Аннотация: Мақалада тәуелсіздік ұғымының тарихи, әлеуметтік, саяси және рухани мәні талданады. Тәуелсіздіктің ұлт үшін стратегиялық маңызы, оның Қазақстандағы жүзеге асуы, сақталуы мен дамуы зерттеледі. Мақаланың негізгі әдістері – тарихи-талдау, салыстырмалы сараптау және статистикалық деректерді пайдалану. Нәтижелер тәуелсіздіктің тек мемлекеттік статус ретінде ғана емес, сонымен қатар ұлттық бірлік, экономикалық дербестік, мәдени жаңғыру және халықаралық аренадағы беделді нығайту арқылы жүзеге асатынын көрсетеді. Зерттеу қорытындысында тәуелсіздікті берік сақтау үшін жастарды патриотизм рухында тәрбиелеу, экономикалық диверсификация, геосаяси тұрақтылық пен ұлттық құндылықтарды қорғау сияқты факторлардың маңыздылығы атап өтіледі [1, б. 45–48].

Аннотация на русском языке: В статье всесторонне рассматривается понятие независимости с исторической, социально-политической и духовной точек зрения. Анализируется стратегическое значение независимости для нации, её реализация, сохранение и развитие в Республике Казахстан. Основные методы исследования — исторический анализ, сравнительная оценка и использование статистических данных. Результаты показывают, что независимость проявляется не только в статусе государства, но и в укреплении национального единства, экономической самостоятельности, культурного возрождения и международного авторитета [2, б. 112]. В заключении подчёркивается необходимость воспитания молодёжи в духе патриотизма, экономической диверсификации, геополитической стабильности и защиты национальных ценностей.

Abstract in English: This article comprehensively examines the concept of independence from historical, socio-political, and spiritual perspectives. It analyzes the strategic importance of independence for the nation, its implementation, preservation, and development in the Republic of Kazakhstan. The primary research methods include historical analysis, comparative assessment, and the use of statistical data. Findings indicate that independence manifests not only as a state status but also through national unity, economic autonomy, cultural revival, and enhanced international standing [3, p. 78]. The study concludes by emphasizing the importance of patriotic education of youth, economic diversification, geopolitical stability, and safeguarding national values.

Кіріспе: Тәуелсіздік – кез келген халықтың ең ұлы мұраты, асыл арманы. Ол ұлттың өз болашағын өз қолымен құруға, ішкі және сыртқы саясатты дербес жүргізуге мүмкіндік береді. Тәуелсіздік – бұл тек саяси бостандық емес, сонымен қатар ұлттың мәдени және рухани жаңғыруының бастауы. Қазақстанның тәуелсіздікке қол жеткізуі – ұзақ күрес пен тарихи сынақтардың нәтижесі болды. 1991 жылы Қазақстан егемен ел ретінде әлемдік аренаға қадам басты, бұл күн халық үшін жаңа дәуірдің беташары болды. Тәуелсіздікті сақтау мен дамыту бүгінгі және болашақ ұрпақтың міндеті.

Бұл мақалада тәуелсіздіктің мәні, оның қоғам өміріндегі орны және оны нығайту жолдары жан-жақты қарастырылады. Сонымен қатар, ұлттық және халықаралық деңгейдегі мүдделер қақтығыстарының тәуелсіздікке тигізетін әсері талданады. Тәуелсіздіктің тек мемлекеттік институттарға ғана емес, жеке тұлға мен қоғамның рухани дамуына әсері де маңызды екендігі көрсетіледі.

Негізгі бөлім

1. Тәуелсіздіктің тарихи негіздері

Әрбір мемлекеттің тәуелсіздікке жету жолы күрделі, кейде қантөгіспен өтеді. Қазақстанның тәуелсіздік жолындағы күресі де сан ғасырлардан бастау алады. Қазақ хандығының құрылуы, Жоңғар шапқыншылығына қарсы күрес, отарлық езгіге қарсы көтерілістер – мұның барлығы ел бостандығын аңсаған халықтың асыл арманының көрінісі. ХХ ғасырда Алаш қозғалысы, 1986 жылғы Желтоқсан оқиғасы тәуелсіздікке деген ұмтылыстың айқын дәлелі болды. Ақыр соңында, 1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан өзінің мемлекеттік егемендігін жариялап, Тәуелсіздік күніне қол жеткізді.

2. Мүдделер қақтығысы және тәуелсіздікті сақтау мәселесі

Тәуелсіздікті жариялау – бір мәселе, ал оны сақтау – одан да күрделі міндет. Егемендік алған сәттен бастап Қазақстан ішкі және сыртқы қауіптерге тап болды. Ішкі саясатта тұрақтылықты сақтау, ұлттық бірлікті қамтамасыз ету – негізгі мақсаттардың бірі. Ұлтаралық келісім мен әлеуметтік әділеттілік ұлт болашағының кепілі саналды.

Сыртқы саясатта Қазақстанның ірі державалар арасындағы теңгерімді саясат ұстануы – маңызды міндет болды. Ресей, Қытай, АҚШ және Еуропалық Одақ сияқты мемлекеттермен қарым-қатынас орнатуда ұлттық мүдделерді қорғау негізгі ұстаным болды. Әлемдік аренада тәуелсіздікті нығайту үшін Қазақстан ядролық қарудан бас тартып, бейбітшілік пен қауіпсіздік қағидаттарын алға тартты. Алайда, геосаяси мүдделер қақтығысы Қазақстанның сыртқы саясатына әсер етіп, дербес шешімдер қабылдауда белгілі бір қиындықтар тудырды.

3. Экономикалық тәуелсіздік және оның маңызы

Саяси тәуелсіздікті сақтап қалу үшін экономикалық дербестік қажет. Қазақстан тәуелсіздік жылдары ішінде нарықтық экономиканы дамытуға бет бұрды. Экономикалық реформалар арқылы елде кәсіпкерлікті қолдау жүйесі қалыптасты, шетелдік инвестициялар тартылды. Еліміз мұнай-газ, металлургия және ауыл шаруашылығы салаларында ірі табыстарға жетті.

Сонымен қатар, экономикалық тәуелсіздіктің маңызды бөлігі – азық-түлік қауіпсіздігі мен импортқа тәуелділікті азайту. Қазақстанның алдағы мақсаттарының бірі – өндірісті әртараптандыру және жоғары технологиялық салаларды дамыту. Экономикалық тұрақтылық – саяси тәуелсіздіктің берік негізі.

4. Рухани жаңғыру және ұлттық құндылықтарды сақтау

Тәуелсіздік жылдарында ұлттық құндылықтарды жаңғырту мен рухани даму маңызды орын алды. Қазақ тілі мемлекеттік тіл мәртебесіне ие болды, ұлттық мәдениет пен дәстүр қайта жанданды. «Мәдени мұра», «Рухани жаңғыру» бағдарламаларының аясында елдің тарихи ескерткіштері мен мұраларын жаңғыртуға бағытталған ауқымды жұмыстар атқарылды.

Ұлттық бірегейлікті сақтау – тәуелсіздіктің кепілі. Ұрпақтар сабақтастығы арқылы халықтың тарихи санасын қалыптастыру, жастарды патриотизм рухында тәрбиелеу – басты міндеттердің бірі.

5. Тәуелсіз Қазақстанның жетістіктері

Қазақстан тәуелсіздік жылдары халықаралық деңгейде беделге ие болды. 2010 жылы ЕҚЫҰ-ға төрағалық ету, EXPO-2017 көрмесін өткізу сияқты шаралар еліміздің жаһандық аренадағы рөлін арттырды. Сонымен қатар, Астана (қазіргі Астана) қаласының заманауи архитектурасы Қазақстанның жаңа дәуірінің символына айналды.

6. Болашақтағы бағыттар мен стратегиялық міндеттер

Тәуелсіздікті тиімді сақтау үшін Қазақстан болашақта келесі стратегиялық бағыттарға ерекше назар аударуы тиіс. Біріншіден, білім беруді жаһандық стандарттар деңгейіне көтеру арқылы кәсіби кадрлар дайындау. Екіншіден, «Зеленая экономика» концепциясын іске асыру және тұрақты даму мақсаттарына сәйкес қоршаған ортаны қорғау. Үшіншіден, цифровизация аясында электрондық үкіметті дамыту арқылы мемлекеттік басқарудың тиімділігін арттыру. Төртіншіден, жастар арасында ұлттық рухани және патриоттық құндылықтарды бекіту. Бұл бағыттар тәуелсіздіктің саяси, экономикалық және мәдени өрісін кеңейтіп, ұрпақтар аманаты ретінде сақталуына ықпал етеді [5, б. 33–37].

Қорытынды: Тәуелсіздік – ұлттың асыл мұрасы, оның болашаққа деген үміті мен сенімінің негізі. Оны сақтау үшін әрбір азаматтың жауапкершілігі зор. Бейбітшілік пен тұрақтылықты қамтамасыз ету, экономикалық және рухани дамуды жалғастыру – тәуелсіз Қазақстанның басты мақсаттары. Бүгінгі ұрпақтың міндеті – осы тәуелсіздікті нығайтып, болашаққа аманаттау.

Әдебиеттер тізімі

1. Назарбаев Н.Ә. Тәуелсіздік дәуірі / Астана: Елорда, 2017. – 312 б.
2. Қойшыбаев Б. Қазақ тарихындағы тәуелсіздік үшін күрес / Алматы: Жазушы, 2005. – 256 б.
3. Қазақстан Республикасының Конституциясы / Астана: Қазақстан Республикасының Парламенті, 1995.
4. «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы туралы есеп / Астана: ҚР Мәдениет министрлігі, 2011. – 118 б.
5. Токаев Қ.К. Қазақстанның сыртқы саясаты / Алматы: Дайк-Пресс, 2018. – 204 б.
6. Hobsbawm E. Nations and Nationalism since 1780: Programme, Myth, Reality / Cambridge: Cambridge University Press, 1990. – 182 p.
7. United Nations. Sustainable Development Goals: Kazakhstan Country Profile / New York: UNDP, 2022. – 45 p. [Электрондық ресурс] – https://www.kz.undp.org
8. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электронды ресурс] – https://adisteme.kz/rules.html