Аннотация қазақ тілінде: Бұл мақалада заманауи білім беру жүйесіндегі үштілді оқытудың өзектілігі қарастырылады. Мақаланың мақсаты – үштілді оқыту жағдайында мұғалімдердің коммуникативтік-тілдік және пәндік құзыреттіліктерін қалыптастырудың әдістемелік аспектілерін талдау. Зерттеу əдістері ретінде теориялық талдау, салыстырмалы талдау жəне оқыту тəжірибесін жалпылау қолданылды. Нəтижелер мұғалімдердің кəсіби дамуы үшін тілдік дайындық пен CLIL (пəн мен тілге кіріктірілген оқыту) технологияларын үйлестіретін білім беру бағдарламаларының тиімділігін көрсетеді. Қорытындыда үштілді оқытуды сəтті енгізу мұғалімдердің үш тілдік және əдістемелік құзыреттіліктерін үнемді дамытуды талап ететіні атап өтілген.

Аннотация на русском языке: В данной статье рассматривается актуальность трехъязычного обучения в современной системе образования. Цель статьи – анализ методических аспектов формирования коммуникативно-языковых и предметных компетенций учителей в условиях трехъязычного обучения. В качестве методов исследования использовались теоретический анализ, сравнительный анализ и обобщение педагогической практики. Результаты демонстрируют эффективность образовательных программ, сочетающих языковую подготовку и технологии CLIL (предметно-языкового интегрированного обучения) для профессионального развития педагогов. В заключении отмечается, что успешная реализация трехъязычного образования требует системного развития трехъязычных и методических компетенций учителей.

Abstract in English: This article examines the relevance of trilingual education in the modern educational system. The purpose of the article is to analyze the methodological aspects of developing teachers' communicative-linguistic and subject competencies in a trilingual learning environment. Research methods include theoretical analysis, comparative analysis, and generalization of teaching practices. The results demonstrate the effectiveness of educational programs that combine language training and CLIL (Content and Language Integrated Learning) technologies for teacher professional development. The conclusion emphasizes that the successful implementation of trilingual education requires the systematic development of teachers' trilingual and methodological competencies.

Кіріспе

Қазақстандық білім беру кеңістігі глобалдасу мен қоғамның көптілділігі жағдайында үздіксіз өзгерістерге тап болуда. Үштілділік саясатын енгізу білім сапасын арттыруға бағытталған мемлекеттік басым бағыттардың бірі болып табылады. Бұл жағдай мұғалімдердің кәсіби бейімделуі мен құзыреттіліктерін дамытудың жаңа деңгейін қойып, тіл мен пән білімін үйлестіру қажеттілігін туғызады. Әсіресе жаратылыстану-математикалық цикл пәндерін үш тілде (қазақ, орыс, ағылшын) оқыту мұғалімдер үшін ерекше дағдыларды талап етеді. Тиісті дайындықсыз үштілділікті енгізу оқу процесінің тиімділігінің төмендеуіне әкелуі мүмкін. Сондықтан, мұғалімдердің коммуникативтік-тілдік және пәндік құзыреттіліктерін бір мезгілде арттыратын мамандандырылған қосымша білім беру бағдарламаларының әзірленуі мен енгізілуі аса маңызды болып отыр [1, б. 45].

Негізгі бөлім

Үштілді оқытуды енгізу тек тілдерді меңгеруді ғана емес, сонымен қатар пәндердің мазмұнын тіл арқылы тиімді түрде түсіндіру қабілетін талап етеді. Бұл жағдайда мұғалімдерді даярлаудың негізгі әдістемелік моделі ретінде CLIL (Content and Language Integrated Learning) – пән мен тілге кіріктірілген оқыту технологиясы белсенді қолданылады. CLIL әдістемесі білім алушының пән бойынша когнитивтік дағдыларын дамытумен қатар, оның бір немесе бірнеше шет тілдеріндегі коммуникативтік құзыреттілігін де бір мезгілде қалыптастыруға бағытталған [2, б. 78].

Білім беру практикасында осыған сәйкес бағдарламалар, мысалы, «Үштілді оқыту жағдайында мұғалімдердің коммуникативтік-тілдік және пәндік құзыреттіліктерін қалыптастыру» курстары жүзеге асырылуда. Мұндай курстардың мақсаты мұғалімдердің ағылшын тілін меңгеру деңгейін CEFR (Common European Framework of Reference for Languages) шкаласы бойынша А2 деңгейінен B2 деңгейіне дейін көтеру және оларға TKT CLIL (Teaching Knowledge Test – Content and Language Integrated Learning) стандарттарына сәйкес әдістемелік құралдарды меңгерту болып табылады. Бұл екі бағыттың үйлесуі мұғалімдердің жаратылыстану ғылымы пәндерін үш тілде оқытуда біртұтас әдістемелік практиканы құруға мүмкіндік береді.

Курстық дайындық әдетте үш модульден тұрады: тілдік дайындық, әдістемелік дайындық және практикалық сабақ жоспарлау. Әрбір модуль мұғалімнің кәсіби құралын толықтырады. Тілдік модуль сөздік қорды байытуға, грамматикалық құрылымдарды бекітуге және пәндік терминдерді үйренуге бағытталса, әдістемелік модульде CLIL принциптері, көптілді сабақты жоспарлау стратегиялары, интерактивті әдістер мен бағалау формалары талқыланады. Практикалық бөлімде жаңа білімдерді нақты сабақ кезінде қолдану бекітіледі.

Зерттеулер көрсеткендей, осындай интеграцияланған тәсілдің тиімділігі бірнеше факторларға байланысты. Біріншіден, ол мұғалімдердің мотивациясын арттырады, өйткені олар жаңа білімдерді бірден өз тәжірибесінде қолдана алады. Екіншіден, тілдік дағдылар пәннің контекстінде меңгерілуіне байланысты есте сақтау тереңдейді. Үшіншіден, топтағы мұғалімдер арасындағы ынтымақтастық пен тәжірибе алмасу мүмкіндігі кеңейеді, бұл кәсіби қауымдастықты қалыптастыруға ықпал етеді [3, б. 112-115]. Сонымен қатар, халықаралық тәжірибелер, мысалы, Испаниядағы, Канададағы және Финляндиядағы көптілді білім беру модельдерінің талдауы да біздің қорытындыларды растайды [4, б. 67].

Мұғалімдер дайындығының басты кедергілері мен шешімдері.

Үштілді оқытуды енгізу процесі бірқатар қиындықтарды туғызуы мүмкін. Олардың ішінде мұғалімдердің бастапқы тілдік деңгейінің әртүрлілігі, пәндік терминдерді шет тілінде меңгерудің қиындығы, сондай-ақ дәстүрлі оқыту әдістемесінен инновациялық тәсілдерге көшу қажеттілігі бар. Бұл кедергілерді жеңу үшін білім беру бағдарламалары дифференциалданған болуы тиіс: тілдік дайындығы әлсіз мұғалімдер үшін базалық модульдер, ал дайындығы жоғары мұғалімдер үшін CLIL әдістемесін тереңірек қарастыратын модульдер қарастырылуы керек. Сондай-ақ, онлайн-ресурстарды, пәндік терминдер сөздіктерін және мұғалімдер үшін әдістемелік қауымдастықтарды құру арқылы үздіксіз қолдау көрсетілуі маңызды [5, б. 134].

Үштілді оқытудың болашағы және цифрлық технологиялардың рөлі.

Цифрландыру заманында үштілді оқыту жаңа мүмкіндіктерге ие болуда. Виртуалды шындық (VR), арттырылған шындық (AR) платформалары және интерактивті оқу құралдары пәндерді үш тілде оқытуды тартымды және тиімді ете алады. Мысалы, химиялық тәжірибені ағылшын тілінде сипаттайтын VR-қосымша, немесе биологиялық процестерді көптілді түсіндіретін интерактивті анимациялар оқушылардың тілдік және пәндік білімдерін бір мезгілде қалыптастыруға ықпал етеді. Бұл жаңа технологияларды мұғалімдердің кәсіби даму бағдарламаларына енгізу олардың цифрлық құзыреттілігін арттырып, үштілді оқытудың заманауи талаптарына сай келетін сабақтарды әзірлеуге мүмкіндік береді [6, б. 301].

Қорытынды

Үштілді оқытуды сәтті енгізу тек мұғалімдердің тілдік дайындығына ғана емес, сонымен қатар олардың әдістемелік құзыреттілігінің сапалық өзгеруіне байланысты. Пәндік пен тілдік құзыреттілікті біріктіретін арнайы дайындық бағдарламалары – бұл процесс үшін негізгі құрал болып табылады. Осындай бағдарламалардың тиімділігі олардың жүйелі, кезеңді және практикаға бағдарланған болуында жатыр. Мұғалімдерді даярлауда тілдік жетістіктер мен педагогикалық инновацияларды үйлестіру, оқушылардың когнитивтік қабілеттерін дамытуға және оларды бәсекеге қабілетті, көптілді және көпмәдениетті әлемге дайындауға мүмкіндік береді. Болашақта мұғалімдердің кәсіби даму жүйесінде осы бағытты одан әрі дамыту және нақты оқу пәндерінің ерекшеліктерін ескере отырып әдістемелік қолдау көрсетілген бағдарламаларды дифференциялау қажет. Үштілді білім берудің сапасын арттыру – бұл мұғалім кадрларының біліктілігін үнемді жетілдіруді талап ететін ұзақ мерзімді стратегиялық міндет.

Әдебиеттер тізімі

1. Әбілдаева С.С. Көптілді білім беру: теория және практика. – Алматы: Білім, 2018. – 200 б.
2. Coyle, D., Hood, P., & Marsh, D. CLIL: Content and Language Integrated Learning. – Cambridge University Press, 2010. – 184 p.
3. Қасенова Г.Т., Жұманова Л.Қ. Қазақстандағы үштілді білім берудің әдістемелік негіздері // Білім және ғылым. – 2020. – №3. – Б. 110-118.
4. Lasagabaster, D. The impact of CLIL on affective factors and vocabulary learning. // Language Teaching Research. – 2011. – Vol. 15, No. 1. – P. 61-79.
5. Ержанов М.Т. Болашақ мұғалімдерді көптілді білім беруге дайындау. – Нұр-Сұлтан: Фолиант, 2019. – 150 б.
6. Dalton-Puffer, C. Discourse in Content and Language Integrated Learning (CLIL) Classrooms. – John Benjamins Publishing, 2007. – 330 p.
7. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электрондық ресурс] – https://adisteme.kz/rules.html