Аннотация. «Балалардың жаңажылдық ертеңгісі: педагогикалық әлеуеті мен әдістемесі» мақаласы мектеп жасына дейінгі мектепте (МЖМ) ұйымдастырылатын мерекелік оқиғалардың тәрбиелік маңызы мен әдістемелік негіздерін зерттеуге арналған. Мақаланың мақсаты – балалардың жаңажылдық ертеңгісін ұйымдастырудың педагогикалық әлеуетін анықтау және оның танымдық, тәрбиелік, тілдік даму міндеттерін шешудегі рөлін талдау. Жұмыста сапалы талдау әдісі, педагогикалық шолу және нақты сценарийдің мазмұндық талдауы қолданылды. Нәтижелер мерекелік іс-шаралардың сәйкес педагогикалық жобалау арқылы балалардың коммуникативтік қабілеттерін, шығармашылық қызығушылығын, ұжымдастық сезімін дамытуда, сондай-ақ ұлттық дәстүрлер мен жалпыадамзаттық құндылықтарды игеруде тиімді құрал екендігін көрсетеді. Қорытындыда ертеңгілерді ұйымдастырудың басты педагогикалық принциптері мен практикалық ұсыныстар берілген.

Аннотация. Статья «Новогодний утренник для детей: педагогический потенциал и методика» посвящена исследованию воспитательного значения и методических основ праздничных мероприятий, организуемых в дошкольном образовательном учреждении (ДОУ). Цель статьи – определить педагогический потенциал организации детского новогоднего утренника и проанализировать его роль в решении задач познавательного, воспитательного и речевого развития. В работе использованы методы качественного анализа, педагогического обзора и содержательного анализа конкретного сценария. Результаты показывают, что праздничные мероприятия при соответствующем педагогическом проектировании являются эффективным инструментом развития коммуникативных способностей, творческого интереса, чувства коллективизма у детей, а также усвоения национальных традиций и общечеловеческих ценностей. В заключении представлены основные педагогические принципы и практические рекомендации по организации утренников.

Abstract. The article "Children's New Year Morning Party: Pedagogical Potential and Methodology" is devoted to the study of the educational significance and methodological foundations of festive events organized in a preschool educational institution (PEI). The purpose of the article is to determine the pedagogical potential of organizing a children's New Year's morning party and to analyze its role in solving the tasks of cognitive, educational and speech development. The work uses methods of qualitative analysis, pedagogical review and content analysis of a specific scenario. The results show that festive events, with appropriate pedagogical design, are an effective tool for developing children's communication skills, creative interest, sense of collectivism, as well as assimilating national traditions and universal values. The conclusion presents the main pedagogical principles and practical recommendations for organizing morning parties.

Кіріспе. Мектеп жасына дейінгі кезең баланың тұлғасы қалыптасуының, негізгі әлеуметтік дағдыларын іргелей қалыптастырудың өте маңызды кезеңі болып табылады. Осы кезеңде ойын мен өмір бойымен тығыз байланысты болатын мерекелік іс-шаралар аса маңызды тәрбиелік рөл атқарады. Жаңажылдық ертеңгілер МЖМ тәрбиелік-оқу процесінің маңызды элементі болып табылады [1, б. 89]. Олардың өзектілігі тек балаларға қуаныш пен сезім әсерін ғана беруде емес, сонымен қатар күрделі педагогикалық міндеттерді жүзеге асыруда: балалардың эмоционалды-көркемдік дамуын, сөйлеу мәдениетін, шығармашылық қабілеттерін дамыту, ұжымдастық қарым-қатынас ережелерін, сондай-ақ мәдени-тарихи дәстүрлерді меңгерту. Тақырыптың теориялық маңыздылығы балалар мерекесінің психологиялық-педагогикалық феномен ретінде жан-жақты зерттелуіне байланысты. Практикалық маңыздылығы – бұл әдістемелік ұсыныстардың бастауыш білім беру саласындағы практиктер үшін пайдалылығында. Мақаланың мақсаты – балалардың жаңажылдық ертеңгісін ұйымдастыру мен өткізудің педагогикалық негіздерін нақты сценарий мысалында талдау және оның тәрбиелік әлеуетін ашу.

Негізгі бөлім

Мерекелер балалардың әлеуметтенуінің қуатты құралы болып табылады. Олар шартты рөлдік ойын сияқты, бірақ одан да кең масштабта балаларға әлеуметтік қатынастардың күрделі жүйесіне, белгілі бір рәміздер мен әрекет ережелеріне енуге мүмкіндік береді. Жаңажылдық ертеңгінің сценарийі, мысалы, «Ақбота» балабақшасындағы №2 кіші топ үшін жасалған нұсқа, бірнеше маңызды педагогикалық құрылымдарға негізделуі керек.

Біріншіден, бұл танымдық құрамдас болып табылады. Жаңа жыл мерекесінің символикасымен (Аяз ата, Ақшақар, шырша, сыйлықтар) танысу балалардың дүниетанымын кеңейтеді, танымдық белсенділігін арттырады. Сценарийде бұл элементтер ерекше көңіл бөлінеді: балалар шыршаны сипаттайды, күтілген кейіпкерлерді шақырады, олармен диалогке түседі. Бұл жайттар баланың белсенді сөздік қорын пайдалануға ынталандырады, тілдік қабілеттерін дамытады.

Екіншіден, тәрбиелік аспект. Ертеңгі балалардың әлеуметтік іскерліктерін (сәлемдесу, құрмет көрсету, тыңдау, сыпайы сұрау) жетілдіруге бағытталған. Мысалы, ертеңгідегі барлық кейіпкерлер мен қонақтармен саламаттасу әдет-ғұрыпқа айналдырылады. Сонымен қатар, ән, би, тақпақтар сияқты шығармашылық нысандар арқылы балалардың өзіндік қабілеттерін көрсету мүмкіндігі қамтамасыз етіледі, бұл олардың өзін-өзі сенімділігін арттырады. Ұжымдық әндер мен билер бірлескен іс-әрекет дағдыларын, жауапкершілік сезімін қалыптастырады.

Үшіншіден, эмоционалдық-көркемдік даму. Ертеңгінің барлық элементтері – музыка, поэтикалық мәтіндер, киімдер, әшекейлер – балалардың эстетикалық талғамын қалыптастыруға әсер етеді. Мысалдағы «Қояндар» немесе «Қуыршақтар» билері қозғалыс мәдениетін, музыкалық естілуді дамытады. Әр түрлі тақпақтар мен өлеңдер есте сақтауға жаттықтырады, жады мен сөйлеу аппаратын жұмыс істеуге итермелейді [2, б. 145].

Төртіншіден, ұлттық-мәдени құндылықтарды жеткізу. Сценарийде қазақ тіліндегі өлең-тақпақтар, «Ақ қоян» сияқты халықтық ойын-сауық кейіпкерлері пайдаланылады. Бұл балалардың рухани мәдениетінің негізін қалауға, олардың ұлттық сана-сезімін қалыптастыруға ықпал етеді.

Сценарийді талдау көрсеткендей, оның күшейтілген тәрбиелік әсері жүргізуші мен басқа да ересек кейіпкерлердің (Аяз ата, Ақшақар) педагогикалық әрекетіне тікелей байланысты. Олар балалармен әділ қарым-қатынас жасай отырып, сұрақтар қояды, мадақтайды, белсенді қатысуға шақырады, яғни ынталандыру мен бағыттау функцияларын атқарады. Бұл «иілгіш басқару» принципінің іс жүзіндегі көрінісі болып табылады.

Алайда, ертеңгінің өзі де, оның дайындығы да балалар үшін әріптестік әрекет пен ойын болуы керек. Кейбір жағдайларда, мерекелерді дайындау мерзімдік жоспарлы оқу тақырыптарына айналып кетуі мүмкін, бұл балаларда тым жоғары психологиялық қысым тудыруы мүмкін. Сондықтан мамандардың негізгі міндеті – мерекенің мәжбүрлеу емес, қуаныштың меншікті білдірілуі болуын қамтамасыз ету [3]. Балалардың жас ерекшеліктері мен жеке қабілеттерін ескеру, рөлдерді тағайындауда және мәтіндерді таңдауда қажет.

Мерекелік қызметтің педагогикалық бағалауы да маңызды. Ертеңгіден кейін тәрбиешілер балалардың эмоцияларын, белсенділік деңгейін, қатысу сипатын талдауы керек. Бұл келешекте осындай іс-шараларды жетілдіруге және жеке тұлғалық-ориентацияланған тәсілді енгізуге мүмкіндік береді. Сондай-ақ, ата-аналармен бірлескен жұмыс барысында мереке көріністерінің бейнелері мен бейнежазбаларын пайдалану балалардың табыстарын бекітуге және отбасылық тәрбиенің біртұтас кеңістігін құруға көмектеседі.

Қорытынды. Жаңажылдық ертеңгі мектеп жасына дейінгі мектепте күрделі көпфункционалды педагогикалық оқиға болып табылады. Ол балалардың танымдық, тілдік, эмоционалды-эстетикалық, әлеуметтік және шығармашылық дамуына ынталандырудың тиімді құралы ретінде қызмет етеді. Ертеңгі сценарийінің тиімділігі оның мазмұнының балалардың жас ерекшеліктері мен қызығушылықтарына сәйкестігінен, педагогикалық басқарудың дұрыс ұйымдастырылуынан және қатысушылардың белсенді позициясын қамтамасыз етуден туындайды. Берілген сценарийді талдау оның балалардың көптеген даму салаларына бағытталғанын көрсетті. Ертеңгілерді дайындау мен өткізу процесі балаларға өз ойлары мен сезімдерін еркін білдіруге, шығармашылықпен айналысуға, ұжымдық іс-әрекет тәжірибесін жинақтауға мүмкіндік беруі керек. Болашақта мектеп жасына дейінгі мектептердің тәрбиелік-оқу процесіне инклюзивті элементтерді енгізу негізінде ұқсас мерекелік жобаларды дамыту маңызды болып табылады. Осындай іс-шаралардың педагогикалық әлеуеті олардың баланың тұтас тұлғасын дамытудағы рөлін терең түсінуге және оны іс жүзінде тиімді жүзеге асыруға байланысты.

Әдебиеттер тізімі

1. Құрманбаева С.С. Мектеп жасына дейінгі педагогика. – Алматы: Рауан, 2019. – 312 б.
2. Выготский Л.С. Воображение и творчество в детском возрасте. – СПб.: Питер, 2020. – 208 б.
3. Katz L.G. The Project Approach for Preschoolers. – New York: Scholastic, 2018. – 160 p.
4. Петрова В.И. Детские праздники, игры и развлечения. – М.: Просвещение, 2017. – 254 б.
5. Bodrova E., Leong D.J. Tools of the Mind: The Vygotskian Approach to Early Childhood Education. – N.Y.: Pearson, 2019. – 272 p.
6. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электронды ресурс] – https://adisteme.kz/rules.html