Жігіт сұлтаны байқауы [Основы начального образования]
“Жігіттің сұңқары кім?”, саралаңыз (Сайыс-байқау) 1-бастаушы: Құрметті қауым! Сіздерді “Жігіт сұлтаны” сайысын тамашалауға шақырамыз. 2-жүргізуші: Береке де осында, Мереке де осында. Болып жатыр той-думан Қырандардың қосында. 1-жүргізуші: Асқақтаған ән дайын, Күмбірлеген күй дайын. Ал, кәнекей, қырандар! Босқа қарап тұрмаңдар! Бастап жігіт өнерін, алыстарға самғаңдар! 2-жүргізуші: Құрметті көрермен қауым! Енді сайысқа түсетін жігіттерді қол шапалақтап, қошаметтеп ортаға шақырайық. 1-жүргізуші: Сайысқа қатысушы жігіттер көпшілікпен сәлемдесіп, өздерін таныстырады. Жігіт сұлтанының бойында қандай қасиеттер болуы керек деп ойлайсың деген сұраққа жауап береді. 2-жүргізуші: Ей жігіттер! Сендерге артар міндет көп. Көтер биік ата салтын құрметтеп Ақтай білсең ата-баба үмітін Әрбір сөзі – тәлімі мол бір мектеп. Сұрақтар: Нөмірленген асықтардағы сұрақтарға жауап беру. №1 асық. Мал жіліктерінің атауын айт. І. Қол жіліктері: 6 1. Кәрі жілік – 2 2. Күң жілік – 2 3. Жауырын – 2 ІІ. Сан жіліктері: 6 1. Асықты жілік – 2 2. Тоқпан жілік – 2 3. Жамбас – 2 №2 асық. Қонаққа ет тарту рәсімі қалай? 1. Құда табақ: бас, жамбас 2. Күйеу табақ: төс т.б. №3 асық. Төрт түлік мал пірінің аталуы қалай? 1. Түйе – Ойсылқара 2. Жылқы – Қамбар ата 3. Қой – Шопан ата 4. Ешкі – Шек-Шек ата 5. Сиыр – Зеңгі баба №4 асық. Қазақша ай аттарының аталуын айту керек. 1. Қаңтар 7. Шілде 2. Ақпан 8. Тамыз 3. Наурыз 9. Қыркүйек 4. Сәуір 10. Қазан 5. Мамыр 11. Қараша 6. Маусым 12. Желтоқсан №5 асық. Төрт түлік мал төлдерінің аталуы қандай? І. Жылқы - құлын ІІ. Сиыр - бұзау ІІІ. Қой – қозы ІҮ. Ешкі – лақ №6 асық. Жыртқыш құстардың атын ата. Бүркіт, лашын, қыран, қырғи. №7 асық. Қазақ халқының салт-дәстүр, той-томалақтарын атап шық, біреуін түсіндір. Бесікке салу, қырқынан шығару, тұсау кесер, сүндетке отырғызу, беташар, көкпар, той бастар. №8 асық. Аттың ер-тұмандарына нелер жатады? Жүген, ішкілік, тоқым, ер, үзеңгі, аткөрпе, тартпа, қамшы. 1-жүргізуші: Әділ қазылар алқасы жігіттердің ұпайын шығарғанша кезекті әнге берейік. (Ән орындалады) 2-жүргізуші: Қыран-бүркіт көтерер ердің нарқын, Қыран жігіт асырар елдің даңқын!- демекші, енді жігіттерміздің өнерін тамашалайық. (Әрқайсысы өз өнерін көрсетеді) 1-жүргізуші: Ат өнері білінбес, Бәйгеге түсіп жарыспай. Ер өнері білінбес, Қоян қолтық алыспай, - демекші, енді жігіттеріміздің спорттық жарыстардағы өнерлерін көрейік. 1. Салмақ тасын көтеру. 2. Мойын арқан тартпақ. 3. Білек күшін сынау. 2-жүргізуші: Жігіттер, жаман істі кәсіп етпе, Досыңды бірге жүрген басып өтпе, Басыңа әлдеқандай іс түскенде. Келесі кезекті тағы да әнге берейік. (Ән орындалады) 1-жүргізуші: Жылдар-жылдар тарихтың мол беттері, Сен әкелген жақсылықтар көп тегі. Көңіліңді шат сезімге баурайды, Халқымыздың бүгіні мен өткені. (Тарихи тұлғалар, ескі ұғымдар туралы сұрақтарға жауап беру) Сұрақтар: Асықтар арқылы жауап береді. №1 асық. Қазақ халқының тарихында қандай хандар, батырлар, билер, шешендер өткен? Хандар: Абылай, Әбілхайыр, Тәуке, Жәңгір т.б. Батырлар: Сыпатай, Қабанбай, Бөгенбай, Наурызбай т.б. Шешендер: Жиренше, Бөлтірік т.б. Билер: Қаз дауысты Қазыбек, Төле би, Әйтеке би т.б. №2 асық. Үш ұғым туралы сұрақтар 1. Үш жүз: Ұлы, Орта, Кіші 2. Үш арсыз: Ұйқы, тамақ, күлкі 3. Үш даусыз: Мінез, кәрілік, ажал №3 асық. Жеті атаны талдап беру. Ата, әке, бала, немере, шөбере, шөпшек, немене. №4 асық. 5 асыл мен 5 дұшпанды ата. Бес асыл мыналар: талап, еңбек, терең ой, қанағат ету, рақым жасау. Бес дұшпан мыналар: өсек, өтірік, мақтаншақ, еріншек, бекер мал шашпақ. №5 асық. Ұлттық ойындардың түрлерін атап шық. Ақсүйек, асау үйрету, арқан тарту, тымпи, сақина салу т.б. Жүргізуші: “Жеті атасын білмеген жетесіз” – деп халқымыз айтпақшы, кешіміздің соңында біздің қыран жігіттеріміз өздерінің жеті аталарын атап, дастарханымызға бата берсін! (Сайыс соңы концерттік бағдарламаға ұласады)