Рубрика: Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту

 Мазмұны

1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім

2.1. Ойыншықтардың маңыздылығы

2.2. Пайдалану мүмкіндігінің әр түрлілігі

2.3. Воскобовичтің технологиясы – Ойынның ертегілік лабиринттері

2.4. Технологияны іске асыру тәсілдері

2.5.   Воскобовичтің Дамытушы Ойындары.

2.6. Қазақстан еліне бейімделіп жасалған авторлық ойындар

3. Қорытынды
4. Қолданылған әдебиеттер тізімі

І. КІРІСПЕ

Еліміздің даму деңгейі мектепке дейінгі кезеңнен бастап, балаларымыздың дүниетанымын дұрыс бағыттаудан басталады. Балабақша жағдайы онда түрлі оқыту технологиялары кеңінен қолданылу үстінде. Қазіргі таңда оқытудың жаңа технологиялары тек сипаттама түрінде ғана емес, шынайы проблемалық негізде болуы тиіс. Бүгінгі таңда білім берудің жаңа технологиялар жүйесі өте маңызды, қарқынды. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011 – 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында келесідей негізгі мақсаттар белгіленген:

мектепке дейінгі ұйымдардың желісін ұлғайту; мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мазмұнын жаңарту; мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту ұйымдарын кадрлармен қамтамасыз ету. Яғни, желі ұлғаюының басты шарты – мектепке дейінгі мекемеде сапалы білім мен тәрбие беретін білікті педагог кадрлары болуы тиіс, ұйымда жаңа педагогикалық технологиялар қарқынды қолданылуы керек. Сонымен қатар, негізгі міндеттер ішінде балаларды мектепке дейінгі сапалы тәрбиемен және оқытумен толық қамтуды, оларды мектепке даярлау үшін мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың  әр түрлі бағдарламаларына тең қол жеткізуді қамтамасыз ету; білім беру процесінің барлық қатысушыларының үздік білім беру ресурстары мен технологияларына тең қол жеткізуін қамтамасыз ету және педагог мамандығының беделін көтеру ерекшеленген. Бұл бағытта, мектепке дейінгі білім беруде Восковобич ойындарын стандартты игеру үдерісіне енгізуді ұсынып отырмын.

Жоба мәселесі: Мектеп жасына дейінгі балалардың тіл дамуы,білім сапасының төмендігі.

Жобаның мақсаты: Заманауи педагогикалық технологияларды қолдану арқылы болашақта функционалды оқушы болатындай тұлға қалыптастыру.

Жобаның гипотезасы: Егер жобада ұсынылған технология практикада қолданылса, онда балалардың логикалық ойлауы, қарапайым математика түсініктері қалыптасады,  білім сапасы артады.

Жобаның нысаны: Мектеп жасына дейінгі балалар.

Жобаны іске асыру кезеңдері: Оқу жылы.

Жоба жаңалығы: Воскобович ойындарын республика бойынша іс-тәжірибесінде қолданатын мектепке дейінгі ұйымдар педагогтерінің саны аз.

В. Воскобовичтың өмірбаяны

Вячеслав Вадимович Запорожьеда дүниге келген. Мектеп жылдарын пр Херсон қаласында өткізді, содан кейін Ленинград  қаласына кетіп қалды.(қазіргі Санкт-Петербург).  Инженер-физик мамандығы бойынша Политехникалық институтын бітірген  .  Екі жыл әскерде борышын өтеп, туған қаласына оралды. Мамандығы  физик бола тұра,әртүрлі  қозғалыстарда  өлеңдер, музыка, ән жазған, алаңдарда сөз сойлеген.

. Осы ойындарды ойлап табуға өзінің балалары себеп болған. Инженер-физик Вячеслав Воскобовичтің балалары Перестройка кезеңінде туды, ойын дүкендері жас әкені тығырыққа тіреді. Онда бар ойындарды біздің әжелеріміздің әжелері ойнаған ойындарды ұсынды. Ал елімізде альтернативті педагогика туралы әңгімелер белсенді жүріп жатты. Сондықтан да Вячеслав Валерьевич Воскобович тәрбие берудің алдыңғы қатарлы әдістеріне өзінің лебін қосуды жөн көрді.

 ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ

• Ойыншықтардың маңыздылығы

Көп функционалдығы. Бір ойынның көмегімен көптеген білім беру міндеттерін шешуге болады. Өзі сезбей-ақ сәбилер цифрлар мен әріптерді меңгере бастайды; түс, пішінді біледі және есінде сақтайды; қолдың ұсақ моторикасын шынықтырады; тілін, ойын, зейінін, есте сақтауын, қиялын жетілдіреді. Ойындар оқу, математикалық дағдылар, құрастыру, шығармашылық қабілеттерін дамыту тәсілдерін арқылы жүреді.

Бейнелілік және әмбебаптылық. Бұл ең негізгісі, осы арқылы басқа ойындардан Восковобич ойындары ерекшеленеді. Ойындар ертегі әлемімен, ерекше тілімен толықтырылған, бұл тілді біз, ересектер, тиімді сөз тіркестерімен алмастырып алғанбыз. Барлық ойындар ең басты қатысушыға-балаға бағытталған. Ертегі-тапсырмалар, мейірімді кейіпкерлер, соның ішінде ақылды Метр қарға, ержүрек сәби Гео, айлакер, бірақ қарапайым Всюсь, қызықты Магнолик ойын барысында баланы сүйемелдеу арқылы, оларға тек қана математика, оқу, лигиканы да, сонымен қатар, адамгершілік қарым-қатынастарға, ойынға қатысып отырған ересектермен де ортақ тіл табысуға көмектеседі.Жастық мотивациялық әрекет акценттеріне – қызығушылық, бейнелік, қол жетімділік, стандартқа сай еместігі, қабылдау жаңашылдығы, сан-қилылығы – ойындар шеттетеді, зейінді, қызығушылықты жинақтайды, және баланы шешу үрдісіне әрдайым тартады, міндетті «ойланады». Міндеттерге сүңгу тиімді жүріп жатады. Бала міндетті түрде жағдайға кіреді, нақты алгоритм талап ететін, әрекеттердің жүйелілігі, ұсынылған тапсырмаларды, мақсаттарды, шешімдер нұсқаларын іздеу сараптау. Шешімдерді сүйемелдеуде ересектердің рөлі тең құқылы ойнаушы серіктестік ретінде ойынды үйрету болып айналысады. Дамытушы ойындарымен жұмысты маңызды түрде жеңілдетеді. Сабақтардан кейін кейіпкерлер түрінде ойнайды, жаңа саяхаттар мен ойындарды ойлап табуға тырысады.

• Пайдалану мүмкіндігінің әр түрлілігі.

Осы ойындардың үй жағдайында да, отбасылық жағдайда ойын жинақтарында да, сонымен қатар, балабақшалардың топтарында да, мектептерде де, жеке және түзету практикасында да пайдалануға мүмкіндік береді. Ойындардың құрылымы қатаң алгоритм сипаты бар және білім берудің әр түрлі модельдерінде қолдануға болады. Бұл тәрбиеші мен мектеп педагогына жеке және түзету жұмыстарын жүргізуге мүмкіндік береді, бұл топпен, сыныпта сабақты ұйымдастыру үшін материал бола алады. Сонымен қатар, жеке материал ретінде де, сонымен бірге, топтың жалпы көрнекілік ретінде де пайдалануға болады (мысалы «Геоконт», «Ларчик» кешені – үлкен көлемді).

Ойын таңдаудағы басымдылық

Көптеген педагогтардың тәжірибесі «Воскобовичтің Дамыту Ойындары» бойынша сабақтар барысында көңілдерін аудару үшін бір рет ережелер мен міндеттерді түсіндіріп беруді ұйымдастыру жеткілікті екендігін айтып отыр, ал материалдардың қол жетімділігі мен технологиялылығы балаларға ойынмен қарым-қатынас жасау арқылы өзі үшін жаңалықтар мен жаа жақтарын ашуға мүмкіндік береді.

Ойынның басы әр түрлі болуы мүмкін: бала «кездейсоқ» ашық жерде қалдырылған ойынды тауып алады және бірден танысуды бастайды. Құрастырылған бейнелі материал кездейсоқ шығармашылыққа ынталандырады, баланың қызығушылығының арқасында ата-ананың міндеті ойын жүйесінің иекмділігін пайдалана білуі. Ойынмен танысу ертегімен танысу арқылы жүруі мүмкін. Бейнелік және қызықтыратын сюжеті арқылы ойынға деген қызығушылықты ынталандырады. «ойнаймыз-сеземіз-танимыз», бірінен соң бірі қадамдау, жүйелілік принциптері арқылы қызықсыз уақыт өткізуді ғана емес, сонымен қатар, оқытудың технологиялық моделін қамтамасыз етеді, білім алуға қажеттілікке негізделген ересектің де, ата-ананың да, тәрбиешінің педагогтың да, баланың шығармашылығын, қызығушылығын арттырады.

Мысалы, «Игровизор» ойын тренажері, «Ларчик» ойыны білім беру кешені педагогқа да, тәрбиешіге де, ересекке де білім беруде кең таңдау жасауға мүмкіндік береді, өзін іске асыруға, баламен бірге қиялдау. Бірақ, ойын – бұл тек қана дамыту технологиясы ғана емес, жетістік принципін есепке ала құрастыру арқылы ойын дағдылары мен біліктерін қалыптастыру динамикасын диагностикалауға мүмкіндік береді, бақылау, жеке карталарды құрастыру, арнайы диагностикалау арқылы жетімсіз (нашар) жақтарын дамытуға мүмкіндік береді. Әдістемелік негіздеу, апробация, дайындау. Ойын – бұл маңызды іс (көңілділігіне қарамай). Кез келген құрастырылған кешеннің, технологияның бірегейлік ойымен ғана емес, сонымен қатар, ғылыми негізділігімен, әдістемелік сипаттамасы мен таратылу мүмкіндіктеріне де қатысты болады. Көбінесе, ойын жеке тәсіл, құрал ретінде жүрді, бірақ әдістемелік негіздеу, сипаттау, мультимодульдік мүмкіндікті пайдалану технология қатарына, білім беру үрдісінің құрастырушысы қатарына шығарды. Ойынға деген ерекше қатынас барлық құрастырылған кешендер, барлық Воскобович дамытушы ойындарында ескерілген.

• Воскобовичтің технологиясы – Ойынның ертегілік лабиринттері

Ерте дамытудың әдетте екі жолы бар: біреуі – теориялық ережелерден практикалық негіздеуге, екіншісі- керісінше – практикалық тәжірибеден, оны жалпылаудан теориялық негіздеуге бағытталған. Воскобович технолгиясы – практикадан теорияға қарай жүретін жол. Неге технология, әдістеме емес? Негізінде, бұлар бір-біріне ұқсас түсініктер. «Педагогикалық технология» термині педагогикада жақында пайда болған термин. Әдістемелерде көбінесе мазмұндық жақтары, ал технологияларда – процессуальдық жақтары берілген.

Ойын плюс ертегі (Игра плюс сказка)

«Ойынның ертегілік лабиринттері» технологиясының бірінші принципі болып мектепке дейінгі жастағы балаларды ойын арқылы оқыту. Балаларды ойын арқылы дамыту ойы жаңа емес. Бұның жаңалығы, мектепке дейінгі жастағы балаларды оқыту үрдісі толығымен ойын арқылы шешіледі. «Ойынның ертегілік лабиринттері» технологиясы- анықталған сюжетті (ойын және ертегіні) іске асыру барысындағы ересектер мен балалардың ойын түрі арқылы әрекеттесуі. Бұл жерде білім беру міндеттері мазмұнға кірітірілген. Дамытушы ойындар сәбилерге білім алуды қызықты қойылым ретінде береді, мотивациялық сипаттағы мәселелерді шешеді, үйреніп жатқан білім, білік, дағдыларына қызықушылық туғызады. Педагогикалық үрдісте дамытушы ойындарды қолдану білім беру әрекеттерін қайта құруға мүмкіндік береді: ересектер немесе өздері ұйымдастырған дәстүрлі жұмыс түрлерінен танымдық ойын әрекеттеріне көшу. Ойын барысында ересектермен қарым-қатынас жасау жайлы эмоциялармен қабаттасады, қызықты ойын тапсырмаларын орындау, ойын құралдарының жақсы безендірілуі баланың мектепке дейінгі білім беру мекемесінде болуын көңілді етеді. Ойын әдетінде балаларды да, ересектерді де бей-жай қалдыра алмайды және оларға шығармашылықтарын қосуға серпіліс береді.

Қосымша ойын мотивациясын әдістемелік ертегілер де құрайды. Олардың сюжетіне сұрақтар, тапсырмалар, жаттығулар, міндеттер жүйесі кіріктіріледі. Өте ыңғайлы – ертегіні оқисың, бала оны тыңдайды және сюжет барысында сұрақтарға жауап береді, міндеттерді шешеді, тапсырмаларды орындайды. «Ойынның ертегілік лабиринттері» технологиясының ертегілері – авторлық болып саналады.

«Ойынның ертегілік лабиринттері» таза ойын технологиясы болып саналады (авторлық ертегілер; заттық ойындардың көптігі – бала дамуының әр түрлі аспектілеріне бағытталған — математика, құрастыру, сауаттылыққа дайындық; балалар мен ересектердің бірлескен ойындары), оның тіиімді ерекшелігі болып саналады.

Дамытушы орта — Күлгін орман (Фиолетовый лес)

Бұл ертегінің басы «СӘБИ ГЕО, ҚАРҒА МЕТР және МЕН(И Я)» (жасырынған ГЕОМЕТРИЯ сөзі) «Геоконт» ойыны, онда бірінші рет Күлгін орман бейнесі пайда болды. Бірнеше жылдан кейін Күлгін орман бейнесіндегі дамыту ортасы көптеген Ресей қалаларында пайда болды. Күлгін орман өте әр түрлі, оларды фанерьден, ковралиннен, қабырғада, матада сурет ретінде пайда бола бастады. Негізінде, дамытушы сенсомоторлық аймақ құрылады. Бала онда өздігінен әрекет етеді: ойнайды, құрастырады, ересектермен әрекеттесу арқылы алған біліктерін жаттықтырады. Күлгін орманда міндетті түрде ертегі кейіпкерлері — Незримка Всюсь, Қарға Метр, Сәби Гео, Лопушок және басқалар болады.

Интеллект

«Ойынның ертегілік лабиринттері» технологиясының екінші принципі нәтижесінде зейін, есте сақтау, қабылдау, ойлау, тіл секілді психикалық үрдістер дамытатын балалардың ойын әрекеттерін құрастыру болып саналады. Әрдайым және сатылай ойындарды қиындату (спираль бойынша) тиімді қиындық аймағында бала әрекеттерін ұстап тұруға мүмкіндік береді. «Жақын даму аймағындағы » интенсивті түрде дамытуға өнімділік әрекеттері де көмек береді. Әр ойында бала қандай да бір «заттық» нәтижеге қол жеткізеді.

Мектепке дейінгі жастағы балалардың интеллектін дамытуға көп көңіл бөлінетіні кездейсоқ емес. Вербалды интеллект дамытады, оны «пайда болған» деп те атайды. Анасы балаға кітап оқиды, онымен энциклопедияларды қарайды, мұражайларға апарады. Нәтижесінде бала көп біледі, көптеген нәрселер туралы естиді. Мұндай балаларды мектеп мұғалімдері «көп білетіндер» деп атайды. Бірақ, бұл әрі қарай бұл бала жақсы оқиды деген кепілдеме емес. Олардың вербальды емес интеллекті нашар дамуы мүмкін, оны немесе «туа біткен» деп атайды. Туа біткен интеллект дегеніміз не? Бұл зейін, анализге, синтезге, себеп-салдар байланыстар, ұсақ моторика, есте сақтау психикалық үрдістерінен тұрады. Психологтар туа біткен интеллектіні әрі қарай дамыту қиын деп айтады. Воскобович ойындары бірінші кезекте оларды дамытуға бағытталған және оның бір концептуальдық жағдайының бірі «Ойынның ертегілік лабиринттері» арқылы негізінен, вербалды емес интеллектіні дамыту болып саналады.

«Ойынның ертегілік лабиринттері» технологиясының авторлары балалардың ерте жастан дамытудың жақтастары емес. Технологияның барлық материалы сензитивтік болып табылады, мектепке дейінгі жастағы балалардың жайлы психологиялық ерекшеліктеріне, сондықтан балалар мен ересектерде стресстік жағдайларды туғызбайды.

Шығармашылық

«Ойынның ертегілік лабиринттері» технологиясының тағы бір принципі мектепке дейінгі жастағы балалардың ерте шығармашылығын дамыту болып табылады. Ойын шығармашылықтарын анықтау шарттарын құрады, балалардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға ынталандырады. Ересек адамға балаларды қиын және ойын белсенділіктерінің шығармашылық түрлеріне сатылай кіріктіруге табиғи қажеттілік ретінде пайдалануға болады.

• Технологияны іске асыру тәсілдері

«Ойынның ертегілік лабиринттері» ерекшеліктері мынадай, мекеменің жұмысын қайта құрастырып қажет емес немесе үйдің қалыпты өмірін бұзуға болмайды. Технология орналасқан тәртіптерге жақсы кіріктіріледі. «Ересек-бала» қатынастарында ересек адамның баланың үстіне қарау қарастырылмаған, мұнда тек қана серіктестік қатынастар. Бала жайлы, көңілді, интеллектуалды-шығармашылық атмосферамен қоршалған. Бала өзінің танықтқан шығармашылығы үшін ересек тарапынан нашар баға алмайтынын, сыртқы қауіпсіздік сезімімен астарланады, өзінің шығармашылық бастамаларын қолдау есебінен сыртқы сезімдері ашылады.

• Воскобовичтің Дамытушы Ойындары.

Геоконт

Халық оны «шегелері бар тақтайша» деп атайды. Негізінде фанерлі тақтайшада пластмасса шегелер бекітілген «Сәби Гео, Метр қарға және мен, Слава ағай» ертегісінде «күміс» деп аталған. Осы «күміс» шегелерге «өрмектер» тартылады (түрлі-түсті резеңке-продежка), және осы арқылы геометриялық фигуралар, зат пішіндері көрсетіледі. Сәбилер ересектердің көрсетуімен, өздерінің ойлары бойынша сұлбаларды құрастырады, ересек жастағы балалар сызба-бейне және сөздік модель («Геоконт» ойын аумағында, осындай басқа ойындардан ерекшелігі координаталық тор салынған). Бастауыш және орта мектеп оқушылары геометрияны оқиды және теоремаларды дәлелдейді (басқа кеңістікке көшу меселенің негізін жақсы түсінуге көмектеседі).

«Геоконт» ойынының нәтижесінде балалардың қол және саусақ моторикалары, сенсорлық қабілеттері (түс, түр, пішін), ойлау процестері (сөздік модель бойынша құрастыру, симметрия және симметриялы емес фигураларды құрастыру, заңдылықты табу және бекіту), шығармашылық

Воскобович шаршысы (Ойын шаршысы)

Осы ойынның  «халықтық» атаулары көп – «Үйеңкі жапырағы», «Жаулық», «Мәңгі оригами». Бұлардың барлығы да негізінен алғанда шындыққа жанасады. » Ойын шаршысы» иілмелі негізге бекітілген бір-бірінен біршама қашықтықта орналасқан 32 қатты үшбқрыштан тұрады. Осындай құрылымына қарай шаршы жақсы трансформацияланады. Шаршы тығыз матадан(дублирин тәрізді) жасалған, екі жағынан контрасты түсті жеңіл пластиктен жасалған үшбұрыш жапсырылған (қатты картоннан).

Шаршылар екі түсті және төрт түсті болуы мүмкін.

Балалардың кіші моторикасын, кеңістікті қабылдау, қиялдау, логика және есептеу дағдыларын дамытуға бағытталған. «Ұлы шаршының шегі болмайды» деп осы шаршы туралы айтылған. Баланың қолында қызықты материал, ол әр түрлі қалыптағы геометриялық пішіндерге, «оригами» принципі бойынша ойыншыққа, көлемді пішіндерге трансформацияланады. Бұл шаршы тек қана ойнауға ғана емес, сонымен қатар, кеңістікті қабылдау, жеңіл моториканы да дамытуға да, геометрия, кеңістік координациясымен, көлем негіздерімен, есептеу материалы, модельдеу негізі үшін, жастарына қарамай шығармашылықты дамытуға да көмек береді.

Автомобильдер паркі, көйлек гардеробы, жануарлар зообағы, көбелектер тобырын «Фигуралар альбомынан» табуға болады.

Сиқырлы-ұя және «Ара Жужидің туған күні» қосымшасы.

Қызықты кейіпкерлер, әр түрлі фигураларды құрастыру, логикалық тапсырмалардың барлығын сіз «Ойын+қосымша» кешенінде таба аласыз.

 

Сиқырлы гүл (Чудо-цветик)

Сәби «Сиқырлы гүл» арқылы үлестерді меңгере алады, жапырақтардан әр түрлі фигураларды құрастыру арқылы Долька қыздың құпияларын шешуге көмектеседі.

Игровизор

«Ұзақ ойналатын» папка. Жоғарғы мөлдір қағаз бетіне фломастермен сурет салуға болады, оларды бояу барысында қате жібердім деп қорықпауға болады. Өйткені, ол қателерді майлықпен оңай өшіруге болады, сондықтан тапсырмалары бар парақтар қажет емес. Игровизор кешенінде әр түрлі қосымшалар бар:

Әріптер лабиринті

Лабиринтте сөздер шашылып қалды. Шашылып қалған әріп-моншақтарды жинау және сөздерді оқығаннан олардан сөздер құрастыру қызықтырақ! Лабиринттегі дұрыс емес жолды майлықпен сүртіп тастап қайтадан жаңа жол салуға болады.

Складушки

Складушки ойын-құралы склад жүйесі бойынша балаларды (3-4ж) оқуға ерте үйретуге арналған. Құралда 21 үлестірме бар, онда әр үлестірменің оң және сол жақтарына тік бағандар түрінде складтар көрсетілген.Әр үлестірмедегі екі складты баған складты үйді бейнелейді. Суреттер, өлеңдер, музыка осы үйлердң бейнелерін құрайды, басқаша айтқанда, оқытудың складтық жүйесін бейнелейді. Енді Складинск қаласын елестетіп көрейік. Онда 20 үйшік бар, онда Боря туралы өлең, қаз туралы және басқалар туралы өлеңдер тұрады. Сонымен қатар, күн үйлер бар (А О У Ы Э Я Ё Ю И Е). Осындай үйлерде ән тұрады.

 

Воскобовичтің теремоктары

Бұл балаларды ерте оқуға дайындау үшін арналған керемет оқу моделі. Бірегей құрылым, әріптер жиынтығы, көрнекілік, бейнелілік, буындар мен сөздерді «құрастыру» жеңілділігі бұл ойынды «ұзақ ойналатын шаттыққа» айналдырады.

Воскобовичтің теремоктары-базалық құрылым. Кубик бар,теремок бар. Кубик теремокқа салынады – буын шығады. Осындай құрастыру балаларға дыбыстардық буынға айналу принципін түсінуіне көмектеседі. Теремоктар кубиктермен байланысады және сол арқылы сөздер құрастырылады. Кешенде барлығы 12 кубик, 12 теремок бар – өте жинақы, ыңғайлы конструкция.

Әріптер конструкторы

Осы элемент-модульдерден әліпбидің кез келген әрпін құрастыруға болады.Осындай құрастыру балаларға әр әріптің моторлық бейнесін есте сақтауға және оларды әрі қарай шатастырмауға үйретеді, мысалы, П мен Н, Б мен В, С мен О.

1 және 2 оқылмақтар (читайка)

Оқу дағдыларын дамытуға арналған ойын. Бала бұрыштарды бірінен соң бірін бүге отыра әр түрлі сөздерді алады. Кішкентай «алаңкайдан» 4 сөзді оқуға болады, ойында 100-ден астам сөз бар.

Әріптер сандықшасы (Копилка букв)

Бұл ойын бүкіл отбасына арналған. Жаңбырлы күні немесе жолда балалар мен ересектерді зерігуден сақтайды. Ал оның пайдасы қандай?

Шарлардағы оқылмақтар (Читайки на шариках)

Өздігінен оқылады, оларда көптеген көңілді ойындар мен қызықты тосынсыйлар бар.

«Ромашка», «Яблонька», «Парусник», «Снеговик»

Сәбилерге арналған өзіндік бірегей эрудит, мұның әр ойынында 200-ден астам сөз ойлауға болады және оларды баудың көмегімен жазуға болады.

 

2.6. Қазақстан еліне бейімделіп жасалған авторлық ойындар

Воскобович ойындарын зерттей келе, еліміздің балалары ойнай алатындай, қазақ халқының салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарын үйрететіндей авторлық ойындарымды жасадым. Олардың біріншісі, геоконтқа негізделіп жасалды. Ұлттық аспаптарды құрастыруға бағытталған.

Екіншісі ұлттық оюларды зерттеткізу арқылы геометриялық пішіндерді, түстерді ажырату, санау машықтарын дамытуға арналған.

 

ІІІ. ҚОРЫТЫНДЫ

Берілген жобада ұсынылып отырған ойындардың құралдары дүкендерде сатылады, алайда оларды қолдан жасауға болады. Яғни, жобаны жүзеге асыру үшін материалдық базаға қаражат бөлу міндетті емес.

Жобада ұсынылған Воскобович ойындарын тәжірибемде бір жыл бойы қолданып келемін. Нәтижесінде балалардың сөйлеу тілдері, логикалық ойлау қабілеттері, зейіндері дамыды. Шығармашылық ойлау, моторикалары да даму үстінде. Балалар бір-бірімен жақсы қарым-қатынаста, ертегілердегі, ойындардағы сипатталатын адами қасиеттерді бойларына сіңірген. Білім сапасы жоғарылап, балалар ұдайы зияткерлік ойындарға қатысады, осылайша «Үркер» облыстық марафонында тәрбиеленушілерім екінші және үшінші орындарға ие болып, алғыс хатпен марапатталдым.

 

ІҮ. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:

1. Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 7 желтоқсандағы № 1118 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011 – 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы;
2. 2012 жылдың № 1080 жалпыға міндетті Мектепке дейінгі білім беру стандарты.
3. «Зерек бала» мектепке дейінгі кіші жастағы балаларды тәрбиелеу мен оқыту бағдарламасы.
4. 4. Воскобович ойындары.

«Театр – адамдарды туыстыратын

шығармашылық отбасы,сахна өнері – тіл

жетпес құдіретті өмір шындығын білу, яғни

адамның сахнаны сүймеуі мүмкін емес».

Бүгінгі таңда балалардың негізгі қабілеттері қалыптасатын және дамитын, мектеп жасына дейінгі кезеңдегі тұлға дамуының ерекше өзектілігіне айрықша назар аударылуда.Оның ішкі мәдениетінің байлығы, зияткерлік еркіндігі,биік шығармашыл әлеуеті,жоғары көркемдік талғамы, тұлғааралық, ұлтаралық және әлеуметтік қарым-қатынаста төзімділік таныта білуі қазіргі заманғы жан-жақты дамыған тұлға қалыптастыруға қажетті жағдайлар болып табылады.
Осы орайда мектепке дейінгі ұйымдардағы театрландырылған әрекеттер – бұл тұлға шығармашылығына бағытталған тәрбие,баланың шығармашылық әлеуетін ашудың мүмкіндігі.Театрландырылған әрекеттерді ұйымдастыру баланың қызығушылығы мен қабілеттерін дамытуға жәрдемдеседі, жалпы дамуына,білуге құштарлығының айқындалуына,жаңаны тануға деген ұмтылысын,жаңа ақпараттарды және әрекеттердің жаңа әдістерін игеруге , ассоциативті ойлануға;рөлдерді орындау кезіндегі эмоцияның,ақыл-парасатының көрінуіне, мақсатқа жету үшін ұмтылуына,табандылығының дамуына ықпал етеді.
Балалар қоршаған әлемдегі қызықты идеяларды байқауға, оларды қолдана білуге,кейіпкердің өзіндік көркем бейнесін құруға үйренеді,оларда балалар шығармашылығының кең тараған түрі шығармашылық қиялы дамиды.
Осы мақсатта мектепке дейінгі білім беру жүйесінің дамуымен қатар мектеп жасына дейінгі балалар өміріне театр мықтап енді.

«Еліміздің ертеңі- бүгінгі жас ұрпақтың қолында, ал жас ұрпақтың тағдыры ұстаздардың қолында» сондықтан менің мақсатым: саналы да білімді,парасатты, жан- жақты ұрпақ тәрбиелеу, жеке тұлғаны дамытып оның алғашқы қалыптасуын қамтамасыз ету, себебі мектептің алғашқы табалдырығын даярлық сыныптан бастайды, ең алғашқы білімді біз береміз.Қай елдің болсын өсіп-өркендеуі,  ғаламдық  дүниеде өзіндік орын алуы оның ұлттық білім жүйесінің деңгейіне, даму бағытына  байланысты. Мектепалды даярлық сыныптарында сауат ашу негіздері  мазмұнында өзгерістер болды. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың стандартына сәйкес,  үлгілік оқу бағдарламасы бойынша сауат ашу негіздері мазмұнына күтілетін нәтижелеріне және 1-сынып Сауат ашу пәнімен сабақтастықта  «Әліппе» оқу-әдістемелік кешені дайындалып апробациядан өтуде.

Оқулықтың суреттері, безендірілуі, іс-әрекеттердің балалардың психологиялық және жас ерекшелігіне қарай құрылуы – басты құндылықтарының бірі. Әліппе оқулығының қалыптасу тарихында А.Байтұрсыныовтың талдау-жинақтау әдісін, күнделікте өмірде қолдану әдістерінен  бастап ең қолайлы тұстары, әдістемелері негізге алынды Мектепалды балалардың  балалардың төрт түрлі  сөйлеу іс-әрекетін: тыңдалым, айтылым, оқылым және жазылым дағдылары арқылы қалыптастыруға бағытталған. Бұл дағдылары баланың кез келген орта жағдайында бəсекеге қабілетті болуға, қарым-қатынас үдерісінде тиімді қолдануға мүмкіндік береді. «Әліппе» бойынша ОӘК-нің құрамы: «Әліппе» оқулығы;  №1, 2 жұмыс дәптерлері;Әліппе пәні жылына64 сағаттан берілге , аптасына 2 сағат берілген.

Осы пәннен ашық сабақ  өтті,бұл ашық сабаққа ата- аналарда қатысты. Сабақтың соңында оқулықтағы тапсырмаларға талдау жасалды. Бұл оқулыққа ата- аналар оң көзбен қарады, тапсырмалары  ата- аналардың ойлары бойынша балаларына жеңіл ,тақырыпты тез меңгеруге септігін тигізеді дейді.

Келесі іс шара күз мезгіліне байланысты «Күз кереметі» атты ертеңгілік өтті .

Мақсаты: Балаларға жыл мезгілдерінің айырмашылығы барын түсіндіру Олардың әрқайысы өз қызығымен ерекше. Күз айларының халыққа молшылық әкелетінін қуаныш сыйлайтынын жеткізу. Табиғатты сүюуге тәрбиелеу. Өнерге қызығушылықтарын дамыту,сөздік қорларын байыту.

Бұл ертеңгілікте балалар өздерінің өнерін көрсетті, ертеңгілікке ата- аналар да қатысты балаларының өнерлерін көріп тамашалады.

Сонымен қатар ата- аналар арасында  «Тәрбие- отбасынан басталады » атты сайыс өтті.

Мақсаты: Ата- ана, мұғалім және бала арасындағы қарым-қатынасты нығайту. Өзара көмекке, ынтымақтастыққа , ұйымшылдыққа тәрбиелеу. Сайыс 8-кезең бойынша өтті. Бұл сайыста ата- аналар балаларына деген ыстық сезімдері байқалды, өздерінің отбасында қандай ата- ана екендігін дәлелдеп көрсетті. Сайыстың соңында ата- аналар марапатталды.

Тоқсан соңында жаңа- жыл мерекесіне байланысты  жаңа- жылдық кеш өтті,балалар өз онерлерін көрсетіп «ақшақар»биін биледі .

Қорыта кетсем :

Ақырын жүріп, анық бас,

Еңбегің кетпес далаға,

Ұстаздық қылған жалықпас,

Үйретуден балаға.- деп Ұлы Абай атамыз айтқандай саналы да білімді ұрпақ тәрбиелеу үшін  анық басып, анық жүріп, ешқашан да жалықпай мықты ұрпақ тәрбиелейік.

Ұлт болып ұйысып, ел болып еңсемізді тіктеген кезеңде қолға алар ісіміздің бірі де, бірегейі де ұрпақ тәрбиесі. Қазақ халқының сан ғасырлар бойы қалыптасқан тілі мен мәдениетіне мойын ұрып, ұрпағымызға төл тәрбие, ұлттық тағылым беру бүгінгі күннің басты ісі. Бүгінгі оқу –тәрбие жұмысының сапасын қазіргі кезеңге сай қалай жақсарту керек дегенде, ең бастысы сабақ формаларымен оның құрылымын жетілдіру, оқытудың жаңа әдіс тәсілдерін жетілдіру.Мектепалды даярлық балаларын тәрбиелеу-оқыту жұмысында балалардың тілін дамыту, сөздік қорларын дамыту, ауызша сөйлеуге үйрете отырып, үйренген сөздерін күнделікті өмірде еркін қолдану, әрі оны күнделікті іс-әрекет кезіндегі тілдік қарым-қатынаста қолдана білуге жаттықтыру ісіне ерекше мән берілген. Мектепалды даярлық кезеңіндегі балалармен сөздік жұмысын жүргізу ісі- тіл дамытудың негізгі бір міндеттері болып есептелінеді.  Біз балалармен сөздік жұмысын жүргізе отырып, оларды айналасындағы заттармен таныстырып, атын атай білуге, қасиеті мен сапасын, түр-түсі және пішінін ажырата білуге, өмірдегі, қоршаған ортадағы түрлі құбылыстар жайындағы ұғым, түсініктерін дамыта отырып, белсенді түрде тілдік қарым-қатынас жасай білуге үйретеміз.

Сұлтанмахмүт Торайғыров «Балалықтың қанына ойын азық» деп бекер айытпаған.Балалардың сөздік қорын дамытуда ойын, тапсырма, жаттығулардың орны ерекше. Соның ішінде ойын – баланың шын тіршілігі.Ойын арқылы бала айналасындағы нәрседен өзіне қызықтысына ықыласы ауып, таңдап алады. Баланың бір ерекше қасиеті сөйлеуден еш жалықпайды. Ойынбала тілінің дамуына ықпалын тигізіп, таным белсенділігінің дамуына жол ашады. Қай бала болмасын ойынмен өседі, өйткені бала табиғатының өзі тек ойынменбайланысты. Ойын үстінде бала еш нәрсеге тәуелсіз.Ол өзін еркін ұстайды. Ал еркіндік дегеніміз барлық дамудың баспалдағы, бәрін білуге деген талпынысы мен құлшынысы. Баланың білуге деген құштарлығы, сөйлеуі ойын үстінде қалыптасады.

Ойын мазмұны мен түріне қарай: мазмұнды-бейнелі,қимыл-қозғалыс,дидактикалық,құрылыс,кейіптендіру ойындары болып бөлінеді. Сөздік қорды дамыту ісін ұйымдастыру жұмысында ойын сабағы ең негізгі орын алады. Тәрбиешібақылау, заттарды қарау, сурет қарау, жұмбақ шешу және құрастыру, саяхат, ойын-сабақтарын ұйымдастыру барысында балалардың сөздік қорларын дамытады.

Арнайы ойын-сабақ және сабақ мазмұнына қарай танымдық, дамытушы ойындарды, тапсырмаларды қолдану, балаларды заттарды бір-бірімен салыстыруға, оларды қасиетіне қарай ажыратуға және оны танып білуге үйретеді. Сөйтіп бала топтағы жасына сәйкес бағдарламалық міндетті меңгереді. Ойынұйымдастыруда тәрбиеші өзі жетекші бола отырып, балаларды ойнай білуге, ойын ережесін сақтауға, әрі оларды ойната отырып, ойлануға бағыттайды, заттың атын немесе қасиетін есінде сақтап қалуға жолашады, ойынға қызықтыра отырып зейінін, қиялын дамытады. Балалардың есте сақтау қабілетін, қиялын, қабылдау қабілетін,зейін тұрақтандыруға,аңғарымпаздық қабілетін дамытуға арналған ойындар:

Төрт құбылыс .Балалар шеңбермен тұрады. Жүргізуші «су» — десе қолдарын алдына созады, «ауа» десе жоғары көтереді, «от» дегендеекі қолын айналдырады, «жер» дегенде қолдарын түсіреді. Кімшатасса ойыннаншығарылады.

Ал сөздік ойын арқылы сөзді орынды қолдана білуге, дұрыс жауап айтуға, сөз мағынасын түсінуге, орынды сөйлеуге үйренеді. Мысалы: «Сөз ойла», «Сөз құра», «Жұмбақ ойла», «Жақсы-жаман», «Жалғастыр», «Үш сөз ата».
Бала саусағын ойната отырып, тілін дамыту.

Саусақ ойыны- бұл ұрпақтан ұрпаққа жалғасын тауып келе жатқан, әрі үлкен мәні бар мәдени шығармашылық. Саусақтардың көмегімен қандай да болмасын ертегіні немесе өлең-тақпақ шумағын сахналау болып  табылады.   Саусақ ойыны арқылы баланың сөйлеуге деген талпынысы, қабілеті дамып, ынтасы артады және шығармашылық әрекетіне жол ашады. Саусақ ойынын ойнай отырып, балалар қоршаған ортадағы заттар мен құбылыстарды, жан-жануарларды, құстарды жәнеағаштарды бейнелей алады. Саусақтарының қозғалыс- қимылына қарап бала қуанады, шаттанады, сөзді айтуға тырысады және өлеңдегі үйренген сөз шумақтарын қайталап айта отырып, есінде сақтайтын болады. Мысалы: «Саусақтар сәлемдеседі» ойынын алайық. Мұнда бас бармақ ұшы әрсаусақтың ұшымен кезекпен түйіседі. «Адамдар келеді». Оң қолдың сұқ саусағы мен ортаңғы саусақтарын жүгірген тәрізді етіп қимылдатады.  Сонымен саусақ ойындарынжүргізу арқылы балалардың саусақтарының нәзік қимылдары мен бұлшық еттерінің жетілуімен бірге, олардың сөйлеу тілі мен ойлау қабілеттері дамитын болады және кейін жазу шеберлігін ойдағыдай меңгеруіне дайындайды.

Сонымен балалардың қорларын дамытуда ойындарды, тапсырма-жаттығуларды қолдану үлкен нәтиже береді. Ойын арқылы балалардың сөздік қоры дамып, ауызша сөйлеу машығын игереді, таным белсенділіктері қалыптаса түсіп, ақыл-ойы өсіп жетіледі, әрі адамгершілік қасиеттер бойына сіңіреді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кез-келген  ұстаздың  мақсаты — оқушыларға  сапалы  білім  беру жан — жақты  дамыту, оқуға  қызығушылықтарын  арттыру.

Ойын  —  мектеп  жасына  дейінгі  бала  әрекетінің  ең  алғашқы  баспалдағы,  оның  мінез — құлқының  қалыптасуының  бастапқы  мектебі.

Ойын  даму  тәжірибесі  болып  табылады. Бала  ойын  кезінде  дамиды,  даму  үшін  ойнайды. Ойын — балалар  қарым —  қатынасының  негізгі  ортасы.

Ойын үлгісінің технологиясы  баланың  нақ  осындай  белсенділіктерін  арттырады. Кез  келген  бала да, адамның мәдениеті де ойын арқылы  дамиды. Ал  бүгінгі  ғасырда  оқу  процесінде  ойын  алдыңғы  орында, ойын  технологиясы арқылы баланың  оқуға  ынтасын, қызығушылықтарын  арттыру  жеңіл  болмақ. Ойын дегеніміз не? Ойын дегеніміз — халықтың баланы  әдептілікке, сауаттылыққа  баулитын  құралдың  бірі.

Бала  саналы,  мәдениетті,  адамгершілігі  мол  болып,  жан — жақты  дамуы  үшін  және  тілін  дамытып,  сөз  байлығын  дамыту  үшін  айналадағы  өмір  құбылысын  ұғыну  үшін  пайдаланудың  маңызы  зор. Ойын  үлгісіндегі  баланың  түрлі  қасиеттері,  қабілеті  мен  белсенділігі  де  көрінетіні  туралы  аса  көрнекті  педагог  А. С. Макаренко  былай  дейді:

«Ойында  бала  қандай  болса,  өмірде,  кәсіби  қызмет  саласында,  көбінесе  сондай  болады».  Сондықтан  келешекке  адамды  тәрбиелеу — бәрінен  бұрын  ойын  арқылы  жүзеге  асырылады. Ойын  балалар  үшін  айналаны  танып,  білу  тәсілі. Ойын  әрекеті  мазмұнынан  әлеуметтік  сипаты  баланың  қоғамдық   өмір  сүретіндігімен  байланысты. Ол  алғашқы  айлардан  бастап — ақ  маңайындағылармен  қарым — қатынас  жасауға  ұмтылады, соның  арқасында жасау  құралы,  күш  қуаты  тілді  біртіндеп  меңгереді.

Ойын — бала әрекетінің  негізгі  түрі. Ойын  ойнағанда  бөлме  теңіз  де,  ұшақ  та,  темір  жол  вагоны  да  болуы  мүмкін. Балалар  ойын  кезінде  тыныш  отыра  алмайды. Тіпті  жалғыз  баланың  өзі  де  сөйлесіп  жүреді,  сондықтан  ойын  барысында  тілдесім  үлгісі  қалыптасады.

Ойындар  мазмұнына  қарай,  өзіне  тән  ерекшеліктеріне қарай  сюжетті — рольді,  драматизациялық,  дидактикалық  құрылыс  ойындары,  қимылды  ойындар,  ұлттық  ойындар  болып  бөлінеді. Ойынның  түрлері  өте  көп.

Мысалы: Рөлдік  ойындар,  дене  шынықтыру  ойындары,  сюжеттік  ойындар,  дидактикалық  ойын  элементтерін  пайдаланудың  маңызы  өте  зор.  Дидактикалық  ойындар  баланың  ақыл — ойын  дамытып,  сабаққа  деген  қызығушылықтарын  арттырады. Тіпті  нашар  оқитын  балалардың  өздері  де  ойын  элементтері  араласқан  сабаққа  зор  ынтамен,  жігерімен  араласатыны  анық. Баланы  қоршаған  заттық —  кеңістік  орта  болып  табылатын  топ, ойын  алаңы,  оның  элементтері (жабдықтар,  ойыншықтар, дидактикалық  материалдар) — баланың  қажеттілігі  мен  қызығушылығын  қанағаттандырып,  жеке  басын  дамытуға  бағытталуға  тиіс.

Сондай – ақ,  заттық  —  кеңістік  орта  оқу — тәрбие  процесінің  міндеттері  мен  мазмұнына  сай  ұйымдастырылады. Барлық  ойындар  мен  ойыншықтар,  сурет  салу,  мүсіндеу,  қиып —  жапсыру,  құрастыру, оқыту  мен  тәрбиелеудің  аудиовизуалдық,  ақпараттық  құралдары,  әрекеттерге  арналған  құрал —  жабдықтар,  материалдар  балалардың  еркін  алып  қолдануларына  қолайлы  етіп  қойылуы  керек,  жиһаздарды  балалардың  құрбыларымен  бірлесе  ойнап,  әрекет  етулеріне,  өз  қалауларынша  жүріп  тұруларына,  оңашалануларына  кедергі  жасамайтындай  барынша  ыңғайлы  етіп  орналастыруды  талап  етіледі. Топ бөлмесін  ұлттық  ойын  бұрышы,  тыныштық  жекелеу  бұрышы,  кітап  бұрышы,  табиғат  бұрышы, тағы  басқа бұрыштарға  бөліп  тастау  тиімді. Бұрыштардың  тақырыбы  және  онда  қойылған  заттар  үнемі  жаңартылып,  мазмұны  байытылып отыруы  тиіс.

Ойындар  әр  топ  жас  ерекшелігіне  сай  жүргізіледі. Мектепте  балалар  табысты,  жақсы  оқу  үшін  баланың  тілдік  функциялары  толық  дамыған  болуы  керек. Баланың  тілін  жетілдіру  үшін  оны  әңгімеге  тарта  отырып,  баланың  сөздік  қорын  жаңа  сөздермен  толықтырып,  түсінігін  молайту  қажет. Баланың  тілін  дамытуда  ойын  түрлерін  жүргізу  арқылы  ойын  шарттарын  айта  отырып  та  байытуға  болады. Әсіресе  дидактикалық  ойындарды  тіл  дамыту  сабақтарында  пайдаланудың  тиімділігін  тәжірибе  көрсетіп  отыр. Сабақты  бекіту,  баланың  шығармашылығын  дамыту,  тіл  байлығын  молайту  үшін  ойындар  аламыз. Қимылды  ойындар  баланың  барлық  жас  кезеңінде  өтеді. Рөлдік  ойындар  мектепке  дейінгі  балалар  өмірінде  елеулі  орын  алады. Бұл  ойындар  ұзақ  та,  қысқа  да  болуы  мүмкін. Сюжетті —  рөлді  ойындар  бейнелеу  құралы,  ойын  әрекеті  болып  табылады. Қойылымдылық  ойындарда  рольдер,  ойын  әрекеттері  қандай  шығарманың  ертегінің  сюжеті  мен  мазмұны  шарттас  болады. Ол  сюжетті —  рөлді  ойынға  ұқсас. Барлық  балалар  ертегіні  жақсы  көреді, ертегі  айтып  берсең  бар  ынтасымен  тыңдайды. Ертегі  балалардың  ой — қиялын, сөздік  қорын  дамытады. Құрылымдық  ойындар — балалар  әрекетінің  бір  түрі. Оның  негізгі  мазмұны  қоршаған  өмірді  алуан  түрлі  құбылыстарды,  соларға  байланысты  іс — әрекеттерді  бейнелеу  болып  табылады. Құрылыс  ойыны  бір  жағынан  сюжетті —  рөлді  ойнауға  ұқсас  келеді. Балалар  ойын  үстінде  көпірлер,  стадиондар,  темір  жолдар,  театрлар,  цирктер,  ірі  құрылыстар  салады. Ойын  міндеті — қалпақтың  астында не бар екенін  білу. Ойын  арқылы  баланың  рухани  байлығы  өмірмен  ұштасып,  айналасындағы  дүние  туралы түсінік  қалыптасады.

Ойындар — тек  денені  ғана  емес,  ойды  да  жаттықтырушы.  Халық  өзін  қоршаған  дүниенің  қыры  мен  сырын  егжей — тегжейлі  білуді  баланың  санасына  ойын  арқылы  беруді  көздеген  ойын  бала  табиғатына  егіз, өйткені  ойынсыз  өспек  емес,  жан — жақты  дамымақ  емес.

 

 

 

 

 

 

 

Биылғы оқу жылы  №1 Майқайың жалпы орта білім беру мектебі үшін ерекше жыл болып отыр. Себебі, «Жаңартылған білім беру мазмұнын пилоттық енгізу туралы  Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігінің 2014 жылғы 6 қарашадағы №455 бұйрығымен пилоттық режимге мектепалды даярлық «А» сыныбына «Алматыкітап» баспасының «Әліппе» оқулығын апробациядан өткізу кіргізілді. Эксперименттік  сыныпқа  20 оқушы қабылданды. Жоғары білімді І санатты тәрбиеші Борог Сункар мектепалды даярлық «А» сыныбын апробациядан өткізуде. Эксперимент жөнінде ата-аналар толық мәлімет алды.

          Эксперименттің негізгі мақсаты – педагогтерге мектепалды балаларына сауат ашу негіздерін меңгертудегі «Әліппе» оқу-әдістемелік кешеннің негізгі идеялары мен күтілетін нәтижеге оңтайлы жетудің тиімді әдіс-тәсілдерімен таныстыру. Әліппе оқу-әдістемелік кешенінің бір ерекшелігі – 6 жасар балалардың жетекші әрекеті ойын екендігі ескеріліп, сенсорлық және ұсақ моторикасының дамуын қамтамасыз ететін әрекеттермен ұштастырылуы. Оқулықтың суреттері, безендірілуі, іс-әрекеттердің балалардың психологиялық және жас ерекшелігіне қарай құрылуы – басты құндылықтарының бірі. Әліппе оқулығының қалыптасу тарихында А.Байтұрсыновтың талдау-жинақтау әдісін, баланың өмірлік тәжірибесімен байланыстыру, күнделікті өмірде қолдану әдістерінен  бастап және дүниежүзіндегі оқулықтарға талдау жасалынып, ең қолайлы тұстары, әдістемелері негізге алынды.

         Мектепалды сыныбының оқу бөлмесі материалды-техникалық базасымен толық қамтылған. Ақпараттық коммуникациялық техникамен (интерактивті тақта) қамтылған және интернет желісі қосылған. «Алматыкітап» баспасының әліппе оқулығын апробациядан өткізу туралы стенд жасалды және толық оқулықтармен қамтылды. Үлгілік оқу бағдарламасының мазмұнын игеру бойынша балалардың біліктері мен дағдыларының дамуына мониторинг уақытылы жүргізілді. Ата-аналармен жұмыс жоспарға сай бекітілген мерзімде өткізіліп отырылды.

          Тәрбиеші Борог Сункар жоспарланған жоспарға сәйкес сыныптан тыс іс-шаралар мен ашық есік күнін өткізді. Қыркүйек айында «Менің Әліппем!» атты тақырыпта іс-шара өткізді. Жалпы әліппе оқулығымен таныстырып өтті.  Қазан айында «Күз кереметі» атты ертеңгілікті ата-аналармен бірге тамашалады. Тәрбиеленушілерді күз әлемімен таныстырды. Күз мезгілінде болатын ерекшеліктерді балалар сахналай алды. Балаларды күз байлықтарымен, күзгі еңбекпен таныстырып, табиғатты сүю, қорғауға тәрбиелеуді тәрбиеші мақсат еткен.

         23 қараша күні тәрбиеші Борог Сункар «Әліппе» оқулығын апробациядан өткізу бойынша ашық сабақ өткізді. Ашық сабаққа он жеті ата-ана қатысты. Оқу-танымдық қызметтің барлық түрлерін сабаққа қолдана білді.  Жеке, топтық жұмыстар жүргізді. Ынтымақтастық жағдайды қалыптастырды. Тиімді педагогикалық технологияларды үнемі қолданып отырды. Оқу үрдісінде әр баланың жеке мүмкіндіктері мен қабілеттерін ескерді және жеке жұмыстар ұйымдастыра білді. Оқушылардың ойлау қабілетін дамуына жағдай жасады. Оқушылардың оқудағы жетістіктеріне күтілетін жоғары талап қоя білді. Интербелсенді тақтамен жұмыс жүргізілді. Борог Сункар балалардың пәнге деген қызығушылығын оята алды. Мектеп жасындағы балалардың психологиясы мен физиологиясын біледі және оны өз жұмысында қолдана алды. Ынтымақтастық принциптері негізінде оқушы-оқушы, оқушы-мұғалім ара қатынасын ұйымдастыра білді. Оқушылардың өз ойларын еркін жеткізуге және пікірлерін білдіруге жағдай жасады. Сабақта жағымды психологиялық ахуал тудырды және шығармашыл орта қалыптастыру әдістері мен түрлерін қолдана білді. Оқушылардың оқудағы жетістіктерін өзіндік және өзара бағалатты, бағалау әдістері мен тәсілдерін тиімді қолданды. Оқушылардың деңгейін ескере отырып бақылау-бағалау материалдарын қолданып отырды.

     Сабақ соңында ата-аналар тарапынан ашық сабаққа өз бағалары мен ризашылықтарын білдірді. Жалпы ата-аналар сабаққа қатысқандарына өте қуанышты болды.  

           20 қараша күні ата-аналарға ашық есік күні болды. «Әліппе» оқулығын апробациядан өткізу бойынша «Жануарлар мекені қайда? Е е дыбысы мен әрпі» тақырыбында өткен ашық сабақтың негізгі мақсаты-сөз, сөйлем сызбасын оқу, құру, суретті кітаптардан ақпаратты табу (сурет арқылы). Сөйлем сызбасының соңына тиісті тыныс белгілерін қою: нүкте, сұрақ белгісі, леп белгісі. Жазу жолын, жоларалық кеңістікті, жолды жоғарғы және төменгі сызығын сақтап, әріп элементтерін жазу болып табылады. Тәрбиеші сабаққа түрлі көрнекі құралдарды пайдаланды. Интербелсенді тақтамен де тәрбиеленушілер жұмыс жасады. Сабақ барысында «Сөйлемді жалғастыр» ойыны өте тиімді болды. Сабақта түрлі тиімді әдіс-тәсілдерді қолдана алды. Атап айтсақ, ертегіні сахналауды, постермен жұмыс жасауды, жұппен және топпен жұмыстар жүргізді меңгергендері көрініп тұрды. Е дыбысын қатыстырып,  сөз, сөйлем құрастырады. Тәрбиеленушілер өте қызыға сабаққа қатысты. Сабаққа толық ата-аналар қатысты. Сабақ соңында ата-аналармен кері байланыс жүргізілді. Ата-аналар өз тілектерін білдіріп, сабақтың жоғары дәрежеде өткенін айтып, кері байланыс берді.

           21 желтоқсан күні «Бала тәрбиесі бесіктен» атты ата-аналармен сайыс өткізді. Сайысқа толық ата-аналар қатысты. Сайыстың негізгі мақсаты-бала тәрбиесінің дамуындағы басты рөл атқарушы – отбасы сондықтан, ата – ананың бала көңілін таба білуіне ой қозғау, өзін – өзі тануына бағыт беріп, тәрбие жайлы пікір бөлісу. Ата – аналарды өздерінің балаларының жан – дүниесін түсінуге шақыру. Балаларды мейірімділікке, аналардың өлшеусіз еңбегін бағалай білуге үйрету. Сайыс сегіз кезеңнен құрылған. Әр кезеңдер бойынша әділ ұпай сандарын әділқазылар алқасы беріп отырды. Сайыстың қорытындысы бойынша І орынды «Тұлпар» тобы, ІІ орынды «Қыран» тобы, ІІІ орынды «Жалын» тобы иеленді.

          «Әліппе» оқулығын апробациядан өткізу жұмыстары жалғасуда. Борог Сункар өз шеберлігімен «Әліппе» пәніне деген балалардың қызығушылығын оята алды. Сабақ бойы оқушының жауабына түзетулер енгізіп, олардың толық жауап беруіне талап етіп отырады. Оқулықта оқушылардың ойлау қабілетін дамытуға арналған тапсырмаларды дұрыс орындап есте сақтауларына көп мән береді. Әліппемен жұмыс барысында, оқулықтағы суреттерге қарап ойлау әрекетін жандандыруда мұғалім белсенді оқыту әдістерін қолданды. Ата-аналар «Әліппе» оқулығына деген жағымды көзқараста екендігін, оқулықтың суреттері, безендірілуі балалардың жас ерекшелігін ескере отырып, қызығушылықтарын арттыру мақсатында құрылғандығын айтты. Әліппені оқу арқылы балалар әріптерді тез меңгеріп, білім деңгейлері көтерілуде,- деп атап өтті.           

        «Әліппе» оқулығы мен оқу-әдістемелік кешенін апробациядан өткізу барысында оқу мақсаттарының, күтілетін нәтижелердің білім, білік және дағдылар деңгейіне сәйкестігі анықталады. Осы бағытта апробация жұмыстары жалғасуда.

          

Білім  беру  саласы:          «Коммуникация»

Бөлімі:                                 Сөйлеуді  дамыту.

Білімділік  міндеті:заттарды  топтастыруға,  оларды  атай  білуге (ыдыс-  аяқтар- қасық  шанышқы, кесе,  тостаған  т.б )үйрету.сұрақ –жауап  әдісі  арқылы  таныс  шығармалардың  мазмұнын  айтып  беруге  дағдыландыру.

Дамытушылық  міндеті:сөздік  қорларын  толықтыру, ойлау  қабілеттерін  дамыту.

Тәрбиелік  міндеті: үлкенге  ізеттілік  көрсетуге,  кішіге  қамқор  болуға  тәрбиелеу.

Көрнекіліктер:  ыдыс- аяқ  суреттері.

Сөздік  жұмыс: ыдыс-аяқ, қасық, шанышқы, пышақ.

Қостілділік  компоненті: ыдыс- аяқ- посуда, қасық- ложка, шанышқы- вилка.

Іс-әрекет  кезеңдері	Педагогтың  іс- әрекеті	Балалардың  іс- әрекеті
Мотивациялық -қозғаушылық	Шаттық  шеңбері. -Қайырлы  таң  балалар! Бүгін  күн  қандай  керемет! Кәне,  барлығымыз  бір- бірімізге  жылы  көтеріңкі  көңіл  күй  сыйлайық! Дос  болайық  бәріміз, Жарасып  тұр  әніміз, Тыныштықты  сақтаймыз, Атсын  күліп  таңымыз!	Балалар  педагогпен  сәлемдесу  рәсімін  жасап, жылы  тілектерін  айтады.
Ұйымдастырушылық- ізденістік	-Балалар  сендер  үйде  сендер  аналарыңа  көмектесесіндер  ме? -Балалар,  мен  сендерге  өздерің  сияқты  кішкентай  балалардың  аналарына  көмектесіп  жатқанын  көрсеткім  келіп  тұр. (суретті  көрсету)     «Көмекшілер»  әңгімесін  оқу. Педагог  балаларға  «Көмекшілер»оқып  береді. Оқылған  әңгіме  мазмұнын  көмекші  сұрақтар  қоя  отырып  айтқызу.Әңгімені  қайта  оқи  отырып,  мазмұнын  балаларға  айтқызу. Демонс.  көрнекілікті  қолдану. -Балалар  ас  ішер  кезде  дастарханды  кім  дайындайды? -Сендер  қайтып  көмектесесіндер? -балалар,  мына  бала  нені  столға  қоюды  ұмытып  кетті? -Сендер  топтарыңда  кезекшілік  міндеттеріңді  атқарасыңдар  ба? Қалай  көмектесесіңдер?         Ғажайып  сәт: Топқа  қонаққа  қуыршақ  Сәбина  келеді. Ол  балалармен  амандасып,  столдың  үстінде тұрған  ыдыстарды  ажыратып  берулерін  сұрады. Шәй  ішетін  ыдыс  пен тамақ  пісіретін  ыдыстарды. Педагог  балаларға  жұмбақтар  жасырады.   Өткір  жүзді  келеді, Өте  қажет  құрал  ол, Тұтас  затты  бөледі, Ұсақтап та  турар  ол. (пышақ)   Сабы  бар, Басы  шатыр, Табысын  өлшеп, Құдыққа  тасып  жатыр.(қасық)   -Қасық,  шанышқы, кесе,  тостаған- ыдыс  -аяқтарға  жатады.   Сергіту  сәті. Орнымыздан  тұрамыз, Қолды  белге  қоямыз. Бұрыламыз  оңға  бір, Бұрыламыз  солға  бір, Гүл- гүл  жайнап  жанамыз. Жаттығулар  жасасақ, Жақсы  сергіп  қаламыз.   Дидактикалық  ойын: «Не  артық?» Шарты: ыдыс-аяқтың  арасынан  артық  затты  табу. Қуыршақ  Сабина  балаларға  рахметін  айтып топтан  шығып  кетеді.	-Иа  көмектесеміз.     Балалар  суретті  қарайды.   Суретке  қарап  әңгіме  құрастырады.                 Анамыз.   Кесе,  қасық, шанышқылар  әкеп  столға  қоямыз.   -иә күнделікті.             Балалар  қуана  Сәбинаға  көмектесетіндерін айтты                                               Қимылды  келтіріп  жаттығуларды  орындайды.         Балалар суреттегі  бейнеленген  ыдыстардың  арасынан  артық  затты табады.
Рефлекциялық- түзетушілік.	Балалардың  ыдыс –аяқтар  туралы  алған  білімдерін  сұрақ- жауап  арқылы  қорытындылайды.	Балалар  педагогтың  сұрақтарына  жауап  береді.

 

Күтілетін  нәтиже:

Орындайды. ыдыс- аяқтар  аттарын  қатыстырып,  сөйлемдер  құрастыру  сияқты  тапсырмаларды:

Түсінеді: ыдыстардың  не  үшін  керектігін.

Қолданады: таныс шығармалардың  мазмұнын  әңгімелей  білу  іскерліктерін.

 

 

 

«Еліміздің ертеңі – бүгінгі  жас  ұрпақтың  қолында,

 ал  жас ұрпақтың тағдыры – ұстаздардың  қолында»

                                                                                           Н.Ә. Назарбаев

 

Бала  тілін  дамытудағы  халық  ауыз  әдебиетінің  маңызы.

Қазақ  халқы  қай  уақытта  болмасын  ұрпақ  тәрбиесін   ұлттың  тағдыры,  ұлттың  болашағы  деп  білген.Сондықтан  тәрбие  мәселесіне  көңіл  бөліп,  болашақ  ұрпаққа  сапалы  тәрбие  беруді   басты  мақсат  еткен.

Соңғы кезде балалардың сөйлеу, тіл дамуының проблемасы өткір мәселе болып тұр. Неге балалар нашар сөйлейді? Мүмкін біз олармен сөйлесуді ұмытқандықтан болар. Ата-аналар балаларымен сөйлескенде мақал-мәтел, нақыл сөздерді сирек қолданады. Негізінде, халық ауыз әдебиеті адамдардың мейрім шуағын оятатын ғажайып қабілетке ие. Балалармен жұмыс жасағанда халық ауыз әдебиетін қолдану дегеніміз — баланың тілін, ойлауын дамыту, мінез-құлқын реттеу, адамгершілік , патриоттық  сезімдерге  ие жеке тұлғаны қалыптастыру.

Қазіргі  заман  талабына  сай  ұлттық  психология негізінде  қалыптасқан,  дені  сау,  білімге  деген  қызығушылығы  жоғары,  өздігінен  іс- әрекет  жасау  дағдыларын  меңгерген  тұлға  даярлап  шығару  мектепке  дейінгі  мекемелердің негізгі  міндеті.

Балаң  білім  жолын  қусын  десеңіз

Бесігінде-ақ  ілім  шоғын  көсеңіз.

Білім  үйрет  сәбиіңе  сарыла

Уыздай  ілім  сүттей  сіңер  қанына.

Сәбиінде  көкірекке  түйгені,

Өлгенінше  санасында  жүреді»,-  деп        Ж.Баласағұн  айтқандай,  балабақша  тәрбиешілеріне  өте  үлкен  де   жауапты  міндет  жүктелінген. Әлі  тілі  де  шықпай  келген  кішкентай  бүлдіршіндерді  тәрбиелеп,  оқытып,  мектепке  дайындау  аса  зор  жауапкершілікті  талап  етеді.  Балабақшадағы  сәбилер  жас шыбық  секілді,  қалай  майыстырса  солай  өседі. Сондықтан  да   тәрбиешінің  білім  дәрежесі,  мәдениеті, үлгілі  сөйлеу  тілін  меңгеруі  өте  маңызды .

Тіл – табиғаттың үлкен сыйы.Тіл арқылы адамзат тілдесудің үлкен мүмкіндіктеріне қол жеткізеді, қарым — қатынасын біріктіреді, және көзқарастарын қалыптастырады. Дүниенің қыр — сырын танып білуге жол ашады.Сондықтан, тілдің дамуына, әсіресе

 

мектеп жасына дейінгі бала тілінің дұрыс қалыптасуына ерте бастан ерекше мән берген жөн.

Бүлдіршіндердің ой — өрісін дамытуға, қиялын шарықтатып, тіл байлығын дамытуда ауыз әдебиет үлгілері — ертегілер, жұмбақтар, жаңылтпаштар, санамақтар, ұлттық  ойындардың тигізетін пайдасы   ұшан — теңіз.

Өз тәжіребиемде, күнделікті оқу іс-әрекетінде және  одан  тыс  уақыттарда  да халық ауыз әдебиетін түрлерін  кеңінен қолданамын. Сонымен қатар бала тілін ,сөздік қорын молайтуына әртүрлі көрнекі құралдарды түрлендіре пайдаланғанды жөн санаймын.Өйткені олар арқылы балаларды қызықтырып,өзіңе тарту қиынға соқпайды.

Б. Момышұлы  атамыздың   «Ертегісіз  өскен  бала  рухани  мүгедек адам»,- деген  қанатты  сөзі бар. Шыныныда  да  ертегі  балаларды  төзімділікке, еңбекқорлыққа, шыдамдылыққа, батылдыққа тәрбиелейді. Балаларға  ертегілерді  үстел  үсті  театры, саусақ  театры, қуыршақ театры, көлеңкелі  театр арқылы сахналау өте  ұнайды және  олардың  қызығушылығы, қабылдауы  жоғары  болады.

Бізде  балалармен   түскі   ұйқыға   жатар  алдында  ертегі  айтып  беру  әдетке  айналған. Оған  балалар  да  үйреніп  алған, төсектеріне  жатқан  соң  ертегіні  күтіп  жатады. Жылдың  басында  ертегіні  біз  айтсақ   ,  II- жарты  жылдықта  балалардың  өздері  айтады. Бұл  жерде  балалар  ертегіні  естеріне  сақтап  қана  қоймайды,  олардың   тілі  дамиды,  бала  байланыстырып  сөйлеуді  үйренеді және  ойлау, қиялдау  қабілеттері  жетіледі. Балалар жағымсыз кейіпкерлердің жаман әрекеттерінен бойларын аулақ ұстап, жақсылыққа құмартады.

Ал халық  ауыз  әдебиетінің тағы  бір  түрі  жұмбақтар — баланы байқағыштыққа, тапқырлыққа баулып, ой — қиялын ұштастыруға көп әсер етеді.  Мен  өз  тәжірибемде  жұмбақтарды  кең  қолданамын. Оны  оқу  іс- әрекеттерінде  де,  басқа  уақыттарда  да  қолдана  отырып  балаларды  жауабын  іздеуге  итермелеймін. Жұмбақтардың  жауаптарын  іздей  отырып  балада  ойлау  қабілеті жақсы  жетіледі.

Халықтық шығармалар ішінде баланы дұрыс та, айқын сөйлеуге үйрететін, тілін жаттықтыруға бейімдейтін жанр – жаңылтпаш. Балалар жаңылтпаш арқылы сөздерді дұрыс сөйлеуге, жеке дыбыстарды алмастырмай дұрыс айтуға үйренеді. Мен  осы ертегілерді  айтқызғанда, жұмбақтар,  жаңылтпаштарды  үйретуде  мнемотехника  әдісін кеңінен    қолданамын.

Бұл  әдіс баланың   суреттерге  қарай  отырып  сөздерді  айтуға,  есіне  сақтауына  жақсы  көмектеседі.

Балабақшадағы  тәрбиеленушілердің тілін дамытуда ұлттық ойынның орны ерекше. Халық педагогикасында ойындар өте көп және мазмұндарды да, бағыттары да бірін-бірі қайталанбайтындай сан-алуан, әрі қызықты. Олар, «Ақ серек,  көк  серек», «Тақия тастамақ», «Айгөлек», «Мысық пен  тышқан» , «Арқан  тарту», «Ханталапай» және т.б. Ойын ережелерінің балалар үшін үлкен тәрбиелік маңызы бар. Олар ойын барысын белгілейді, балалардың тәртібі мен іс-әрекеттерін  олардың өзара қарым-қатынасын бақылап, ерік-жігерінің қалыптасуына  ықпал етеді, тілін  дамытады. М: «Айгөлек»  ойынын  алатын  болсақ, ондағы

«Айгөлек – ау, айгөлек

Айдың  жүзі  дөңгелек

Ана  топтың  ішінен

….  деген  ұл(қыз) керек, -деп  кезек-кезек  қайталай  отырып біріншіден,  ойынның  ережесін  сақтайы; екіншіден  осы  сөздерді  жаттап  алу  арқылы  тілдері  дамиды.

Біздің  балабақшадағы  балалар  «Асық»  ойындарын  жақсы  көреді. Әр  түске  боялған  асықтарды кіші  топ балаларымен  түстерді  ажыратуда, заттардың кеңістікте  орналасуын  үйретуде  қолдансақ, одан  үлкенірек  балалармен   дидактикалық ойындарды  ұйымдастырғанда(«Қай  қатардағы  асық  көп?»немесе «Асықтарды санап  бер»т.б.) қолданамыз.Топішілік  сайыстар  өткізген  кезде  де жеңімпаз  алған  асық  санына  байланысты  анықталады.

Ұлттық ойындардың мазмұндық ерекшеліктері, біріншіден, баланың ақыл-ойының белсенді жұмыс істеуіне, дүниетанымының кеңеюіне, қоршаған ортаға деген көзқарасын қалыптастыруға  мүмкіндік жасайды.

Екіншіден, ойын ережелерінде жеке тұлғаның қалыптасуына әсер ететін үлкен тәрбиелік мән бар. Ұлттық ойындар балаларға халықтың салт-дәстүрі мен тұрмыстық шаруашылық еңбегінен түсінік береді.

Үшіншіден, балалардың  қимыл-қозғалысын дамытып, дене тұлғасының дұрыс қалыптасуына мүмкіндік жасайды.

Төртіншіден, бала  қиялын, ақыл-ойын, дене қимылын дамытатын тәрбие құралы. Бесіншіден, ұлттық ойындар балалардың  тілін ширатады, зейінділікті, ұстамдылықты, ойлылықты, зерделікті ,кеңістікті бағдарлай білуді, әрекет үйлесімділігін, өжеттілікті, тапқырлықты, шапшаңдықты, төзімділікті, мергендікті, батылдықты дамытады.

Ертегі, әңгімені, өлең – тақпақтар мен жаңылтпаштарды, сондай — ақ мақал — мәтелдер мен жұмбақтарды мәнерлеп оқып беру мен әсерлеп айту – тек қана олардың сөздік құрамын байытып қана қоймайды, сонымен қатар, сәбидің ақыл — ойының жетілуіне әсерін тигізеді. Баланың әдепті, көргенді болып өсуіне ықпалы өлшеусіз, баланың Отанын, өз ұлтын, өз жерін сүюі, оны қадірлей білуі ауыз әдебиеті мен көркем әдебиеттің әсері деп білеміз. Өйткені, бала кітаптағы жағымды кейіпкерлерге еліктеп, ер атанғысы келіп, еркелікке, еңбекке құлшынып өседі.
Жас кезінде әңгіме, жырларды көп тыңдаған бала өз көрген — білгенін қиыстырып, тұжырымдап достарына, тәрбиешілеріне, ата — аналарына айтып бере алса, тіл шеберліктері артады. Мұндай жақсы қасиеттер баланың парасатты, инабатты, әдепті, еңбексүйгіш, көргенді болып өсуіне әсер етеді.

Мектеп жасына дейінгі бүлдіршіндерді қазақ  халқының   әдеби мұраларымен сусындатып тәрбиелеу қазіргі  заман  педагогтарының негізгі  міндеттерінің  бірі.Қазіргі  кезде  балабақша  қабырғасынан  бастап  үш  тілді  үйретудің  қолға  алынғаны  белгілі. Бірақ  та , қазақ  баласы ең бірінші  өз  ана  тілінде  сөйлеуі  тиіс  деп  ойлаймын. Ана  тілінде  сөйлеп, барлық  дыбыстарды  дұрыс  айтып  үйренгеннен  кейін  ғана  басқа  тілді  үйретсе  нұр  үстіне  нұр  болар  еді.

Халық ауыз әдебиетімізде халқымыздың түсінік, пайымы, тәлім-тәрбиесі бар. Бала тілін дамытуға халық ауыз әдебиетін орынды, жүйелі пайдалана білген әрбір тәрбиеші баланың санасын арттыра отырып, түсінігін кеңейтіп, ұғымын байытады. Ондай  балалардан  болашақта  елін,  жерін  сүйетін, тілін  ардақтайтын  жақсы  азаматтардың  шығатынына  сенімім  зор. Сондықтан  да,  мен  жас  ұрпақты  тәрбиелеу  жолында халық ауыз әдебиетінің  барлық түрі мен салаларын   тиімді пайдаланатын боламын,  бұл  менің  қоғам  алдындағы  міндетім  деп  білемін.