Аннотация (қазақ тілінде)

Бұл мақаланың мақсаты – білім беру процесінде жаңа ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (АКТ) енгізудің тиімділігін талдау. Мақалада білім беруді ақпараттандырудың Қазақстан Республикасының заңнамалық базасындағы негіздері, білім беру сапасына әсер етуші факторлар, сонымен қатар педагог кадрларды даярлау мәселелері қарастырылады. Зерттеу әдісі ретінде ғылыми әдебиеттерге шолу және талдау қолданылды. Нәтижелер ақпараттық технологияларды тиімді пайдалану оқушылардың танымдық қызығушылығын арттыратынын, оқу үдерісін дербестендіретінін және білім беруді әлемдік ақпараттық кеңістікпен интеграциялауға мүмкіндік береді деген қорытынды жасауға негіз береді. Сонымен қатар, электрондық оқулықтар, мультимедиа құралдары және онлайн платформалардың педагогикалық әлеуеті ашылады [1, 2, 3].

Аннотация (на русском языке)

Цель данной статьи – анализ эффективности внедрения новых информационно-коммуникационных технологий (ИКТ) в образовательный процесс. В статье рассматриваются основы информатизации образования в законодательной базе Республики Казахстан, факторы влияния на качество образования, а также вопросы подготовки педагогических кадров. В качестве метода исследования использован обзор и анализ научной литературы. Результаты позволяют сделать вывод о том, что эффективное использование информационных технологий повышает познавательный интерес учащихся, индивидуализирует учебный процесс и позволяет интегрировать образование в мировое информационное пространство. Также раскрывается педагогический потенциал электронных учебников, мультимедийных средств и онлайн-платформ [1, 2, 3].

Abstract (in English)

The purpose of this article is to analyze the effectiveness of the introduction of new information and communication technologies (ICT) in the educational process. The article discusses the foundations of education informatization in the legislative framework of the Republic of Kazakhstan, factors influencing the quality of education, as well as issues of teacher training. The research method used is a review and analysis of scientific literature. The results allow us to conclude that the effective use of information technologies increases students' cognitive interest, individualizes the learning process and allows the integration of education into the global information space. The pedagogical potential of electronic textbooks, multimedia tools and online platforms is also revealed [1, 2, 3].

Кіріспе

Қазіргі заманғы білім беру жүйесі терең трансформациядан өтуде, бұл жаһалдану, цифрландыру және ақпараттық қоғамның қалыптасуымен байланысты. Бұл өзгерістер Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында да нақты көрініс тапқан, онда білім беруді ақпараттандыру, халықаралық коммуникациялық желілерге интеграциялау негізгі міндеттер ретінде атап өтілген [1]. Технологиялық инновациялар білім беру мазмұны мен әдістерін жаңартудың, сонымен қатар оқыту мен үйрену сапасын арттырудың күшті қозғаушы күшіне айналды. Алайда, технологиялардың өзі тиімділікті кепілдемейді. Олардың білім беруге әсері олардың педагогикалық негізделген және мақсатқа сай пайдаланылуына, сонымен қатар мұғалімдердің цифрлық сауаттылығына тікелей байланысты. Осыған байланысты жаңа технологияларды қолданудың нақты тиімділігін, олардың оқушылардың танымдық қызметіне әсерін және білім беруді дамытудың болашақ бағыттарын зерттеу өзектілігін жоғалтпайды.

Негізгі бөлім

Білім берудегі технологияларды енгізу кешенді процесс болып табылады, ол тек техникамен қамтамасыз етуден гөрі әдістемелік, мазмұндық және кадрлық аспектілерді қамтиды. Тиімділікті талдау үшін оны бірнеше деңгейде қарастырған жөн.

Біріншіден, заңнамалық және стратегиялық негіздерді атап өткен жөн. Қазақстанда білім беруді ақпараттандыру бірыңғай ақпараттық-білім беру кеңістігін құруды мақсат етеді. Бұл міндеттерге ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымды дамыту, электрондық білім беру ресурстарын жасау, педагогтардың цифрлық құзыреттілігін арттыру және білім беруді басқару жүйелерін жаңарту кіреді. Мұндай жүйелі көзқарас технологияларды жеке жобалар ретінде емес, білім беру жүйесінің интегралды бөлігі ретінде енгізуге мүмкіндік береді.

Екіншіден, педагогикалық тиімділік мәселесі шешуші рөл атқарады. Беспалько В.П. атап өткендей, кез келген педагогикалық технологияның негізгі критерийі – оның нәтижелілігі, яғни барлық оқушылардың жоспарланған білім деңгейіне қол жеткізуі [3]. Жаңа технологиялар бұл мәселені шешуге бірнеше жолмен ықпал етеді. Атап айтқанда, олар оқу материалының көрнекілігін арттырады (анимация, виртуалды шынайылық, интерактивті модельдер), оқу процесін дербестендіруге мүмкіндік береді (бейімделетін оқыту платформалары арқылы) және кері байланыс жүйесін жеделдетеді (автоматты тестілеу, талдау). Электрондық оқулықтар өзін-өзі тексеру мүмкіндіктерін ұсына отырып, оқушының өзіндік жұмысын ұйымдастыруды жақсартады. Дегенмен, Смирнова С.А. ескертетіндей, технология тек құрал болып табылады, ал оның мазмұны мен қолдану әдісі педагогтың кәсіби құзыреттілігімен анықталады [2].

Үшіншіден, оқушылардың танымдық белсенділігіне әсер ету факторы аса маңызды. Жаңа технологияларды пайдалана отырып, пәндік мазмұнды игеру әдеттегі дидактикалық қағидаларға сәйкес жүзеге асырылады, бірақ оны қабылдау формасы өзгереді. Бұл студенттердің зерттеушілік, жобалау қызметтерін ынталандырады, шығармашылық ойлауды дамытады. Сонымен қатар, ақпаратты таңдау, талдау және жіктеу дағдыларын қалыптастырады, бұл ақпараттық сауаттылықтың негізгі элементтері болып табылады. Интернет ресурстары мен халықаралық платформаларға қол жетімділік оқушыларға әлемдік білім ағымына тікелей қосылуға мүмкіндік береді.

Төртіншіден, мұғалім ролінің өзгеруі туралы айту қажет. Қазіргі педагог тек білім беруші ғана емес, сонымен бірге оқу процесін ұйымдастырушы, кеңесші және навигатор болып табылады. Оның негізгі міндеттерінің бірі – оқушылардың өз білім траекториясын құруына көмектесу, оларға сенімді ақпарат көздерін таңдауда жол көрсету. Бұл жаңа қызмет түрі педагогтар үшін үнемі кәсіби өсу мен цифрлық дағдыларды жаңартуды талап етеді.

Технологияларды енгізудің тиімділігіне кедергілерді де атап өткен жөн. Оларға жеткілікті техникалық жабдықтың болмауы, сапалы оқу-әдістемелік кешендердің жетіспейтіні, кейбір педагогтардың консерватизмі және оқушылардың ақпараттық қауіпсіздік мәселелері бойынша жеткілікті білімінің болмауы жатады. Осы проблемаларды жүйелі түрде шешпей, технологияларды енгізу формальды сипат алып, нақты нәтиже әкелмеуі мүмкін.

Қорытынды

Жаңа технологияларды білім беруге енгізудің тиімділігі олардың жүйелі, педагогикалық негізделген және мақсатты қолданылуына байланысты. Тиімділік тек оқу материалдарын үйлесімді берумен ғана емес, сонымен қатар оқушылардың танымдық белсенділігінің артуымен, оқу үдерісінің дербестенуімен және педагог пен оқушы арасындағы өзара әрекеттесу формаларының жаңаруымен өлшенеді. Қазақстанда білім беруді ақпараттандырудың заңнамалық негізі қалыптасқан. Болашақта тиімділікті одан әрі арттыру цифрлық білім беру ортасын жетілдіруге, оқу-әдістемелік материалдардың сапасын көтеруге және педагог кадрларын оқыту жүйесіндегі инновацияларға дайындаудың үздіксіз жүйесін құруға бағытталуы керек. Технология – бұл мақсат емес, білім беру сапасын арттыруға, жаңа буынды қазіргі заман талаптарына сай тәрбиелеуге және елдің интеллектуалдық әлеуетін арттыруға қызмет ететін құрал.

Әдебиеттер тізімі

1. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы (2007 жыл 27 шілде, № 319-III). – Астана, 2007.
2. Смирнова С.А. Педагогика: теориялар, жүйелер, технологиялар: Оқулық / С.А. Смирнова. – Мәскеу: Академия баспасы, 2006. – 512 б.
3. Беспалько В.П. Педагогикалық технологияның құрамдас бөліктері / В.П. Беспалько. – Мәскеу: Педагогика баспасы, 1989. – 192 б.
4. Bates, A.W. Teaching in a Digital Age: Guidelines for Designing Teaching and Learning / A.W. Bates. – Vancouver: Tony Bates Associates Ltd., 2015. – 527 p.
5. UNESCO. ICT in Education: A Curriculum for Schools and Programme of Teacher Development / UNESCO. – Paris: UNESCO, 2002. – 140 p.
6. Щеголева О.Б. Информатизация образования: современные тенденции и перспективы / О.Б. Щеголева // Высшее образование в России. – 2020. – № 1. – С. 55-62.
7. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электронды ресурс] – https://adisteme.kz/rules.html