"Адамға алғашқы білім емес, рухани-адамгершілік тәрбие берілуі керек, тәрбиесіз білім беру-адамзаттың жауы, бұл болашақта оның бүкіл өмірінің апатына әкеледі..." Әлемге әйгілі ойшыл, философ,әлеуметтанушы, математик, физик, астроном, ботаник, лингвист, логик, музыкалық зерттеуші - Әбу Насыр Әл-Фараби.

Балабақшадағы тәрбие-бұл барлық тәрбиенің бастауы. Тәрбиеші-балаларды адамзат мәдениеті әлеміне, күрделі және әртүрлі қатынастар әлеміне апаратын үлкендердің бірі. Қазіргі уақытта ата-аналық сұраныс деңгейі жоғары. Өскелең ұрпақтың рухани-адамгершілік қасиеттерін тәрбиелеу мәселесі қазіргі уақытта өзекті болып отыр. Балаларды тәрбиелеуде, оларға ең құнды адамгершілік қасиеттерді сіңіру білім беру мекемелерінен, мұғалімдерден, ата-аналардан шығармашылықты қажет етеді.

Ата-аналар баланың жан-жақты, дені сау, үйлесімді болып өсуіне қамқорлық жасайды. Ерте жастан бастап музыка, би, Шет тілдері, спорт үйірмелерімен айналысады. Мұның бәрі, әрине, заманауи талаптарға жауап береді, бірақ бастысы –рухани - адамгершілік тәрбие тәрбиенің бастауы екенін ешқашан ұмытпау.

Жазушы-педагог Ж.Аймауытов: "баланы тәрбиелеу үшін әрбір тәрбиеші өзі тәрбиелеуі тиіс. Өйткені бала көп еліктеп, деп көреді, дейді ол. Сондықтан балаға жақсы мінез-құлық деген не, бизнес деген не екенін көрсету керек". Бұл керемет ойдың негізі отбасында - ата-ана-тәрбиешінің мектепке дейінгі ұйымында талап етілетін білім беру багажы болып табылады. Жерді мекендеген адамзаттың бір саласы — сол халықтың қандай да бір жеке қасиеттері, бет-әлпеті-осы халықтың мектебінің тұлғасымен, өзіндік ерекшелігімен тікелей байланысты. Әрине, отбасында бала ұлттық құндылықтар негізінде тәрбиеленеді, тәрбие балабақшада және бастауыш мектепте жалғасады, бала өте жемісті этномәдени білім мен тәрбие алады.

Отбасының басты тірегі, алтын тірек-бала. Бала-кәмелетке толмаған, жан-жақты білім алуды талап ететін,болашағы бар адам. Тәрбиешілер-баланың тұлға ретінде қалыптасуына ықпал ететін ата-аналар, отбасы, қарым-қатынас ортасы, жолдастар, балабақша және тәрбиеші.

Ар-ұждан, ақыл, мораль, басқа адамдармен қарым-қатынас, жеке баладан алынған мәдениет отбасынан алынады. Сондықтан отбасы-бұл балаларды тәрбиелеудің алғашқы ұжымы.

Осы ұжымның әр мүшесі балаларды өзара сүйіспеншілікпен, бірлікпен, құрметпен тәрбиелеуге кіріскен кезде, кәмелетке толғаннан кейін саналы, білімді тұлға пайда болады. Баланың тәрбиелік өсуіне гүлденген, мейірімді, мықты отбасы үлкен әсер етеді, өйткені отбасында оның еркек өсуінің алғашқы моральдық белгілері қалыптасады. Сондықтан отбасы өте қажет, оны басқа ештеңемен алмастыруға болмайтын баспалдақ.

Ата-аналар-тәрбиелік мораль, сондықтан қазақтың" Ата көрген-оқ жонар, ана көрген –тон Кезер " деген мақалы тегін айтылмайды. Тағы такая поговорка:" бұл бала көреді ұяшықта, ол ұшады Ұш". Осы Астарлы әңгімелерден біз отбасының, ата-ананың бала тәрбиесіндегі рөлі өте үлкен және маңызды екенін көреміз.

Ата-ана тәрбиесі күрделі және күрделі процесс. Біз баламыздың әдепті және өнегелі болып өскенін қалаймыз. Бірақ біз осы мақсаттарға сәйкес баламызды тәрбиелеу үшін көп жұмыс, күш қажет екенін бәріміз білеміз, бірақ біз баланы дұрыс тәрбиелеумен айналыспаймыз. Содан кейін, бала өсіп келе жатқанда, біз оны "сен мені тартпадың, оны жасамадың, жасамадың, ештеңе жасамадың"деп айыптаймыз. Алайда, баланың неге осылай болғандығы туралы ойлана отырып, біз оның өмір сүруінің басты мотиваторы өзіміз екенімізді мойындамаймыз.

Адамгершілік тәрбиенің мақсаты-балаларда жалпыадамзаттық құндылықтарға, өмірде қажетті ұлттық дәстүрлер мен бастауларға баулу үшін мінез-құлық нормаларын қалыптастыру, кәсіби этика мен қадір-қасиет бағытында тәрбиелеу,ізгілікке, мейірімділікке, имандылыққа, бауырластыққа, бейбітшілікке, әдептілікке, әдептілікке, кішіпейілділікке, қайырымдылыққа және гуманистік қасиеттерге тәрбиелеу.

Елдің гүлденуі, өркениетті ел қатарына кіру және халықаралық деңгейге шығу бүгінгі ұрпақтың бейнесінде көрініс табады. Шығыс ғалымдарының бірі Жүсіп Баласағұн дастандарында отбасылық тәрбие туралы көп айтылады

Мемлекеттің беріктігі елдің билеуші қайраткерлерге, әділ заңға, күшті армияға ғана емес, сонымен бірге әр отбасының беріктігіне де байланысты екенін сипаттайды. Ғалымның пікірінше: отбасының күші адамның болашақ жұбайын таңдаудан, адамгершілік отбасын құрудан және адамгершілік ұрпақты тек осы адамгершілік отбасынан тәрбиелеуден басталады. Бала тәрбиелеп отырған әрбір ата-ана осы пікірмен келіседі деп ойлаймын.

Қазақстан Республикасының Конституциясында:" балаларына қамқорлық жасау және оларды тәрбиелеу-бұл ата-ананың құқығы мен борышы"делінген. Сондықтан біз балалар алдындағы өз парызымызды отбасынан бастап, ұрпақ тәрбиесіне дейін дұрыс орындауымыз керек. Мен әр ата-ана өз баласын қалай тәрбиелеу керектігі туралы кеңес беріп, түсіндірудің қажеті жоқ екеніне сенімдімін, бірақ бала тәрбиелеп отырған отбасылар, әсіресе жаңа отбасын құрғандар, бала тәрбиесіне, болашақ ұрпақтарға көп көңіл бөледі.

Мектеп жасына дейінгі баланың рухани-адамгершілік дамуы балабақша мен отбасы арасындағы қарым-қатынастың тығыздығы артқан сайын сәтті жүзеге асырылады. Әр бала үшін кез-келген тапсырманы орындау үшін ерекше жағдайлар жасалады.

Сонымен, ойын жағымды әдеттерді, қарым-қатынастарды, адамгершілік сезімдерді, жұмыста-еңбекке деген сүйіспеншілікті, ересектердің жұмысын құрметтеуді, сондай-ақ ұйымшылдық, жауапкершілік, борыш сезімі, патриоттық сезімдер сияқты қасиеттерді қалыптастырады. және т.б. қалыптасады.

Мектепке дейінгі жаста балаларды адамгершілік тәрбиелеудің негізгі міндеттері мынадай тармақтарға жинақталады: ізгілікті тәрбиелеу, балалар мен ересектер арасындағы саналы қарым-қатынас/ тұрмыстың қарапайым ережелерін орындау/ риясыздық, мейірімділік, жақындарына қамқорлық және т.б./ ұжымда тәрбиелеу, ұжымда балалардың өзара қарым-қатынасын қалыптастыру, Отанға деген сүйіспеншілікке, әртүрлі ұлт өкілдеріне құрмет пен құрметке тәрбиелеу. Осылайша, мейірімділіктің негізі қаланады, немқұрайдылықтың көрінісіне, құрдастарына, айналасындағы үлкендерге қандай да бір жолмен қарау мүмкіндігі жасалмайды.

Қарапайым әдеттерді дамыта отырып, мұғалім бар нәрсенің шынайы және саналы орындалуына қол жеткізеді, яғни.сыртқы жанашырлық оның ішкі әлемін, оның ережелерге қатынасын анықтайды.

Мектепке дейінгі жылдары ересектердің басшылығымен бала жақын адамдармен, құрдастарымен, объектілермен, табиғатпен қарым-қатынас жасаудың, тәрбиелеудің алғашқы тәжірибесін алады. Балалардың іс-әрекеттерін басқара отырып, тәрбиеші олардың бойында Отанға деген сүйіспеншілік, басқаларға мұқият қарау, оларға мүмкіндігінше көмектесуге деген ұмтылыс, тәуелсіз іс-әрекеттегі белсенділік және белгілі бір іске бастама (бастама) көрсету сияқты маңызды жеке қасиеттерді қалыптастырады. Дұрыс тәрбие балалардағы жағымсыз тәжірибелердің көбеюіне жол бермейді, баланың моральдық қасиеттерінің қалыптасуына теріс Дағдылар мен мінез-құлық әдеттерінің дамуына жол бермейді.

Ақсақалдармен қарым-қатынас жасау барысында олар сүйіспеншілік сезімін, оларға деген сүйіспеншілікті, олардың нұсқауларына сәйкес әрекет етуге деген ұмтылысты, оларды қуантуды, жақын адамдарын ренжітуі мүмкін әрекеттерді жасамауды сезінеді. Бала қателескен кезде өзінің тәкаппарлығын, ренішін немесе наразылығын көргенде, толқуды сезінеді және өзінің жақсы әрекеттеріне қуанады және жақын адамдарының ризашылығынан ләззат алады.

Бала тәрбиесіндегі отбасының рөлі

- бала тәрбиесінде отбасының әсері басқа тәрбиелік әсерлермен салыстырғанда ең басым болып табылады;

- өркениетті, зайырлы, құқықтық қоғамның азаматын тәрбиелеуде отбасы мемлекеттің негізгі буыны болып табылады;

- отбасы-болашақ ұрпақтың ең құнды адамгершілік қасиеттерін қалыптастыратын қоғамның басты ажырамас тірегі;

- отбасы-тұлғаны әлеуметтендіру міндетін жүзеге асырушы. Ол болашақ жас азаматтың дене бітімін жетілдіруге, шынығуына, рухани және адами дамуына, неғұрлым құнды жалпыадамзаттық құндылықтар мен ұлттық рухани байлықты бағалауға, еңбек дағдыларын тәрбиелеуге ықпал етеді;

- Отбасы адамзат қоғамы тарихында ғасырлар бойы сынақтан өткен балаларды тәрбиелеудегі ұлттық дәстүрлердің жалғастырушысы;

- отбасының әлеуметтік міндеттерінің өзегі дербестік болып табылады

Қазақстан Республикасының Мемлекеттік заңдарын құрметтейтін азаматты тәрбиелеу;

- отбасы баланың мамандықты еркін және саналы таңдауына ықпал етеді;

- отбасы өз ұрпағын болашақ отбасылық өмірге дайындайды;

Көрнекті мұғалім в. Сухомлинский" егер біз балаға қуаныш пен бақыт сыйласақ, ол солай бола алады"дейді. Сондықтан, егер біз оқушыға жан-жақты терең білім беріп, оның жүрегіне асыл адамгершілік қасиеттерді тұрақты сіңіре алсақ, онда ертеңгі азамат, сөзсіз, адамның өзін-өзі тануын, қоршаған ортаны түсінуін қалыптастыруға ықпал етеді.

Адамзаттың алдында тұрған ең үлкен мұрат-бұл өз ісін, өмірін жалғастыратын сау, саналы ұрпақты тәрбиелеу.

Мысалы: танымал мұғалім Сухомлинский; " үш жастан он екі жасқа дейінгі балалық шақта әр адам ертегіден өзінің рухани дамуы үшін қажет нәрсенің бәрін алады. Тәрбиенің негізгі мақсаты-дені сау, оянған ұлттық сана-сезімді, жоғары рухани ойлауды, мәдениетті, зияткерлікті, ар-ожданды, еңбексүйгіштікті, іскерлікті, басқа да жақсы қасиеттерді тәрбиелеу. Ертегінің рухани-тәрбиелік мәні зор. Бұл балаға рухани ерік беретін, қиялға ерік беретін, кішкентай баланың рухының өсуі мен дамуы үшін қажет нәрсенің бай қоры бар рухани тағам".

Адамзаттың алдында тұрған ең үлкен мұрат-бұл өз ісін, өмірін жалғастыратын сау, саналы ұрпақты тәрбиелеу.