Түйіндеме. Бұл мақалада жанаспалы линзалар өндірісін ұйымдастыру және жобалау ерекшеліктері қарастырылады. Жанаспалы линзалар – көздің көруін түзету және косметикалық мақсатта қолданылатын жоғары технологиялық өнім. Өндірістік алаңды ұйымдастыруда стерильді орта, жоғары дәлдіктегі жабдықтар және сапа бақылау жүйелері маңызды рөл атқарады. Мақалада өндірістің негізгі кезеңдері: шикізатты дайындау, қалыптау, өңдеу, тазалау және орау үдерістері сипатталған. Сондай-ақ технологиялық процестердің тиімділігі мен өнім сапасын арттыру үшін автоматтандыру мен заманауи материалдарды қолданудың маңыздылығы қарастырылады.Өндірістік алаңды жобалау кезінде санитарлық-эпидемиологиялық талаптарға сәйкес таза бөлмелерді ұйымдастыру, желдету және фильтрация жүйелерін орнату, қызметкерлердің жұмыс жағдайларын жақсарту шаралары ескерілуі тиіс. Сонымен қатар, логистикалық процестерді оңтайландыру арқылы өндірістің үнемділігі мен экологиялық қауіпсіздігі қамтамасыз етіледі. Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, тиімді ұйымдастырылған өндірістік алаң өнім сапасын арттырып, шығындарды азайтуға мүмкіндік береді. Бұл жанаспалы линза өндірісінің бәсекеге қабілеттілігін арттыруда маңызды фактор болып табылады.

   Кілт сөздер: Жанаспалы линзалар, өндірістік алаң, жобалау, стерильді орта, сапа бақылауы, автоматтандыру, технологиялық процесс, таза бөлмелер, логистика, экологиялық қауіпсіздік.

    Резюме. В данной статье рассматриваются особенности организации и проектирования производства контактных линз. Контактные линзы-это высокотехнологичный продукт, используемый для коррекции зрения и в косметических целях. Стерильная среда, высокоточное оборудование и системы контроля качества играют важную роль в организации производственной площадки.В статье описаны основные этапы производства: процессы подготовки, формования, обработки, очистки и упаковки сырья. Также рассматривается важность применения автоматизации и современных материалов для повышения эффективности технологических процессов и качества продукции.При проектировании производственной площадки должны учитываться меры по организации чистых помещений в соответствии с санитарно-эпидемиологическими требованиями, установке систем вентиляции и фильтрации, улучшению условий труда работников. Кроме того, за счет оптимизации логистических процессов обеспечивается экономичность и экологичностьпроизводства.Результаты исследования показали, что эффективно организованная производственная площадка позволяет повысить качество продукции и снизить затраты. Это важный фактор в повышении конкурентоспособности производства контактных линз.

Ключевые слова: Контактные линзы, производственная площадка, проектирование, стерильная среда, контроль качества, автоматизация, технологический процесс, чистые помещения, логистика, экологическая безопасность.

Summary. This article discusses the organization and design features of the production of contact lenses. Contact lenses are a high-tech product used for eye vision correction and cosmetic purposes. A sterile environment, high-precision equipment and quality control systems play an important role in the organization of the production site.The article describes the main stages of production: the processes of preparation, molding, processing, cleaning and packaging of raw materials. The importance of automation and the use of modern materials to improve the efficiency of technological processes and product quality is also considered.When designing a production site, measures should be taken to organize clean rooms in accordance with sanitary and epidemiological requirements, install ventilation and filtration systems, and improve the working conditions of employees. In addition, by optimizing logistics processes, the economy and environmental safety of production are ensured.The results of the study show that an efficiently organized production site can improve product quality and reduce costs. This is an important factor in increasing the competitiveness of contact lens production.

Key words: Contact lenses, production site, design, sterile environment, quality control, automation, technological process, clean rooms, logistics, environmental safety.

Мәселенің өзектілігі. Жанаспалы линзалар қазіргі таңда көруді түзету мен эстетикалық мақсатта кеңінен қолданылатын өнімдер болып табылады. Олар көзілдіріктерге қарағанда ыңғайлы әрі эстетикалық тұрғыдан тартымды болып, көз денсаулығын сақтауға көмектеседі. Жанаспалы линзалар тек көру ақауларын түзетумен шектелмей, косметикалық және медициналық мақсатта да қолданылады. Қазіргі кезде офтальмологияда жанаспалы линзаларды қолдануға сұраныстың артуы және жаңа технологиялардың енгізілуі бұл өндірісті үнемі жаңартып, жетілдіру қажеттілігін тудырады.Қазақстанда жанаспалы линзалар өндірісінің дамуы мен сапасы жаңа материалдар мен технологиялардың қолданылуына, сондай-ақ халықаралық және ұлттық стандарттарға сай болуына тікелей байланысты. Бұл саладағы жаңа ғылыми жетістіктер мен технологиялық даму, шикізат сапасын бақылау мен өндіріс процесін оңтайландыру мәселелері өзекті болып табылады. Жанаспалы линзалардың сапасын қамтамасыз ету және тұтынушыларға жоғары сапалы өнім ұсыну үшін өндірістік алаңды дұрыс ұйымдастыру, қажетті жабдықтарды таңдау және тиімді технологиялық ағымдарды енгізу аса маңызды.Осыған байланысты, жанаспалы линзалар өндірісін ұйымдастыру және жобалау тақырыбы өзекті әрі маңызды болып табылады. Себебі бұл саладағы жаңалықтар мен талаптар нарықтың қажеттіліктеріне сәйкес өнім сапасын жақсартуға ықпал етеді.

Зерттеудің мақсаты. Жанаспалы линзалар өндірістік алаңын ұйымдастыру және жобалау.

Зерттеудің әдістері мен материалдары. Зерттеу нысаны жанаспалы линзалар болып табылады және ғылыми мақалалық жұмыстапатенттік-ақпараттық іздеу жұмыстары орын алды.

Нәтижені талқылау. Жанаспалы линзалар алғаш рет XIX ғасырдың соңында ойлап табылды. Оларды көзге арналған әйнектерді ауыстыру мақсатында жасау идеясы пайда болды. Бұл бағыттағы алғашқы қадамды неміс ғалымы Адольф Гельмгольц 1887 жылы жасады, ол алғашқы шыны линзаларды ойлап тапты. 1936 жылы америкалық офтальмолог Уильям Ферст алғаш рет жұмсақ линзаларды жасады, ал 1960-жылдары пластмассалар қолданылып, линзалар өндірісі кеңейді. Қазіргі заманғы технологиялар жоғары сапалы және ыңғайлы материалдардан, мысалы, силикон-гидрогель және гидрогельден линзаларды жасауға мүмкіндік береді. Бұл олардың қолайлылығын және ұзақ уақыт бойы киюге ыңғайлы болуын қамтамасыз етеді [1].

Жанаспалы линзалардың түрлері:

1. Медициналық линзалар: Бұл линзалар көздің түрлі аномалияларын түзету үшін қолданылады, мысалы, миопия (жақыннан көру) мен гиперметропия (алыстан көру). Сондай-ақ олар кератоконус немесе амблиопия сияқты ауруларды емдеуде пайдаланылады.
2. Косметикалық линзалар: Көздің түсін өзгерту немесе түрлі арнайы әсерлер жасау үшін қолданылады (мысалы, театрлық немесе кино образдары үшін).
3. Коррекциялық линзалар: Көруді түзету үшін жұмсақ немесе қатты линзалар қолданылады. Олар әртүрлі рефракциялық аномалияларды түзетуге көмектеседі, мысалы, астигматизм, миопия және гиперметропия [2].

Жанаспалы линзаларды офтальмология мен косметологияда қолдану:

1. Офтальмологияда жанаспалы линзалар көру қабілеті бұзылған науқастарға көмектеседі. Олар көзілдірікті киюге мүмкіндігі жоқ адамдар үшін балама ретінде пайдаланылады.
2. Косметологияда жанаспалы линзалар көздің түсін өзгерту немесе ерекше әсерлер жасау үшін жиі қолданылады, әсіресе фотосессияларда, шоулар мен фильмдерде [3].
3. Жанаспалы линзалар өндірісінде жоғарытехнологиялық жабдықтар қолданылады:
4. Шикізатты араластыру жүйелері: материалдарды дайындау және өңдеу үшін пайдаланылады.
5. Автоматты қалыптаушы машиналар: линзалардың пішінін жасауға арналған.
6. Тегістеу машиналары мен лазерлер: линзаларды дәл өңдеу және жылтырату үшін қолданылады.
7. Сапа бақылау жабдығы: микроскоптар мен басқа құралдар арқылы линзалардың сапасын тексереді [4].

Шикізат пен материалдарға қойылатын талаптар:

Жанаспалы линзаларды өндіруге арналған шикізаттар таза, гипоаллергенді, инфекция немесе тітіркену тудырмайтын және оттегінің жоғары өткізгіштігімен сипатталуы тиіс. Қазіргі таңда силикон-гидрогель линзалары ең ыңғайлы материал болып табылады, өйткені олар жоғары мөлдірлік пен оттегінің өту мүмкіндігін біріктіреді [5].

  Қорытынды. Жанаспалы линза өндірісіне арналған материалдар талданды. Жанаспалы линзалар өндірісінің технологиялық және аппаратуралық сызбасы жасалды. Өндірістік алаң ұйымдастырылды. Өндірістік алаңның сипаттамасы жасалып, құрал-жабдықтардың орналасуы мен материалдық ағындардың қозғалысы қарастырылды.

Пайдаланылған дереккөздер тізімі

1. Шин, С. В. и др. Технология производства медицинских изделий: Учебник. – М.: Наука, 2021.
2. Жарков, А. С. Современные материалы для контактных линз. – М.: Медицинское обозрение, 2020.
3. Иванов, А. К. Разработка контактных линз: Практическое руководство. – СПб.: Издательство СЗГМУ, 2023.
4. ГОСТ 20916-2014 "Контактные линзы. Общие технические условия". –М.: Росстандарт, 2014.
5. Петрова, Л. С. Контактные линзы и их производство. – Казань: Издательство КазНМУ, 2022.