Білім мен тәрбие – адам дамуының қос қанаты. Бірі – ақыл мен ойды, екіншісі – рух пен адамгершілікті қалыптастырады. Осы екі ұғымның үйлесімі ғана тұлғаны толыққанды, қоғамға пайдалы азамат ретінде тәрбиелей алады. Қазіргі заман – үздіксіз ізденіс пен жаңашылдық заманы. Технология мен ақпарат тасқыны күшейген сайын білім беру жүйесіне де жаңа міндеттер жүктелуде. Бірақ қандай жаңашылдық болса да, оның өзегінде тәрбие болуы шарт. Себебі білімнің игілікке айналуы – тәрбиенің сапасына тікелей байланысты.

Негізгі бөлім

1. Білім мен тәрбиенің өзара байланысы

Білім беру – адамның интеллектуалдық әлеуетін арттыру болса, тәрбие – сол білімді ізгі мақсатқа бағыттау. Егер білім ақылды қалыптастырса, тәрбие жүректі тәрбиелейді. Сондықтан ұстаздардың ұлы міндеті – осы екі бағытты ұштастыра білу.

Қазақ халқы ежелден-ақ «Тәрбие – тал бесіктен» деп, адамгершілік қасиеттің бастауы отбасынан басталып, мектепте жалғасатынын айтқан. Мектеп тек білім ордасы емес, ол – рухани орталық. Онда оқушы бойында еңбексүйгіштік, қайырымдылық, елжандылық, әділдік секілді құндылықтар қалыптасуы керек.

Мысалы, математика мен физиканы үйрету арқылы тек логикалық ойлау емес, еңбекқорлық пен табандылық қасиеттерін де дамытуға болады. Демек, әрбір пәннің өз тәрбиелік мәні бар.

2. Ізденіс – сапалы білімнің негізі

Қазіргі білім беру жүйесінің басты талабы – оқушыны дайын ақпаратты қабылдаушы емес, ізденуші тұлға ретінде қалыптастыру. Ізденіс арқылы адам өз қабілетін ашады, жаңалыққа ұмтылады, өмір бойы үйренуге дағдыланады.

Бүгінде еліміздің мектептері мен жоғары оқу орындарында зерттеушілік және жобалық әдістер кеңінен енгізіліп жатыр. Оқушылар ғылыми жобаларға қатысып, өз идеясын қорғауға мүмкіндік алуда. Бұл – шығармашылық қабілетті дамытудың ең тиімді жолдарының бірі.

Мұғалім де үнемі ізденіс үстінде болуы тиіс. Білім беру мазмұны жаңарып, цифрлық технологиялар еніп жатқан кезеңде ұстаздың кәсіби дамуы – уақыт талабы. Заманауи педагогика мұғалімнен тек білім беруші емес, бағыттаушы, кеңесші, шабыттандырушы тұлға болуды талап етеді.

3. Игілік – тәрбиенің нәтижесі

Ізденіс нәтижесі білім болса, оның игілігі – тәрбие мен адамгершілікте көрініс табады. Адам алған білімін өз қоғамына, еліне, халқына қызмет етуге жұмсағанда ғана ол игілікке айналады.

Қазіргі жастардың бойына рухани құндылықтарды сіңіру – ең маңызды міндеттердің бірі. Ақпарат дәуірінде ұлттық болмыс пен мәдениетке адал болу – үлкен жауапкершілік. Осы тұрғыда тәрбие жұмысының мазмұны да жаңарып, елжандылық, патриотизм, экологиялық сана, толеранттылық секілді бағыттарға көңіл бөлінуде.

Игі істердің бастауында – мектеп пен ұстаз тұрады. Әрбір мұғалім өз ісіне сүйіспеншілікпен қарап, оқушының рухани әлемін байытуға атсалысқанда ғана қоғамда ізгілік салтанат құрады.

4. Білім мен тәрбиенің үндестігі – ұлт болашағының кепілі

Білім мен тәрбие – бір-бірінен ажырамайтын ұғым. Егер білім тәрбиеге негізделмесе, ол адамды биікке емес, керісінше, жат жолға итермелеуі мүмкін. Сондықтан білім беру жүйесіндегі кез келген жаңашылдық рухани-адамгершілік құндылықтармен үндес болуы тиіс.

Ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлы «Білімді болу үшін – оқу керек, ал адам болу үшін – тәрбие керек» деген болатын. Бұл сөздің мәні әлі күнге өзекті.

Тәрбиесіз берілген білім – ұлттың рухани әлсіреуіне, ал тәрбиемен үндескен білім – оның өркендеуіне жол ашады.

Қорытынды

Білім мен тәрбие – егіз ұғым. Оларды бөліп қарау мүмкін емес. Білім адамды ізденіске жетелесе, тәрбие сол ізденістің бағыт-бағдарын айқындайды. Сондықтан қазіргі заман мұғалімі әр сабағында тек білім беріп қана қоймай, оқушының рухани әлемін байытып, адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруға күш салуы қажет.

Ізденіс пен игілік үндескен жерде ғана шынайы тұлға, елін сүйетін азамат қалыптасады. Демек, білім мен тәрбие – ел болашағының алтын діңгегі, қоғам дамуының негізгі кепілі.

Қолданылған әдебиеттер

1. Назарбаев Н.Ә. Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру. – Астана, 2017.
2. Байтұрсынұлы А. Тіл тағылымы. – Алматы: Ана тілі, 1992.
3. Қалиев С. Қазақ этнопедагогикасының теориялық негіздері мен тарихы. – Алматы: Рауан, 1996.
4. Әбдіғаппарова Г. Қазіргі білім мен тәрбие үдерісіндегі құндылықтық бағыттар. – Алматы, 2021.
5. Сатыбалдиева А. Мектеп пен тәрбие жұмысының инновациялық тәсілдері. – Нұр-Сұлтан, 2020.
6. UNESCO. Education for Sustainable Development Goals: Learning Objectives. – Paris, 2017.