Аннотация (қазақ тілінде)
Бұл мақалада бала тәрбиесіндегі мектеп пен отбасы ынтымақтастығының рөлі мен негізгі принциптері талданады. Мақаланың мақсаты – осы екі маңызды институттың бірлескен әрекетінің тәрбиенің нәтижелілігі мен баланың жан-жақты дамуы үшін қаншалықты маңызды екенін дәлелдеу. Зерттеу барысында талдау, жалпылау әдістері қолданылған, сондай-ақ педагогикалық теория мен практикаға сілтеме жасалған. Нәтижелер көрсеткендей, мектеп пен отбасы арасындағы үйлесімді ынтымақтастық, бірлескен мақсаттар мен үздіксіз байланыс баланың тұлғалық қалыптасуына оң әсер етеді және тәрбиелік процестің сәттілігін қамтамасыз етеді. [1], [2], [3]

Аннотация (на русском языке)
В данной статье анализируется роль и основные принципы сотрудничества школы и семьи в воспитании детей. Цель статьи – доказать, насколько важна совместная деятельность этих двух ключевых институтов для результативности воспитания и всестороннего развития ребенка. В ходе исследования использованы методы анализа, обобщения, а также приведены ссылки на педагогическую теорию и практику. Результаты показывают, что гармоничное сотрудничество между школой и семьей, общие цели и постоянная связь положительно влияют на формирование личности ребенка и обеспечивают успешность воспитательного процесса. [1], [2], [3]

Abstract in English
This article analyzes the role and basic principles of cooperation between school and family in child upbringing. The aim of the article is to prove the significance of the joint activity of these two key institutions for the effectiveness of education and the comprehensive development of the child. The research employs methods of analysis and generalization, and also references pedagogical theory and practice. The results demonstrate that harmonious cooperation between school and family, shared goals, and continuous communication positively influence the child's personality formation and ensure the success of the educational process. [1], [2], [3]

Кіріспе
Жаңа ұрпақты жан-жақты тәрбиелеу – әрбір мемлекеттің алдында тұратын өзекті әлеуметтік-педагогикалық міндет. Бұл күрделі процесс тек білім беру мекемесінің күшімен ғана емес, қоғамның негізгі жасуыны – отбасының белсенді қатысуымен ғана тиімді жүзеге аса алады. Қазіргі заманғы әлеуметтік өзгерістер, ақпараттық ортаның ықпалы және баланың дүниеге көзқарасының ерекшеліктері мектеп пен отбасы арасындағы ынтымақтастықтың жаңа формалары мен мазмұнын талап етеді. Сондықтан, бұл екі институттың тәрбиелік әлеуетін біріктірудің теориялық негіздерін және практикалық жолдарын зерттеу, олардың әрекеттерін үйлестірудің тиімді үлгілерін іздестіру маңызды ғылыми міндет болып табылады.

Негізгі бөлім
Мектеп пен отбасы баланың тұлғасын қалыптастырудың бір-бірін толықтыратын екі өзегі ретінде қарастырылады. Отбасы тәрбиенің алғашқы және табиғи ортасы болып табылады, онда бала құндылықтар жүйесін, қарым-қатынас нормаларын, мінез-құлық стереотиптерін қабылдайды. Отбасының тәрбиелік әлеуеті оның мәдени деңгейіне, қаржылық-экономикалық жағдайына, психологиялық атмосферасына және ата-аналардың педагогикалық сауаттылығына тікелей байланысты [1, б. 45]. Ал мектеп жүйелі білім беруді ұйымдастырумен қатар, қоғам мүшесі ретінде азаматтық сананы, ұжымдастықты, еңбекке деген құрмет сезімін қалыптастырады. Осылайша, мектеп пен отбасы бір-бірінен дербес жұмыс істей алмайды, өйткені олардың әсер етуі баланың бір тұлғасына бағытталған.

Бірақ, практикада осы ынтымақтастық көптеген қиындықтарға тап болады. Оның бір себебі – ата-аналар мен педагогтардың тәрбиелік мақсаттарының сәйкессіздігі болуы мүмкін. Кейбір отбасылар баланы жеке тұлға ретінде дамытуға емес, тек оқу жетістіктеріне баса назар аударады, ал мектеп, керісінше, әлеуметтену мен коммуникативтік дағдыларды дамытуды маңызды деп санайды. Екінші қиындық – қарым-қатынас формаларының ресмилігі мен бейресмилігі: ата-аналар жиналыстары көбінесе бір жақты ақпарат беруге айналады, педагогтардың үйге баруы сиректеніп кетуі мүмкін [2, б. 78]. Сонымен қатар, ата-аналардың білім деңгейі мен педагогикалық мәдениеті әртүрлі болуы да ынтымақтастықты тереңдетуді қиындатады.

Сәтті ынтымақтастықтың негізгі шарттарының бірі – өзара сенім мен құрмет атмосферасын құру. Бұл үшін мектеп ата-аналарға тек баланың қателіктері туралы емес, оның жетістіктері және даму ерекшеліктері туралы да үнемі хабардар етуі тиіс. Педагогикалық консультирование, жеке кеңесулер, отбасылық проблемаларды шешуге бағытталған жұмыс формалары тиімді болып табылады. Сонымен қатар, бірлескен шараларды (мейрамдар, экологиялық жобалар, спорттық жарыстар, экскурсиялар) ұйымдастыру отбасы мен мектеп арасындағы психологиялық кедергілерді төмендетеді және ортақ іс-әрекет тәжірибесін қалыптастырады.

Халықаралық тәжірибе көрсеткендей, отбасылық білім беру (Family Education) бағдарламалары ата-аналардың педагогикалық сауаттылығын арттыруда жоғары нәтиже берді. Мысалы, Финляндияда «Ата-аналар мектебі» сияқты жобалар кеңінен қолданылады, онда психологтар мен педагогтар отбасылық қатынастарды реттеу, бала психологиясын түсіну және тиімді коммуникация жолдары бойынша семинарлар өткізеді [3]. Осыған ұқсас тәжірибені Қазақстан жағдайында да енгізу қажет, бұл мектеп пен отбасының ынтымақтастығын жаңа сапалы деңгейге көтеруге мүмкіндік береді.

Басқа бір маңызды аспект – отбасы мен мектептің бірлескен қызметін бағалау жүйесін әзірлеу. Баланың жетістіктері мен қиындықтары бойынша ақпарат алмасу жақсы бастама болса да, бірлескен тәрбиелік стратегияларды әзірлеу, оларды іс жүзінде жүзеге асыру және нәтижелерін бірлесіп талдау әлдеқайда тиімді. Мысалы, баланың бейімділіктерін анықтау және дамыту, кәсіби бағдар беру, құндылықтарды қалыптастыру сияқты бағыттарда жұмыс жасауда ата-аналар мен мұғалімдердің көзқарастары мен әрекеттерінің бірлігі шешуші рөл атқарады. Осындай ортақ жұмыс процесінде отбасы мен мектептің ынтымақтастығы тек формальды қажеттілік емес, тәрбиенің нақты тиімді құралына айналады.

Қазіргі цифрландыру заманында мектеп пен отбасы арасындағы ынтымақтастықтың жаңа мүмкіндіктері де, қиындықтары да пайда болды. Бір жағынан, электронды журналдар, білім беру платформалары, боттар мен мессенджерлер ақпарат алмасуды жеделдетіп, ата-аналарға баласының оқу жетістіктері мен үй тапсырмалары туралы нақты деректерге тез қол жеткізуге мүмкіндік береді. Бірақ, екінші жағынан, цифрлық құралдардың артықшылығы қарым-қатынасты ресмилендіріп, жылы жеке кездесулердің орнын ала бастауы мүмкін. Тек онлайн-хабарламалар арқылы жүргізілетін «ынтымақтастық» терең және мағыналы болуы мүмкін емес. Сондықтан, цифрлық технологияларды пайдалану отбасы мен мектеп арасындағы арақатынасты толықтыратын, бірақ оның орнын басатын құрал ретінде қарастырылуы тиіс. Педагогтар мен ата-аналардың бірлескен қызығушылық тақырыптары бойынша онлайн-форумдар, вебинарлар, сондай-ақ отбасылық жобаларды қолдау үшін арнайы қосымшалар сияқты интерактивті форматтарды дамыту осы теңгерімді сақтауға көмектеседі.

Сәтті ынтымақтастықты қалыптастыруда отбасының әртүрлілігін ескеру аса маңызды. Қазіргі қазақстандық қоғамда әртүрлі мәдени-әлеуметтік ортадан шыққан, әртүрлі білім деңгейі мен тұрмыстық жағдайы бар отбасылар бар. Мектеп осы әртүрлілікке икемділік танытып, барлық ата-аналарға қол жетімді ынтымақтастық формаларын ұсынуы тиіс. Мысалы, ауылдық жерлердегі немесе көпбалалы отбасылар үшін мобильді консультациялар, кешкі уақыттағы жиналыстар, бейімделген ақпараттық материалдар тиімді болуы мүмкін. Осылайша, ынтымақтастық тек белгілі бір қауымға емес, барлық ата-аналар қауымына нақты және пайдалы бола алады [4, б. 98].

Қорытынды
Бала тәрбиесіндегі мектеп пен отбасы ынтымақтастығы – бұл бір-бірінен дербес екі институттың әрекеттерін қосу емес, олардың тәрбиелік әлеуеттерін біртұтас жүйеге біріктіретін күрделі, көпқырлы процесс. Бұл үдерістің сәттілігі өзара сенімге, ашық диалогқа, ортақ тәрбиелік мақсаттарды анықтауға және оларды іске асырудың бірлескен стратегияларын әзірлеуге негізделуі тиіс. Педагогикалық сауаттылықты арттыру бағдарламалары, жекелендірілген кеңес беру, бірлескен іс-шараларды ұйымдастыру ынтымақтастықты нығайтудың тиімді жолдары болып табылады. Тек осындай интеграцияланған тәсіл баланың тұлғасын жан-жақты дамытуға, оның әлеуметтік бейімделуіне және болашақтағы сәтті өмір сүруіне шынайы жол аша алады. Сондықтан, заманауи білім беру жүйесінде мектеп пен отбасы арасындағы ынтымақтастықты дамытуға бағытталған жүйелі жұмысты жалғастыру қажет.

Әдебиеттер тізімі

1. Қазақстан Республикасындағы білім беру және ғылымды дамыту тұжырымдамасы. – Астана, 2022. – 120 б.
2. Выготский Л.С. Педагогическая психология. – Москва: Педагогика, 1991. – 480 б.
3. Hornby G. and Lafaele R. Barriers to parental involvement in education: an explanatory model // Educational Review. – 2011. – Vol. 63, No. 1. – P. 37-52.
4. Сейдахметова Г.Н. Заманауи отбасы: педагогикалық аспектілер. – Алматы: Қазақ университеті, 2019. – 156 б.
5. Epstein J.L. et al. School, Family, and Community Partnerships: Your Handbook for Action (4th ed.). – Thousand Oaks, CA: Corwin Press, 2019. – 352 p.
6. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электронды ресурс] – https://adisteme.kz/rules.html