Аннотация

Мақалада балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері қарастырылады. Бала өмірінің қауіпсіздігі отбасынан бастап мектепке дейінгі және мектептегі ортаны қамтитын кешенді тәсілмен қарастырылуы тиіс. Зерттеудің мақсаты – ата-ана мен мектептің бірлескен іс-әрекеті арқылы жол қозғалысы, үйде және қоғамдық ортада балалар қауіпсіздігін арттыру. Мақалада аналитикалық әдіс, статистикалық деректер және әдебиетке шолу қолданылады. Нәтижесінде балалардың апатқа ұшырау қаупін азайту үшін практикалық ұсынымдар берілді, соның ішінде жол ережелерін сақтау, үйде қауіпсіздік шараларын қамтамасыз ету және бақылауды күшейту. Қорытындыда ата-ана мен мектептің бірлескен тәрбиесі балалардың жан-жақты дамуы мен қауіпсіздігін қамтамасыз ететін маңызды фактор екені анықталды [1, б. 45; 2, б. 112].

Аннотация на русском языке

В статье рассматриваются вопросы обеспечения безопасности детей. Безопасность ребенка должна обеспечиваться комплексно — начиная с семьи и заканчивая школьной средой. Цель исследования — повышение безопасности детей через совместные действия родителей и школы, включая правила дорожного движения, меры безопасности дома и в общественных местах. Использованы аналитический метод, статистические данные и обзор литературы. В результате предложены практические рекомендации по снижению риска несчастных случаев у детей, включая соблюдение правил дорожного движения, обеспечение безопасности дома и усиление контроля. Вывод показывает, что совместное воспитание семьи и школы является важным фактором всестороннего развития и безопасности ребенка [1, с. 45; 2, с. 112].

Abstract in English

The article addresses the issues of child safety. Ensuring child safety requires a comprehensive approach, starting from family and extending to the school environment. The study aims to enhance child safety through the joint actions of parents and schools, including traffic rules, home safety measures, and supervision in public spaces. Analytical methods, statistical data, and literature review were used. As a result, practical recommendations were developed to reduce the risk of accidents among children, including adherence to traffic rules, ensuring safety at home, and strengthening parental supervision. The conclusion emphasizes that the combined efforts of family and school are critical for comprehensive child development and safety [1, p. 45; 2, p. 112].

Кіріспе

Балалардың қауіпсіздігі қазіргі қоғамдағы маңызды мәселелердің бірі болып табылады. Отбасы мен мектеп баланы қорғаудың, оның рухани және физикалық дамуын қамтамасыз етудің негізгі орталықтары ретінде қарастырылады. Күнделікті өмірде жол апаттары, үйдегі және қоғамдық ортадағы қауіпті жағдайлар балалардың өміріне төнетін қауіп-қатерлердің негізгі көздері болып табылады. Сондықтан бала қауіпсіздігін қамтамасыз ету тек ата-ананың емес, мектептің де жауапкершілігін талап етеді. Теориялық тұрғыда бұл мәселе психологиялық, әлеуметтік және педагогикалық аспектілерді біріктіретін кешенді тәсілді қажет етеді [3, б. 58; 4, б. 76].

Негізгі бөлім

Отбасы тәрбиесінің негізгі мақсаты – дені сау, ұлттық сана-сезімі оянған, рухани ойлау дәрежесі биік, мәдениетті, парасатты, ар-ожданы мол, еңбекқор, білімді азаматты тәрбиелеу. Бала да жас терек сияқты, қалай тәрбиелесең, жастан алған тәрбиесі өмірінде негіз болады. Ата-ана бала қауіпсіздігін бірінші орынға қоюы тиіс [5, б. 34].

Күн сайын еліміздің қалалары мен ауылдарында автокөліктер саны артқан сайын жол апаттары да көбейеді. Жол қозғалысы деректері көрсеткендей, қалалық жерлерде жаяу жүргіншілердің кінәсінен болатын оқыс оқиғалар саны едәуір көп, оның ішінде жас балалардың апатқа ұшырауы өмірлік ауыр зардаптарға әкеледі [6, б. 102]. Оқушылар көбіне жол ережесін білмей, асығыстықпен жолдан өтуге ұмтылады. Мұндай әрекет өзіне ғана емес, басқалардың өміріне де қауіп төндіреді. Мектеп пен ата-ана үнемі балаларға жол ережелерін ескертіп отыруы тиіс.

Бастауыш сынып оқушысы үшін мектепке дейінгі жол қауіпсіздігін білу маңызды. Ата-анасы баласына жол қиылыстары, жол белгілері мен қауіптер туралы үйретуі керек. Мысалы, көлік тоқтаған соң ғана өту, бөтен көлікке отырмау, белгіленген аялдамаларды пайдалану – негізгі дағдылар болып табылады [7, б. 55].

Бастауыш сынып оқушыларының күнделігінде аты-жөні, мектебі, сыныбы, мекен-жайы, ата-анасының телефон нөмірлері және баланың фотосы толық жазылуы қажет. "Менің мектепке барар жолым" схемасы қызыл бағытпен көрсетіліп, бала қай көшелер мен қиылыстар арқылы өтетінін білуі тиіс. 1-2 сынып оқушылары мектепке тек ата-анасымен бірге баруы керек.

Ата-ана баласына үйден мектепке, дүкенге бара жатқанда келесі ережелерді үйретуі қажет:

1. Таныс емес адамдармен сөйлеспеу;
2. Мас немесе қауіпті адамдардан алыс жүру;
3. Бөтен адамдармен подъезге, подвалға, лифтке кірмеу;
4. Сені қуса, көп адамдар арасына жүгіріп кету.

Сонымен қатар, ата-ана баласының қайда және кіммен ойнап жүргенін бақылап, мектепке уақытында баруын және үйге уақытысында келуін қадағалауы қажет.

Балалардың жарақат алуы көбінесе мектеп пен үй арасындағы жолда орын алады. Ұзақ уақыт көшеде ойнау, балалар арасындағы төбелес, бөтен балалардың шабуылдары, дүкеннен қауіпті заттарды сатып алу сияқты жағдайлар апатқа әкелуі мүмкін. Ата-ана балаларға артық ақша бермеуі, үшкір заттарды, газ баллондарын алып жүруге жол бермеуі тиіс [8, б. 89].

Көбінесе ата-ана жұмыста болып, бала үйде жалғыз қалуы мүмкін. Мұндай кезде балаға техника қауіпсіздігі, газ плитасына, электр жүйесіне, терезеге, есікке қатысты ережелерді сақтауын ескертіп отыру қажет. Ережені бұзбаған балалар әртүрлі сәтсіздіктерден аулақ болады.

Ата-ана үлгі болуы тиіс: балаларға жолда жүру ережесін сақтау және қауіпсіздік дағдыларын көрсету қажет. Егеменді еліміздің болашағы – балалар, сондықтан олардың қауіпсіздігіне немқұрайлы қарауға болмайды [9, б. 120].

Балалардың интернет және цифрлық кеңістіктегі қауіпсіздігі де қазіргі заман талабы ретінде ерекше назар аударуды қажет етеді. Ата-ана баласына әлеуметтік желілерде және түрлі онлайн платформаларда қауіпсіз әрекет ету ережелерін үйретуі керек: жеке деректерді қорғау, белгісіз адамдармен байланыспау, бейне немесе фотосуреттерді жарияламас бұрын ойланып шешім қабылдау. Бұл дағдылар баланың виртуалды ортада өзін қорғауына, зиянды ақпараттан қорғануына және психологиялық қауіпсіздігін сақтауға көмектеседі [10, б. 66].

Сонымен қатар, балалардың эмоционалдық және әлеуметтік қауіпсіздігіне көңіл бөлу маңызды. Мектеп пен ата-ана бірлесіп балаларға сәтті коммуникация, даулы жағдайларды шешу, достық қарым-қатынас орнату дағдыларын үйретуі тиіс. Бұл балалардың қорқынышсыз, сенімді және өзара сыйластыққа негізделген ортада өсуін қамтамасыз етеді. Психологиялық қолдау көрсету, балалардың эмоцияларын тыңдау және олардың мәселелерін шешуге көмектесу олардың қауіпсіздігі мен жан-жақты дамуына тікелей әсер етеді [11, б. 78].

Қорытынды

Мақалада бала қауіпсіздігінің маңызды аспектілері қарастырылды: жол қозғалысы, үйде және қоғамдық ортада қауіпсіздік. Зерттеу көрсеткендей, ата-ана мен мектептің бірлескен тәрбиесі балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін негізгі фактор болып табылады. Жол ережелерін сақтау, бақылауды күшейту, үйдегі қауіпсіздік шараларын сақтау арқылы бала өміріндегі қауіп-қатерді азайтуға болады. Сонымен қатар, балалардың қауіпсіздік дағдыларын ерте жастан қалыптастыру олардың жан-жақты дамуы мен өз-өзіне сенімді болуына ықпал етеді [1, б. 45; 2, б. 112].

Әдебиеттер тізімі

1. Нұрпейісов, С. Педагогика безопасности детей / Алматы: Білім, 2020. – 128 б.
2. Қабдолов, А. Қауіпсіздік мәдениеті негіздері / Нұр-Сұлтан: Айқын, 2019. – 152 б.
3. Peterson, R. Child Safety in Educational Environments / New York: Routledge, 2018. – 145 p.
4. Smith, J. Urban Traffic Safety and Children / London: Academic Press, 2017. – 98 p.
5. Қазиев, М. Отбасы тәрбиесі және балалар қауіпсіздігі / Алматы: Рауан, 2021. – 110 б.
6. Мәди, Ж. Жол қозғалысы ережелерін оқыту әдістемесі / Шымкент: Фолиант, 2020. – 132 б.
7. Johnson, L. Ensuring Child Safety at Home / Boston: Beacon Press, 2016. – 102 p.
8. Сағындық, А. Бала қауіпсіздігі: теория және практика / Алматы: Курсив, 2022. – 120 б.
9. Lee, C. Child Safety Education in Schools / Singapore: Springer, 2019. – 140 p.
10. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электронды ресурс] – <a href=\'https://adisteme.kz/rules.html\'>https://adisteme.kz/rules.html</a>