Аннотация. Мақалада физика пәнін оқыту процесінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (АКТ) қолданудың тиімділігі мен әдістемелік аспектілері қарастырылады. Зерттеудің мақсаты – АКТ-ны физика сабақтарына енгізудің оқушылардың танымдық белсенділігіне, білім сапасына және ақпараттық құзыреттілігінің қалыптасуына әсерін талдау. Жұмыс барысында әдістемелік әдебиеттерді талдау, салыстырмалы талдау және педагогикалық бақылау әдістері қолданылды. Нәтижелер электрондық оқулықтарды, компьютерлік модельдеуді, мультимедиялық ресурстарды және интерактивті тапсырмаларды пайдаланудың физикалық түсініктерді жеңілдетуі мен оқу мотивациясын арттыратынын көрсетті. Қорытындылана келе, заманауи физиканы оқытуда АКТ-ның интеграциясы мұғалімнің шығармашылық әрекетімен ұштастырылуы қажет екендігі атап өтілді.

Аннотация. В статье рассматриваются эффективность и методические аспекты использования информационно-коммуникационных технологий (ИКТ) в процессе преподавания предмета физика. Цель исследования – проанализировать влияние внедрения ИКТ на познавательную активность учащихся, качество знаний и формирование информационной компетентности на уроках физики. В работе использованы методы анализа методической литературы, сравнительного анализа и педагогического наблюдения. Результаты показали, что использование электронных учебников, компьютерного моделирования, мультимедийных ресурсов и интерактивных заданий облегчает понимание физических концепций и повышает учебную мотивацию. В заключение отмечено, что интеграция ИКТ в современное преподавание физики должна сочетаться с творческой деятельностью учителя.

Abstract. The article examines the effectiveness and methodological aspects of using information and communication technologies (ICT) in the process of teaching physics. The aim of the study is to analyze the impact of ICT integration on students' cognitive activity, knowledge quality, and the formation of information competence in physics lessons. The work uses methods of analysis of methodological literature, comparative analysis, and pedagogical observation. The results show that the use of electronic textbooks, computer modeling, multimedia resources, and interactive tasks facilitates the understanding of physical concepts and increases learning motivation. In conclusion, it is noted that the integration of ICT into modern physics teaching should be combined with the creative activity of the teacher.

Кіріспе. ХХІ ғасыр ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың (АКТ) білім беру саласына терең енуімен сипатталады. Қазақстан Республикасының білім беру саясаты да осы бағытта жүргізілуде, оған «Білім туралы» Заң және 2011-2020 жылдарға арналған Білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасы куә [1, 2]. Бұл құжаттар білім беру жүйесін ақпараттандыруды, соның ішінде электрондық оқыту (e-learning) жүйелерін енгізуді нақты тапсырыс ретінде белгілейді. Физика – тәжірибе мен абстракциялы ойлауды тығыз үйлестіретін табиғи-ғылыми пән ретінде АКТ қолдануға ерекше қажеттілік тудырады. Күрделі физикалық құбылыстарды, микродүниедегі процестерді немесе космостық қозғалыстарды дәстүрлі әдістермен түсіндіру шектеулі. Сондықтан физиканы оқытуда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды тиімді пайдалану – қазіргі заманғы мұғалімнің кәсіби құзыреттілігінің ажырамас бөлігіне айналады. Бұл мақаланың мақсаты – физика сабақтарында АКТ қолданудың негізгі бағыттарын, олардың дидактикалық әлеуетін және практикалық нәтижелерін талдау.

Негізгі бөлім

Физиканы оқытуда АКТ қолданудың тиімділігі бірқатар факторлармен анықталады. Біріншіден, бұл құбылыстарды визуализациялау және модельдеу мүмкіндігі. Компьютерлік анимациялар, интерактивті модельдер және виртуалды зертханалық жұмыстар оқушыларға қарапайым көзбен байқалмайтын процестерді (мысалы, атом ядросының ыдырауы, электр өрісінің таралуы) көріп, түсінуге мүмкіндік береді. Екіншіден, АКТ оқушылардың өздігінен және жекелендірілген оқу қызметін ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Оқушы электрондық оқулық арқылы өзінің жылдамдығымен материалды қайталай алады, ал тестілеу жүйелері білім деңгейін объективті түрде тексеруге мүмкіндік береді [3].

Физика сабақтарында қолданылатын АКТ құралдарын негізгі топтарға бөлуге болады:

1. Мультимедиялық презентациялар және анимациялар: Жаңа материалды енгізу мен түсіндіруді жеңілдетеді, көрнекілікті арттырады.
2. Электрондық оқулықтар мен оқу-әдістемелік кешендер: Олар тек теориялық материалды ғана емес, сонымен қатар есептер жинақтарын, виртуалды тәжірибелерді, бақылау жұмыстарын қамтиды. Мұндай оқулықтардың артықшылығы – материалды үнемі жаңартып, толықтыру мүмкіндігі.
3. Виртуалды және алыптастырылған зертханалар: Нақты жабдықтың жетіспеуі немесе қауіптілігі жағдайында физикалық тәжірибелерді жүргізуге мүмкіндік береді.
4. Интерактивті модельдеу бағдарламалары: Оқушыларға параметрлерді өзгертіп, құбылыстарға әсер ету нәтижесін бақылауға мүмкіндік береді (мысалы, серпімді соқтығысу параметрлерін өзгерту).
5. Интернет-ресурстар: Ғылыми ақпарат көздеріне, онлайн энциклопедияларға, білім беру порталдарына қол жеткізу.

АКТ қолданудың педагогикалық нәтижелері айтарлықтай. Біріншіден, оқушылардың танымдық белсенділігі мен пәнге деген қызығушылығы артады. Динамикалық көріністер мен интерактивті элементтер сабақты қызықты етеді. Екіншіден, білім мен түсініктердің сапасы жақсарады, өйткені күрделі материал көрнекі түрде ұсынылады. Үшіншіден, оқушылардың ақпараттық құзыреттілігі дамиды: олар ақпаратты іздеуді, өңдеуді, талдауды, сондай-ақ арнайы бағдарламалармен жұмыс істеуді үйренеді [4].

Дегенмен, АКТ қолдану кезінде бірқатар қиындықтар туындауы мүмкін. Олардың қатарына барлық мектептерді техникалық құралдармен жеткілікті жабдықтамау, кейбір мұғалімдердің цифрлық технологияларды меңгеру деңгейінің төмендігі, электрондық ресурстардың сапасының біркелкі еместігі жатады. Сонымен қатар, АКТ тек құрал ғана болып қалуы мүмкін, егер ол дидактикалық мақсаттармен және сабақтың мазмұнымен үйлесімді болмаса. Сондықтан, мұғалімнің негізгі міндеті – технологияны оқу процесінің мақсаттарына қызмет ететін етіп таңдау және пайдалану.

Физика сабағында АКТ қолданудың тиімді әдістемесі мынадай қадамдарды қамтуы мүмкін: жаңа материалды мультимедиялық презентация арқылы түсіндіру; виртуалды тәжірибелерді жүргізу немесе нақты эксперименттерді видеокөрініс ретінде көрсету; физикалық процестерді модельдеу бағдарламаларымен жұмыс істеу; сабақты бекіту үшін интерактивті тапсырмалар мен тесттерді қолдану; жеке немесе топтық жобаларды дайындау кезінде интернет-ресурстарды пайдалану [5]. Бұл әдістер сабақтың әр түрлі кезеңдерінде қолданылуы мүмкін.

Қорытынды. Физиканы оқытуда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану білім беру процесін сапалы жаңа деңгейге көтереді. Олар физикалық білімнің көрнекілігін, қолжетімділігін және түсініктілігін айтарлықтай арттырады, оқушылардың танымдық белсенділігін оятады және өздігінен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастырады. Сонымен қатар, АКТ заманауи ақпараттық қоғамның талабы бойынша оқушылардың ақпараттық құзыреттілігін дамытуға мүмкіндік береді.

Дегенмен, технологияның өзі сиқырлы таяқша емес. Оның тиімділігі негізінен мұғалімнің кәсіби дайындығына, оның АКТ құралдарын дидактикалық мақсаттарға сәйкес пайдалана білуіне байланысты. Мұғалімнің шығармашылық көзқарасы мен педагогикалық шеберлігі технологияны тек құрал емес, оқу-тәрбие үрдісін жаңартудың қуатты факторына айналдырады. Болашақта физиканы оқытудың цифрлық әдіснамасын одан әрі дамыту, сапалы электрондық ресурстарды жасау және мұғалімдердің цифрлық дағдыларын арттыру бойынша жүйелі жұмыс жүргізу қажет.

Әдебиеттер тізімі

1. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы. 2007 жылғы 27 шілде.
2. Қазақстан Республикасындағы білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы. Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 7 желтоқсандағы №1118 Жарлығы.
3. Жолдасбеков Б.К., Аймағамбетова М.Т. Білім берудегі ақпараттық технологиялар. – Алматы: Білім, 2018. – 278 б.
4. Jimoyiannis, A., & Komis, V. Computer simulations in physics teaching and learning: a case study on students' understanding of trajectory motion. Computers & Education, 2001. – Vol. 36(2). – P. 183–204.
5. Сыздықова Р.К. Физиканы оқытудың заманауи технологиялары. – Астана: Фолиант, 2020. – 165 б.
6. Finkelstein, N. D., Adams, W. K., Keller, C. J., Kohl, P. B., Perkins, K. K., Podolefsky, N. S., & Reid, S. When learning about the real world is better done virtually: A study of substituting computer simulations for laboratory equipment. Physical Review Special Topics - Physics Education Research, 2005. – Vol. 1(1). – P. 1–8.
7. Әдістемелік журналға мақала жариялаудың негізгі талаптары [Электрондық ресурс] – https://adisteme.kz/rules.html