпал етеді. Бұл тұтастай алғанда оқуға деген ішкі мотивация мен кәсіби бағдарды нығайтады. Интерактивтік технологиялардың сәтті енгізілуі оқытушының біліктілігіне, сабаққа мұқият дайындыққа және психологиялық қолайлы атмосфераның құрылуына тәуелді. Болашақта бұл бағытты одан әрі дамыту интерактивтік технологиялар мен АКТ-ның интеграциясын тереңдетуді, сондай-ақ әртүрлі мамандықтар үшін арнайы әдістемелік кешендерді әзірлеуді қамтуы керек. Осылайша, интерактивтік оқыту білім беру сапасын арттыру мен бәсекеге қабілетті мамандарды дайындаудың маңызды факторы болып қала береді.

Әдебиеттер тізімі

1. Панина Т.С., Вавилова Л.Н. Современные способы активизации обучения: Учеб. пособие для студ. высш. учеб. заведений / Под ред. Т.С. Паниной. – М.: Академия, 2006. – 176 б.
2. Выготский Л.С. Педагогическая психология. – М.: Педагогика-Пресс, 1999. – 536 б.
3. Johnson, D.W., Johnson, R.T., & Smith, K.A. Cooperative learning: Improving university instruction by basing practice on validated theory // Journal on Excellence in College Teaching. – 2014. – Vol. 25(3&4). – P. 85-118.
4. Құсайынов Қ.С. Педагогика: Оқулық. – Алматы: Қазақ университеті, 2018. – 342 б.
5. Селевко Г.К. Современные образовательные технологии: Учебное пособие. – М.: Народное образование, 1998. – 256 б.
6. Хуторской А.В. Современная дидактика: Учебник для вузов. – СПб.: Питер, 2001. – 544 б.
7. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электрондық ресурс] – https://adisteme.kz/rules.html