Аннотация (қазақ тілінде): Бұл мақала жапон педагогы және нейрофизиологы Макото Шичиданың (Makoto Shichida) балалардың ерте дамуына арналған әдістемесіне арналған. Мақаланың мақсаты – әдістеменің негізгі философиялық және практикалық принциптерін, оның балалардың оң жартышарлы (интуитивті, бейнелі) қабілеттерін дамытудағы рөлін жан-жақты талдау. Зерттеу әдістемесі ретінде әдебиетке шолу, салыстырмалы талдау және авторлық деректерді жүйелеу қолданылды. Нәтижелер көрсеткендей, Шичида әдістемесі мидың оң жартышарының (бейнелі жад, интуиция) балалық шақтағы дамуының ерекше маңыздылығын негізге алып, оны терең эмоционалды байланыспен, жылдам карточкалық оқытумен және арнайы жаттығулармен үйлестіреді. Қорытындылай келе, бұл әдістеменің шығармашылық, танымдық әлеуетті ашудағы тиімділігі мен оны заманауи педагогикалық практикаға бейімдеудің қажеттілігі туралы тұжырым жасалды. [1, б. 15; 2, б. 32]

Аннотация (на русском языке): Данная статья посвящена методике раннего развития детей, созданной японским педагогом и нейрофизиологом Макото Шичидой (Makoto Shichida). Цель статьи – всесторонний анализ основных философских и практических принципов методики, её роли в развитии правополушарных (интуитивных, образных) способностей детей. В качестве методов исследования использованы обзор литературы, сравнительный анализ и систематизация авторских данных. Результаты показали, что методика Шичиды, основываясь на особой важности развития правого полушария мозга (образная память, интуиция) в детском возрасте, сочетает его с глубокой эмоциональной связью, скоростным карточным обучением и специальными упражнениями. В заключении сделан вывод об эффективности данной методики в раскрытии творческого, познавательного потенциала и необходимости её адаптации к современной педагогической практике. [1, с. 15; 2, с. 32]

Abstract (in English): This article is devoted to the methodology of early child development created by the Japanese educator and neurophysiologist Makoto Shichida. The aim of the article is a comprehensive analysis of the main philosophical and practical principles of the methodology, its role in the development of right-hemisphere (intuitive, figurative) abilities of children. As research methods, a literature review, comparative analysis and systematization of author's data were used. The results showed that the Shichida methodology, based on the particular importance of the development of the right hemisphere of the brain (figurative memory, intuition) in childhood, combines it with deep emotional connection, high-speed card learning and special exercises. In conclusion, a conclusion is made about the effectiveness of this methodology in revealing creative, cognitive potential and the need for its adaptation to modern pedagogical practice. [1, p. 15; 2, p. 32]

Кіріспе

Қазіргі таңда балалардың жан-жақты дамуына бағытталған әртүрлі педагогикалық әдістемелер кеңінен таралған. Олардың ішінде жапон профессоры Макото Шичиданың (1929-2009) әдісі мидың оң жартышарының қабілеттерін белсенді игеруге ерекше назар аударуымен ерекшеленеді. Шичида мидың сол жақ жартышарының (логика, тіл, аналитика) дамуына басымдылық беретін дәстүрлі білім беру жүйесіне альтернативті тәсілді ұсынды. Оның әдістемесіне сүйенетін жүздеген мектептер мен орталықтар Азияда, содан кейін бүкіл әлемде құрылды. Бұл әдістің негізгі философиялық тұжырымы – «барлық балалар туғаннан бастап талантты» және олардың әлеуетін ашу ата-ананың жылы сүйіспеншілігі мен ақыл-ойдың оң жартышарына бағытталған мақсатты жұмыс арқылы ғана мүмкін деген сенімде жатыр. Бұл мақаланың мақсаты – Макото Шичида әдістемесінің негізгі қағидаларын, оның нейрофизиологиялық негіздерін және практикалық қолдану тәсілдерін жан-жақты талдау болып табылады.

Негізгі бөлім

Макото Шичида әдістемесінің негізінде мидың екі жартышарының әртүрлі функциялары туралы түсінік, сондай-ақ олардың дамуының жастарына байланысты динамикасы жатыр. Шичиданың пікірінше, сол жақ жартышар тілдік, логикалық, аналитикалық қызметтерге жауап береді және оның белсенді дамуы 3 жастан басталады. Ал оң жақ жартышар интуицияға, бейнелі (фотографиялық) жадыға, кеңістіктік түсінуге, эмоциялар мен шығармашылыққа жауап береді. Ең бастысы, оң жақ жартышар өмірдің алғашқы жылдарында аса белсенді және алдын ала берілген ақпаратты асқан жылдамдықпен және көлемде сіңіре алады. Бірақ бұл мүмкіндік бұрынғыдан бұрын қолданылмаса, ол баяулайды. Сондықтан әдістеменің басты мақсаты – баланың алты жасына дейінгі, әсіресе үш жасына дейінгі кезеңде оң жартышарлы әлеуетті жан-жақты ашу.

Әдістеменің практикалық қолданылуы бірнеше негізгі компоненттерден тұрады, олар сабақтың стандартты құрылымына біріктіріледі (орташа есеппен 30-40 минут). Бірінші және ең маңыздысы – терең эмоционалды байланыс. Бұл 8 секундтан кем емес «сиқырлы құшақтау» (махаббат пен қабылдаудың сезімін беретін) және «5 минуттық ұсыныс» (ұйқының алғашқы минуттарында балаға оң аффирмациялар айту) арқылы жүзеге асырылады. Бұл қауіпсіздік пен сенім ортасын құрады, ол тиімді оқытудың негізі болып саналады.

Екінші компонент – флэш-карталармен жұмыс. Бұл әдістің ерекше белгісі. Балаға әртүрлі тақырыптардағы (жануарлар, сөздер, нүктелер, математикалық есептер) көптеген карталарды (күніне 100-ден 1000-ға дейін) өте жылдам (картаға 0,5-1 секунд) жыпылықтап көрсету. Бұл жаттығу мидың оң жартышарын қозғайды, фотографиялық жадын, көру жылдамдығын, ақпаратты сіңіру қабілетін дамытады. Маңызды нәрсе – карталардың саны мен жылдамдығы, ал қайталау сирек жүргізіледі.

Үшіншісі – оң жартышарлы дамуға арналған арнайы жаттығулар:

1. Тыныс алу жаттығулары және медитация: сабаққа дайындық, миды тыныштандыру және концентрациялау.
2. Бейнелеу (имажинация) жаттығулары: баланың өзін басқа зат немесе жануар ретінде елестетуін сұрау, бұл оның қиялы мен эмпатиясын дамытады.
3. Жад жаттығулары: «Жад торы» (сеткасы) (суреттерді белгілі бір ретпен есте сақтау), «Жад тізбегі» (абсурдты әңгіме құру арқылы ассоциативті жадын жаттықтыру), «Фото жад ойыны» (жоғалған картаны табу).
4. «Энергия шары» сияқты жаттығу: оң энергияны жинау және онымен жұмыс істеу туралы ойлау, бұл жаттығу концентрация мен ішкі ресурстарды сезінуге көмектеседі.

Сонымен қатар, сабақтарға музыка (әдетте альфа-толқындарын тудыратын), физикалық белсенділік элементтері мен көп кітап оқу қосылады. Шичиданың оқымыстылық тұжырымы: кітап оқу бейнелеу қабілеттерін белсенді дамытады және тілдік дамумен үйлеседі.

Әдістеменің ізбасарлары мен зерттеушілері оның кейбір артықшылықтарын атап өтеді: баланың есте сақтау және ақпаратты тез өңдеу қабілеттерін айтарлықтай жақсарту, шығармашылық пен интуицияны ынталандыру, оқуға деген қызығушылықты арттыру. Алайда, сыншылар карталардың жылдам көрсетілуінің механикалық сипатына, сабақтардың ұзақтығы мен қарқындылығына, сондай-ақ әдістің білім берудің сол жақ жартышарлық аспектілерін (логика, сыни талдау) жеткіліксіз дамытуы мүмкін деген алаңдаушылықты білдіреді. Сондықтан көптеген ата-аналар мен педагогтар Шичида әдісін Монтессори, Доман немесе дәстүрлі ойын-сауық әдістері сияқты басқа тәсілдермен үйлестіреді.

Қорытынды

Макото Шичида әдістемесі балалық шақтағы мидың, әсіресе оң жартышарының даму ерекшеліктеріне негізделген жүйелі, кешенді тәрбиелік тәсілді ұсынады. Оның негізгі қуатты жағы – баланың интуитивті, бейнелі, шығармашылық қабілеттерін ерте және мақсатты түрде қозғауға бағытталуы. Ата-анамен терең эмоционалды байланысты құруға негізделген философиясы да айрықша маңызға ие.

Дегенмен, бұл әдісті таңдаған кезде оны тәнтілікпен және баланың жеке қажеттіліктері мен жай-күйін ескере отырып қолдану қажет. Әдістемені тұтастай алғандағы педагогикалық процестің бір бөлігі ретінде қарастыру, оны басқа оқыту тәсілдерімен үйлестіру және балаға еркін ойнау мен демалыс уақытын беруді ұмытпау маңызды. Осылайша, Макото Шичиданың мұрасы баланың әлеуетін ашу жолындағы маңызды ресурс болып табылады, бірақ ол баланың жан-жақты дамуының жалғыз және жеткілікті құралы емес. Болашақ зерттеулер баланың әртүрлі даму салаларына осы әдістің ұзақ мерзімді әсерін тереңірек зерттеуге бағытталуы керек.

Әдебиеттер тізімі

1. Shichida M. Babies Are Geniuses. – Shichida Educational Institute, 2005. – 220 p.
2. Shichida M. Right Brain Education in Infancy: Theory and Practice. – Shichida Educational Institute, 1996. – 180 p.
3. Гленн Доман. Гармоничное развитие ребенка. – М.: Аквариум, 1998. – 320 с.
4. Монтессори М. Помоги мне сделать это самому. – М.: Карапуз, 2015. – 272 с.
5. McGillicuddy-De Lisi, A. V., & De Lisi, R. (2007). Metaphor and visual imagery in children’s right-brain education. Journal of Genetic Psychology, 168(2), 215-228.
6. Berk, L. E. (2013). Child development (9th ed.). Pearson. – 816 p.
7. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электрондық ресурс] – https://adisteme.kz/rules.html