Әр бір мұғалімдің мақсаты бүгінгі заман талабына сай  зерделі шығармашыл, қабілетті, білімді, өзгермелі ортаға сай тез бейімделгіш жеке тұлға бейнесін қалыптастыру.

Бұл қасиеттердің қалыптасуына  мұғалімдің сабақ барысында оқушылардың қызығушылықтарын ояту, бағдар беру, дамыту арқылы қол жеткізуге болады.  География сабағы да өте қызықты да күрделі, осы пәнге қызықтыру үшін мұғалімнен үлкен шеберлікті, ғылым мен техника жаңалықтарын,  жаңа педагогикалық технологияларды әр сабақта тиімді қолдануды талап етеді.

География пәнінің оқыту нәтижесінде оқушылар Жердің түкпір-түкпірін, қасиеттерін, байлықтарын, оларды пайдалану жолдарын және табиғатты аялауға, сыйлауға, сақтап қалуға үйренеді. Сол білімді балаларға жеткізу үшін ойын – сабақ, викториналық – сабақ, сабақ – конкурс, топтық сайыс сабақ, географиялық саяхат сабақ, интеграциялық сабақ, блок сабақ, сабақ – конфиренция – реферат немесе – оқушылардың өзіндік шығармашылық жұмыстарын қорғау сияқты сабақ түрлерімен толықтырылады.

Дайындық барысында мен әрдайым оқушының географиялық білімін жетілдірудің негізі – оқушының өз бетінше ізденуін, көзден тыс қалдырмаймын, үнемі оқушы кітап көлемімен шектеліп қалмасын деп, қосымша ақпарат іздеп ,зерттеп келуге арналған,  проблемалық ситуацияларды шешуге тапсырмаларды ұсынамын.  Оқушыларға сапалы білім беру мен саналы тәрбие беруде электронды оқу құралдары, қашықтықтан оқыту және дидактикалық тапсырмалар мен оқыту секілді заман талабына сай әдіс тәсілдерді қолданып жүрмін. Осындай жұмыс түрі оқушының өзіндік ізденісіне жол ашады.

Әр мұғалім өз шәгіртін  үлкен тұлға ретінде көруге армандайды, ал сол арманға жету үшін көп жұмыс жасау керек. Біздің ұрпағымыз білімді, шығармашыл, дамыған қабілетті болып қалыптасатынына сенімдіміз.

 

ҚР президенті Н.Ә.Назарбаев айтқандай: «Ғасырлар мақсаты – қоғамның нарықтық қарым — қатынасқа көшу кезінде саяси- экономикалық және рухани дағдарысты жеңіп шыға алатын, ізгіленген ХХІ- ғасырды құрушы іскер, өмірге икемделген, жан-жақты мәдениетті жеке тұлғаны тәрбиелеп қалыптастыру».Елбасының осы алға қойған зор міндеттерін іске асырушылар — әрине, жастар. Олай болса, сол жастарға сапалы білім мен салауатты тәрбие беру қажет. Қазіргі білім беру саласындағы басты мақсат – еліміздің әлеуметтік, экономикалық және саяси өміріне белсене қатысуға дайын, бәсекеге қабілетті жеке тұлға дайындау.
География пәнін бағдарлы оқытудың алдында тұрған мәселе оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру арқылы жаратылыстану ғылымдардың бірі — география ғылымының қыр – сырын зерттеуге баулу. Білім беру жүйесіндегі негізгі ағымдардың бірі – еліміздің аймақтық ерекшелігін, білім беретін орданың типтеріне сай жеке тұлғаның дамуына тиімді жағдай туғызу.
Мектептің білім беру жүйесінде жас ұрпақты жан-жақты дамыту мен тәрбиелеуде, олардың жалпы мәдениетін қалыптастыруда тұлғаны шығармашылыққа тәрбиелеуде, табиғат пен қоғам алдындағы жауапкершілігін сезінуде, Жер бетінде тіршілікті сақтауда география пәнінің ролі өте зор.
География ғылымдарының жетістіктері мен қоршаған ортада болып жатқан өзгерістерді ескере келе мектепке беріліп отырған әлеуметтік тапсырыс жас ұрпақтың географиялық сауаттылығы мен географиялық мәдениетін көтеру болып табылады.
Сондықтан да әрбір оқушының қабілетіне қарай білім беруді, оны дербестікке, ізденімпаздыққа, шығармашылыққа тәрбиелеуді жүзеге асыратын жаңартылған педагогикалық технологияны меңгеруге үлкен бетбұрыс жасалуы қажет. Өйткені мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқу үрдісін ұйымдастыру жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді.
Қазіргі таңда оқытушылар жаңа технологиялар және интерактивтік әдістемелерін сабақ барысында пайдалана отырып сабақтың сапалы әрі қызықты өтуіне ықпалын тигізуде.
Бұл тығырықтан шығудың бірден — бір жолы оқу — тәрбие процесінде жаңа технолгиялардың әдіс — тәсілдерін енгізу, әрбір білім алушылардың білімге деген қызығушылықтарын, талпынысын арттырып, өз бетімен ізденуге, шығармашылық еңбек етуге жол ашу. Жаңа технологиялық процестің негізі – жаңалықтарды қалыптастырып жүзеге асырудың тұтастық қызметі. Жаңашылдық білім деңгейінің көтерілуіне жағдай туғызады.
Оқушы оқу процесінің басты өзегі, сондықтан назардың барлығы оқушының дамуына, оның ойлау стилінің тәуелсіздігіне аударылады. Педагогикалық инновацияның мұғалімдер алдына қоятын талаптарының бірі оқушылардың өз бетінше жұмыс жасап үйренуін қалыптастыру. Сондықтан да мен оқулықтағы материалды жан-жақты түсіндіріп, ұқтырумен қатар, оқушының кейбір мәселелерді өз бетімен оқып, жазып, нәтижесінде жаңаша бір мәселені біліп үйреніп жаттығуларына мүмкіндік жасаймын. Жаңа білім игеру мақсатында оқушының өз бетімен жасаған жұмыстарына үнемі көңіл бөліп, ұйымдастырып отырамын. География пәнінің ерекшелігі сол сарамандық жұмыстар мен өзіндік жұмыстар әрқашан бірін-бірі толықтырып отырады. Оқушының өз бетінше орындалуына берілетін әрбір тапсырма олардың күші келетіндей, түсінікті, көлемі жағынан бағдарламаға сай, мазмұны оқушыларды қызықтыратындай әр түрлі болуын қадағалаймын. Өз бетімен жұмыс істеу оқушыларды тиянықтылыққа, төзімділікке, бастаған ісін жемісті аяқтауға тәрбиелесе, ал мен үшін оқушы еңбегін бағалайтын ең жақсы көрсеткіштің бірі. Мысалы оқушылардың өз бетімен жүргізілетін жұмыстарының бірнеше түрлерін сабақ барысында әр кезеңінде ұйымдастырамын. Олар мыналар:
Оқулықпен жұмыс істеу. Жоғарғы сынып оқушыларымен жүргізілетін негізгі жұмыс түрі. Оқушылар статистикалық материалдарды, кесте, сызба-нұсқаларды талдау арқылы оқулықтағы білімдерін кеңейтіп, негізгі білімдерін жүйелейді.
Атласпен, картамен жұмыс істеу. География пәнінде атласпен, картамен жұмыс барлық сыныптарда жүйелі жүргізілуі тиіс. Географиялық нысандарды ажырату, олардың ерекшеліктерін, жату бағыттарын, орналасуын тек карта арқылы түсіндіруге болады.
Кескін картамен жұмыс: бұл жұмысты 6-шы сыныптан бастап үйрете беру керек . Ал бастапқы курсты оқу барысында оқушыларға түрлі-түсті бояу арқылы жер бедерінің азғантай бөліктерін салғыза отырып, олардың биіктіктерді ажырату, ойпаттардың, қырат-үстірттердің, таулардың бояуларын қалыптастыру дағдыларын дамытуға болады. Сондай-ақ өзен- көлдерді картаға түсіру дағдылары дамиды.
Географиялық есептер шығару орындау. Геогафияның бастапқы курсында географиялық есептер шығару арқылы оқушылардың қисынды ойлау дағдыларын дамытып, пәнаралық байланысты қалыптастыруға мүмкіндік болады.
Географиялық сөздік, анықтамалық материалдармен жұмыс. Оқулықтардың соңында географиялық терминдер мен ұғымдардың түсіндірме сөздігімен жұмыс жүргізіп отырылса, ол — оқушылардың есте сақтау қабілетін дамытуға мүмкіндік береді.
Кестелерді толтыру. Кесте толтыру арқылы оқушылардың салыстыру, нақтылау, ойлау қабілеттерін дамытады.
График, диаграммалар сызу: 6-шы сыныптан бастап температура графигін салу, бағандық диаграмма арқылы жылдық жауын-шашынның айлар бойынша таралуын сыздырту- оқушыларды төзімділікке, ыждаһаттылыққа тәрбиелейді.
Қосымша әдебиетпен жұмыс. Қосымша әдебиеттердің ішінде саяхатшылардың өмір –тарихы, зерттеулері, қызықты әңгімелер оқу арқылы оқушылардың жан-жақты дамуына, дүниетанымының артуына мүмкіндік туындайды.
9.Табиғатқа бақылау. (топсеруендегі бақылаулар мен ауа райына күнделікті бақылау жүргізу)
11.Әңгіме құра білу
Оқушылардың өз бетімен жасаған нәтежесі оқушылардың негізгі білім және білік дағдыларын қалпыстырады.
География пәнінің өзіндік ерекшелігіне байланысты мен өз тәжірибемде сөз әдісін, наменклатуралық білім беруде сұрақ –жауап әдісін , тестік жүйенің әр түрін қолданамын.
Оқушылармен қабілетіне қарай жеке жұмысты қайталату арқылы, білім негіздеріне қарай карточка жасап келіп сұрау арқылы, кескін картамен жұмыс істету арқылы және тестік тапсырмалар арқылы жүзеге асырып отырамын.
Оқу сапасын арттыру үшін күнделікті сабақта жаңа технологияларды пайдаланамын.
Осы негізде география пәнін оқытуда «сыни тұрғыдан ойлау» жобасы стратегияларын қолдану тиімді деп санаймын. Бұл – американдық ғалымдардың идеялары негізінде құрылған жоба. Сыни ойлау дегеніміз – оқушының қоршаған ортаға, ақпарат әлеміне, өзінің іс – әрекетіне сын тұрғысынан қарауын жетілдіру деген сөз.
«Сыни тұрғыдан ойлау» жобасының стратегияларын пайдалану өз сабақтарымда тиімділігі сол, оқушылар бұдан өздерін бақылап, талдау жасап үйренеді. Білімді өз еңбектері арқылы ой елегінен өткізе отырып, алады.
СТО технологиясын пайдаланудың мұғалімге де берері мол:
1. Барлық баланы оқыту;
2. Білім берудің формасын оңайландыру міндеттерін атқару;
3. Оқушының жеке қабілетін айқындау, іздену;
5. Оқушы үнемі үй тапсырмасын оқып, орындауға дағдыланады.
6. Оқушыда жылдам ойлап шешу әрекетін қалыптастырады.
7. Сұрақтарға қысқа, нақты жауап беруге машықтанады.
8. Сынып оқушыларының білім сапасын неғұрлым тез айқындауға мүмкіндік береді.
9. Оқушының қай тақырыпты меңгере алмағанын анықтауға болады.
Мысалы, 8 – сыныптағы «Табиғат зоналары» тақырыбы:
1. Қызығушылығын ояту:
Білім турнирі /сұрақ — жауап/
1. Қазақстанның ең жақсы игерілген табиғат зонасы?/ орманды дала /
2. Дала зонасының топырағы?/ қара және қызыл қоңыр/
3. Егін шаруашылығы үшін шамалы пайдаланылатын табиғат зонасы? /шөлейт/
2. «Кім тез» ойыны Сөзжұмбақ шешу.
3. Географиялық диктант
1. Өзендері түгелдей дерлік……… суымен толығады………..,…………,…………. өзендерінің суы халықтың тұрмыс қажеті үшін ғана емес, өнеркәсіп мақсаты үшін де пайдаланылады.
2. Қазақстандағы…………… дала топырағының……………………….. жазығындағы…………… дала топырағынан айырмасы -…………………… сортаң болып келеді.
3. Дала зонасының өзендерінің деңгейі……………. Зонаны…………..,…………,…………..,……………,………………,…………….,………………,…………… және бірнеше шағын өзендер кесіп өтеді.
Әрбір сабақтың қалай өткенін мұғалім кері байланыс арқылы білуге болады.
6. Кері байланыс
1. Маған сабақ ұнады
2. Маған қ и ы н болды
3. Мені таң қалдырды
Қазіргі таңда біз дәстүрлі педагогикадан, «бағдарлама бойынша» білім беруден оқушылар мен қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыратын прогрессивті педагогикаға қарай ұмтылудамыз. Сондықтан біз әрқашанда сабағымызды ұйымдастырудың жаңа тиімді жолдарын іздейміз.
Қолданылған әдебиеттер:
1.« География және табиғат» журналы №6 (48 ) 2010
2.« География және табиғат» журналы №2 (20) 2006
3.«Жеке тұлғаның шығармашылық дарындылығын дамыту жолдары» Е. Т. Акитбаев., 2006ж
4.. Бәкелестікке қабілетті тұлға тәрбиелеу. Қ. Жүнісханов. 2008.
5.«Оқыту — тәрбиелеу технологиясы» журнал — 2010 №3, 5, 2011 ж. ж №5, 10

Күнделікті өмірімізде жетістік, жетістікке жеткен адам кім? деген сұрақты өзімізге қоямыз. Жетістікке барлық адамдар болмаса да көпшілігі жеткісі келеді. Жетістікке жету туралы Шығыс және Батыс мәдениетінде әр түрлі түсініктер қалыптасқан.

Батыс мәдениетінде – бұл мақсатқа жету мәдениеті, адам іс әрекет жасау керек, яғни ертеңгі жаңа асуларды алу үшін сен дәл қазір іс әрекет жасау керексің дегені. Мақсатқа жету дегеніміз құмарлық, жеңіске жетіп жаңа асуларды алуға деген құлшыныс, оның рахатына бөлену.

Нағыз жетістікке жеткен адамның өмірін құрайтындар осы. «Жетер, күттік – енді қимылдау керек!» деген оның, яғни жетістікке жеткісі келетін адамның ұраны осындай. Бұл жетістіктің басқа да жағы бар екенін біз жақсы біліп алуымыз керек, үнемі жан таласқа түсіп, іс әрекетіміздің «бітпейтін әрекетке» айналуы адамға көптеген зардап шектіруі мүмкін.

Тұлғаның дамуы барлық сфераларда толығымен үйлесімділік табуы қажет. Ішкі бастаулар сыртқы дамуды анықтайды, тартады. Жетістікке жету неден басталады? Әлемдегі ең атақты бизнесмен, миллиардер Уоррен Баффеттің ережелеріне сүйенсек, ең бірінші тұлғаның өзінен басталады. Яғни, өз-өзіңді өзгертуден, жетілдіруден.

Нағыз шынай байлық – бұл біздің талантымыз, осы талантымызды дамытуға деген қабілеттіліктеріміз. Олар біздің ішкі жан дүниемізде жатыр, олар әруақытта дамиды, көрінеді. Бұл байлығымыз толығымен дамуы және көрінуі үшін ішкі жан дүниеміздегі ұмтылыстар мен ниет, тілегімізбен үйлесімді түрде дамуы керек. Тілек, ниетіміз іштей қарама — қайшылықта, ойымыз басқа, ал ішкі ұмтылыстарымыз тіптен басқа болуына жол бермеу керек. Жетістікке жету – тұлғаның өмірдегі үйлесімді дамуы болып табылады.Тұлғаның потенциалды мүмкіндіктерін оңтайландырудың басты жағдайы – белсенділік белгілі бір іс-әрекет түріне бағыттылық.

Оқу іс-әрекетінің мотивтерін төмендегідей анықтауға болады:

1 білім алуға бағыттылық;

2 мамандық алуға бағыттылық;

3 диплом алуға бағыттылық.

Ерлер арасында мамандық алуға, ал әйелдер арасында – диплом алуға бағыттылық жоғары.

Оқушылардыңтердің психологиялық мүмкіндіктері (16-20 жас аралығы):

1 ақыл-ойының, адами қарым-қатынасының жетілуі;

2 көзі ашық, дүниетанымы қалыптасқан;

3 жаңаны сезіну – батылдық, шешімділік;

4 дербестілік,тік мінезділік;

5 сыншылдық, өз-өзіне сын көзбен қарау;

6 таным мен интеллектуалды мүмкіндіктердің шыңырау шегі;

7 мақсаттылық, шешімділік, табандылық, бастамашылдық;

8 жауапты шешімдерді қабылдау: мамандықты таңдау және меңгеру;

9 өмір сүру стилі мен орнын таңдау;

10 өмірлік жарын таңдау, өз жанұясын құру, белсенділік;

11 сәйкестік кризисі: әлеуметтік және индивидуалды тұлғалық таңдаулар мен өзіндік анықтаудың пайда болуы;

12 профессионалды ойлау мен профессионалды құзыреттің қалыптасуының ең тиімді кезеңі;

13 мінез-құлық, интеллект, бағалы бағдарлардың қалыптасуының ортаңғы кезеңі.

Жетістікке жеткен адамға» тән он қасиет

1 «Жетістікке жеткен адам» барлық мүмкіндіктерді қарастырады, ал жетістікке жеткісі келмейтіндер түрлі сылтаулар ойлап табады

2 «Жетістікке жеткен адам» іс әрекет жасайды, жетістікке жіткісі келмейтіндер бүгінгі істі ертеңге қалдырады.

3 «Жетістікке жеткен адам» биіктерге ұмтылады, жетістікке жеткісі келмейтіндер барына қанағат етіп отыра береді.

4 «Жетістікке жеткен адам» алған бетінен қайтпайды, жетістікке жеткісі келмейтіндер бір рет жолы болмай қалса, тауы шағылып қалады, қателік жасап қоям ба деп қорқақтайды, қайтадан ұмтылғысы келмейді.

5 «Жетістікке жеткен адам» жеке өзіндік, өмірлік мотивтері бар, жетістікке жеткісі келмейтіндерге мотивацияны ойлап табу керек.

6 «Жетістікке жеткен адам» тәуекелшіл, тәуекелге бара алады, жетістікке жеткісі келмейтіндер тәуекелге баруға қорқады.

7 «Жетістікке жеткен адам» шыдамды, толерантты, өз мақсатына ұзақ уақыт болса да жетуге тырысады, жетістікке жеткісі келмейтіндер ол барлығына бірден және тез арада ие болғысы келеді.

8 «Жетістікке жеткен адам» әйтеуір бір өз дегеніме жетемін, алған бетінен қайтпайтын қайсарлық танытса, жетістікке жеткісі келмейтіндер тез тауы шағылатындар.

9 «Жетістікке жеткен адам» өзіне сенеді, барлық адамдарға сенімділікпен қарайды, жетістікке жеткісі келмейтіндер басқа адамдардың сөзіне сенеді.

10 «Жетістікке жеткен адам» асқақ армандарға, биік мақсаттарға ұмтылады, жетістікке жеткісі келмейтіндер ұсақ-түйек мақсаттармен шектеледі.

Жетістік дегеніміз – рухани әрі дене қуатын бір мақсатқа бағыттау, сол мақсатқа жету. Қандай да бір істі тындырымды да тыңғылықты істеу де өз алдына жетістік. Ойдағыдай істелген іс, жоспарланғандай атқарылған жұмыс, мұрат етілгендей орындалған арман – жетістіктің нақ өзі. Бқл көзді қаншалықты аршыған адам қмірде соншалықты бақыт табады. Адамның шаттыққа оранып, құмарлана өмірден ләззәт алатын, қуанышқа бөленіп, рахаттана шат-шадыман болатын бақытқа жету жолдарының бірі – осынау жетістік.

Жағдайдың болмауы, қаржы тапшылығы жетістікке кері әсерін тигізбей қоймайды. Дегенмен, бұл жетістікке кедергі емес, сылтау ғана. Айталық, Моцарттың дүниеде ең үздік болуына оның кедейшілік өмірі кедергі бола алмаған.

Адамның өзіне деген ішікі сенімі барлық нәрсені жеңе алады. Іші қуыстанып тұрып жетістікке жетем деу бос әурешілік. Басқаға жалтақтау, қзгенің көмегіне сену, әке-шешеге иек арту келешекте басқа үлкен қайғы әкеледі. Өйткені, ер жеткенде жалтақтайтын ешкім болмай қалады, өзіңе, тек өзіңе ғана бағыт бере алмақсың.

Еңбектенбей жетістікке жету мүмкін емес. Кісі еңбегі – оның маңдай тері. Еңбек тынымысыз үнемі болып тұрса ғана табыс үзілмейді. Кім қандай биікке жетсе – ол оның еңбегінің арқасы.

Адам баласы өмірде жемісті ғұмыр кешуді әрі бақытты болуды армандайтыны шындық. Табысты жұмыс жасасам, аңсаған арманыма жетсем деп тілейді. Алға қойылған мақсаттарының орындалуын көксейді. Ал осы үшін әрекет жасайды, тірлік қылады. Дегенмен әркім әрқашан діттеген жерінентшыға алмайды, көксегені де орындала бермейді.Содан барып кейбіреулер тағдырға шағынады. Тіпті жолым байланып қалған деушілер де көптеп кездесіп жатады. Осындай көзқарастарға илеуінде кетіп, тағдырдың тәлкегіне ғана көнуді жол тұтып, алға мақсат қоймай ғұмыр кешетіндер де баршылық. Шынымен де адам тағдыр жолымен жүреді, бірақ та тағдырды ағыс боымен жүзіп жатқан кеме ретінде санасақ, ішіндегі адам кеменің сол жаққа (бұрыс жолға) немесе оң жаққа (дұрыс жолға) бұрылатының таңдап, қадағай алады. Сонымен, адам таңдау жасай алады, дегенмен, жеттістікке жете алады. Ал жетістікке жету үшін оның не екенің білуі керек және оған қалай жетуге болатының білуі керек.

Жетістікке жету жолындағы ұстанымдар:

1Алдыңа мақсат қою;

2 Сені жетістік күтіп тұрғанына үміттену;

3 Іске дайын болу;

4 Адымыңды анық басу;

5 Алға ұмтылу;

6 Қорықпау, күмәнданбау;

7 Көңіліңді тоқ ұстау;

8 Жаңашыл болу;

9Басқалармен кеңесу;

10 Тәуелсіз болу;

11 Біртұтасты бөлшектеу;

12 Жетістіктеріңнің қайдан келуің ұмытпа

Жетісітікке жету үшін:

1 Өз потенциалынды білу;

2 Өзіңе шектеу қоймау;

3 Өзіңді мойындату;

4 Сезіміңді сыйлау;

5 Әдетке айналдыру;

6 Құндылықтарынды таны.

«Мотивациялық аяның бағыныстылық құрылымы тұлғаның бағыттылығын анықтайды, ал тұлға бағыттылығы өз мазмұны мен құрылысы бойынша қай түрткілер үстем болса, соған байланысты түрлі сипатқа ие». Ал білім дәрежесі оқушылардыңтің үлгерімі арқылы анықталады. Ол көптеген әлеуметтік-психологиялық және әлеуметтік-педагогикалық факторлардан, сонымен қатар жеке оқушылардың тұлғасының психофизикалық мінездемесіне байланысты болады.

Оқушылардыңтердің алғаш оқу орнына білім алуға ұмтылуы оның жеке тұлға ретінде қалыптасуына, ішкі позициясын өзгеруіне әкеліп соғады. Ішкі позиция — баланы оқуға ынталандырады. Алғаш оқу орына барған бала, енді өз алдына үлкен міндеттемелердің бар екенін сезіне бастайды. Ол мұғалімнің оқушыларға қоятын талабы ата-ананың қадағалауы және т.б. Еркін ойнап өскен бала бұл талаптарды алып кете алмауы да мүмкін, осындай эмоцияларды сәтсіздікке ұшыраған (өзінің құрдастарымен қарым-қатынасы, педагог, ата-ананың нашар қатынасы) ішкі позициясы үрейлі, қорқыныш тудырады.

Қорқыныш — бала өміріне және сәттіліктеріне төніп тұрған қауіптің мидағы бейнесі.

Мазасыздық – қорқынышты эмоционалды түрде сезіну. Мазасыздану сезіміне алып келетін қорқу мынадай себептерге байланысты болады: өз қатарларымен дұрыс қатынаста болмау, ата-анасының өзара конфликті болуы психикалық травма алуы, ата-ана тарапынан қатал тәртіп т.б. Бұл баланың тіпті ортамен араласпай тұйық болуына немесе ызыланғыш, ашушаң болуына әкеліп соғады.

Үрей, қорқыныш сезімдерін жою үшін кейбір психологтарымыз баланы мадақтау жоғары бағалау керек деген пікір айтады. Сонымен катар, мазасыздану типіндегі эмоционалды сәтсіздік өзіндік бағалауы жоғары балаларда бақыланған. Олар «ең жақсы» оқушылардың болуға, немесе ұжымда ең жоғарғы деңгей алуға үміттенді, яғни өз талаптарын жүзеге асыру үшін шындығында мүмкіндігі болмаса да анықталған сапаларда жоғары талаптанулар болған.

Отандық психологтар балалардағы адекватсыз жоғары бағалау бұрыс тәрбие, бала сәттілігін үлкендердің асыра бағалауы, асыра мақтау, оның жетістіктерін асырып айту нәтижесінде қалыптасады деп санайды.

Қоршағандардың жоғары бағасы және соған негізделген өзіндік баға балаға ұнайды. Бірақ, бала бар күшімен өзінің жоғары өзіндік бағасын ақтап қалуға тырысады, өйткені ол оған өзін сыйлауды, өзіне жақсы қатынасын қамтамасыз етеді. Соған қарамастан, бұл балаға әрқашан сәтті бола бермейді. Оқудағы жоғары деңгейдегі жетістікке үміттене отырып, ол дегеніне жету үшін жеткілікті дағды, білімге ие болмауы мүмкін, мінездің кері сапалары жөне белгілері оқу жағдайы, құрбылар арасындағы керекті жағдайды алуына мүмкіндік бермейді. Осы арқылы жоғарғы талаптанулар және нақты мүмкіндіктер арасында қарама қарсылық ауыр эмоциялық күйге алып келуі мүмкін.

Қажеттілігінің қанағаттанбауын бала санасында сәтсіздікті, сенімсіздікті мойындауды және өзін сыйлауды жоғалтуға мүмкіндік бермейтін қорғаныс механизмдерін өндіреді. Ол басқа адамдардан өз сәтсіздігінің негізін табуға тырысады: ата-анасынан, жолдастарынан. Сәтсіздіктің себебі оның өзінде екенін мойындамауға тырысады, оның жетіспеушілігіне нұсқайтындардың барлығымен қақтығысқа түседі, тітіркендіргіштік, өкпелегіштік, агрессивтілік танытады.

М.С.Неймарк мұны «адекватсыздық аффектісі» — «өзін өз әлсіздігінен қорғауға өткір эмоциялық ұмтылу, кез-келген тәсілмен санада өзіне сенімсіздікке жол бермей, шындықтан қол үзу, баршадан және барлығынан тітіркену және ызалану».

Мұндай күй созылмалы болуы мүмкін және айлар мен жылдарға созылуы мүмкін. Өзін нығайтуға күшті қажеттілік бұл күндердегі қызығушылық тек өзіне бағытталуына алып келеді Көп жылдар зерттеулердің нәтижесінде ғалымдар оқушылардың оқу қызметі және оның табыстылығы туралы айтқанда жеке тұлғаның интелектуалдық дәрежесінің басты ролде екенін көрсетті. Әрине, бұл фактордың мәнін бағаламауға болмайды.

Бірақ, бүгінгі күні білім алушылардың үлгерімі басқа да факторларға байланысты екенінде күманданудың қажеті жоқ. Жоғары оқу орындары оқушылардыңтерінің білімдерінің үлгеріміне көптеген факторлар әсер етеді: әл-ауқаты, денсаулық жағдайы, жасы, отбасылық жағдайы, жоғары оқу орнына дейінгі дайындық деңгейі, өзін-өзі ұйымдастыру дағдысы, өз қызметін ұйымдастыру және қадағалауы, жоғары оқу орнын таңдау,білім алу формасы, (күндізгі, сырттай, қашықтықтан және т.б.), жоғары оқу орынның білім алу процесінің ұйымдастырылуы, жоғары оқу орынның материалдық базасы, қызмет көрсетушілер мен оқытушылардың біліктілік деңгейі, жоғары оқу орынның абыройы және де оқушылардың жеке психологиялық ерекшелігі.

Дегенмен тұлғаның кез-келген мотиві оның жас ерекшелігі мен қажеттіліктеріне сәйкес үнемі өзгеріп отырады. А.К. Марков оқушылардың оқу мотивациясының қалыптасуы оқушылардыңтің алдыңғы үнемі өзгеретін және жаңарып отыратын оқуға деген мотивтеріне (білімнің адам үшін мәнділігі, білімнің адамға қажеттілігі, оқуға талпынысы, оқудағы мақсаты) негізделеді деп көрсеткен.

Сондықтан тұлға бойында көрініс табатын мотивтер тек жас ерекшелік қажеттіліктеріне сай құрылады деген қате пікір, ол тұлғаның қарым қатынас жүйесіндегі ерте кезде көрініс тапқан мотивтер иерархиясына да тікелей байланысты. Нақты осы ертеде көрініс тапқан мотивтер негізінде тұлғада оқуға, өмірге қатысты жағымды немесе жағымсыз мотивтер қалыптасады. Қорыта айтқанда.

Оқушы шақ — өмірлік, болашақ көзқарасының құрылуының шешуші кезеңі. Сондықтан да, дәл осы уақытта эмоционалды жеке адамдық алғышарттары жетіледі, өмірлік көзқарасты іздестіруі жастардың өзіне бағдарлауды, өзінің жекелігін сезінуді, әлеуметтік жалпылықтың элементті, өзінің болашақ әлеуметтік жағдайының талдануы және оған жету тәсілдерін таңдауы кіреді.

Осы ізденіс барысында оқушылардыңтер жеке өзінің бар екенін және адамзаттың даму перспективасының мағынасын жаңғыртады. Оқушы шақтағы жастардың сипаттамасы — өмірлік болашақтың жоспары. Болашақтың жоспары бір жағынан жеке адамның өзінің алдына қойған мақсаттарының жалпылық нәтижесінде, жекелікке ұмтылатын құндылық бағдарланудың тұрақты ядросының құрылуын қарастырады. Екінші жағынан, мақсат пен мотивтердің нақтылануы.

Жеке адам дамуының бас кезінде адамның физикалық тұрғыда жетілуі ғана емес, сонымен қатар тұлғалық белсенділігі мен интеллектуалдық және моральдық көрсеткіштерінің де жан-жақты дамуымен сипатталады. Оқушылардың тұлғасының қалыптасуына, өз ортасы, оқу орны, оқытушылар мен ата-аналар қарым-қатынасынан туындайтын ішкі және сыртқы жағдайларда үлкен әсерін тигізеді.

2017-2018 оқу жылынан бастап 5 және 7 сынып оқушылары жаңартылған білім мазмұнына көшті. Білім беру мазмұнының ерекшелігі оқушыларды екі әдіспен бағалайды: қалыптастырушы және жиынтық бағалау, сонымен қатар оқу мақсаттарының сыныптан сыныпқа көшкен сайын шиыршық тәрізді күрделенуінде болып отыр. География пәні бойынша оқу дағдылары жалпы пәндер сияқты «Блум таксономиясының» сатысы бойынша жүзеге асырылады. Сыныпта оқушылардың деңгейі әр түрлі болуына байланысты тақырыптың жалпы мақсаты болады соған сай әр мұғалім өзінің оқушыларының деңгейін ескеріп оқу мақсаттарын үш түрлі деңгейге бөледі яғни саралайды. Саралау әдісі әр оқушының қабілеттерін ескере отырып жасалады. География және жаратылыстану  пәні бойынша сабақтардың барлығы да жалпы республикаға ортақ ұзақ мерзімді жоспарға сүйеніп құрылады, ұзақ мерзімді жоспардан орта мерзімді жоспар құрылады. Орта мерзімді жоспарға сай әр мұғалім өзінің қалауынша қысқа мерзімді жоспарды жасайды. Жаратылыстану пәнінің білім беру мазмұнының бұрынғыға қарағандағы басты айырмашылығы-тәжірибеге бағытталған, өмірмен байланысты оқу мақсаттары жасақталып отыр. Сонымен қатар 5 сынып оқушысы жаратылсытану пәнінде жаратылстану ғылымдарымен байланыс жасау үшін физика, химия, биология сынды пәндермен ықпалдастық жасайды.Ықпалдасудың мақсаты оқушы алған білімдерін өмірде ұтымды пайдалануында, оны дұрыс қолдануында болып отыр. Жаңартылған білім беру мазмұны бойынша оқитын оқушы, қазіргі 7 сыныптағы география пәні бұрынғы бағдарламаға қарағанда оқушының алған білімдерін талдауға, өңдеуге және гипотеза шығаруға бағыттап отыр. Мәселен бұрынғы оқу бағдарламасы бойынша оқушылар 7 сыныпта «Литосфера» бөлімі бойынша жалпы теориялық білімді алып оны кескін картаға салып шектелсе, ал жаңа бағдарлама бойынша теориялық білімді тәжірибеге бағыттау мақсатында «Литосфера» бөлімі бойынша картаны пайдаланып «Жер бедерінің қималарын» түсіруге үйретеді, қималарды түсіру кезінде оқушы математика және информатика пәндерінде алған білімдерін де пайдалана алады, сонымен қатар литосфералық тақталардың қозғалысы салдарынынан қандай зардаптар болуы мүмкін екендігін анықтап болжам жасауға үйретеді.

Қорытындылай келетін болсақ қазіргі Отандық білім беру саласы әлемдегі озық елдердің білімімен қалыс қалмау үшін ең үздік әдістерді кіріктіріп жатыр.Еліміздегі әр оқушының мектеп қабырғасында алған білімдерін шектеп қалмай оны өмірде пайдалануға үйретеді.

Сабақтың тақырыбы		Қолайсыз атмосфералық құбылыстар
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)		7.3.2.7 Жергілікті компонентті қосымша қамту негізінде қолайсыз атмосфералық құбылыстарды талдай отырып, сақтану шараларын ұсыну
Сабақтың мақсаттары		Қолайсыз атмосфералық құбылыстардың түрлерін ажырата алады Құбылыстардың шығу себебін, таралуын дәлелдер келтіріп түсіндіреді. Ауа райы құбылыстарына болжам жасап, зардаптарды азайтуда өз ойларын жүзеге асыра алады.
Бағалау  критерийлері		Білу: Қолайсыз атмосфералық құбылыстардың алуантүрлілігі туралы біледі. Түсіну: Адам өмірі және шаруашылыққа жайсыз ауа құбылыстардың теріс әсерлілігін дәлелдермен келтіреді. Қолдану: Құбылыстардың себебін ауа райы элементтерін пайдаланып, орын алу көздеріне болжам жасау. Талдау: Оқушылардың климаттан келетін зардаптарды азайтудағы іс-шараларды ұсынып, өмір қауіпсіздігін талдайды.
Тілдік мақсаттар		Оқушылар мәтінмен жұмыс істеу дағдыларын дамытады, географиялық дерек көздерімен танысады, өз ойларын жеткізеді. Пәнге тән терминология: ü  Атмосфералық құбылыс ü  Үсік, аңызақ, шаңды боран, қуаңшылық, көкмұз, тұман, қар көшкіні, бұршақ құбылыстарына анықтама беру. Диалог пен жазылым үшін қажетті тіркестер: Атмосфералық қолайсыз құбылыстар — … . Ауа райы болжамдары … қажет.
Құндылықтарды дарыту		Сыни тұрғыдан ойлау, шығармашылық қабілеттерін арттыру, болжам жасауға дағды қалыптастыру, қоршаған ортаға деген көзқарасын дамыту, өмір қауіпсіздігімен қамтамасыз етуге үйрету.
Пәнаралық байланыс		Биология – тірі ағзаларға атмосфералық құбылыстардың әсер етіп, дамуына кері жағдай жасауы. Физика – ауаның құрамдас бөліктерінің бір күйден екінші күйге өтуінен туындауы негізінде қалыптасатын құбылыстар.
Бастапқы білім		Жалпы атмосфералық құбылыстар туралы пікірлер
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет		Ресурстар
Сабақтың басы.	Ұйымдастыру сәті. 1)      Амандасу, оқу құралдарын тексеріп түгендеу; 2)      Атмосфералық ахуал қалыптастыру «Көңіл-күй неге ұқсас» оқушылар бүгінгі көңіл-күйлері неге (қай жыл мезгіліне, ауа райына, табиғат құбылысына) ұқсас екенін айтып береді. 3)      Топтастыру Ғаламтор арқылы «Castlots» әдісі бойынша топқа бөлу. —          Ауыл шаруашылығы —          Көлік —          Тұрмыс 4)      Капитан сайлап, бағалау бетшесін белгілеп отыру.		Ғаламтор https//castlots.org сайтына кіру Қағаз қиындылары
Сабақтың ортасы                                                         Сабақтың соңы	Ой шақыру Жеке жұмыс Кластер әдісі арқылы атмосфералық құбылыстырды атау.   атмосфералық құбылыстар  Тақырыпты айқындау Осы құбылыстардың ішінде шаруашылыққа, тұрмыс-тіршілікке крі әсер ететін құбылыстар барма? 1-тапсырма    Топтық жұмыс Зардаптарды анықтау. Сызба толықтыру Атмосфералық құбылыстардың адам өмірі мен шаруашылығына тигізетін әсерін анықтау және сол құбылысқа анықтама беру. АУЫЛ ШАР/ҒЫ КӨЛІК ТҰРМЫС ҚОЛАЙСЫЗ АУА РАЙЫ-КЛИМАТТЫҚ ҚҰБЫЛЫСТАР КЛИМАТТЫҢ АДАМ ӨМІРІ МЕН ШАРУАШЫЛЫҚҚЫЗМЕТІНЕ ӘСЕРІ  Ауыл шаруашылығы – шаңды дауыл, бұршақ Көлік – көктайғақ, бұрқасын Тұрмыс – найзағай, үсік Бағалау критерийі № Дескрипторлар баға Қолайсыз ауа райы құбылыстары зардаптарын анықтап, түсінік беруі 1 Атмосфералық құбылыс терминдеріне анықтама берді.     2   Тұрмыс-тіршілікке, шаруашылыққа кері әсер етуші  құбылыстарды анықтады         3 Келтіретін зардаптарын түсіндірді.       2-тапсырма    Жұптық жұмыс. Тапсырма: Картамен жұмыс Қазақстанда болатын атмосфералық қолайсыз және қауіпті құбылыстарды анықтаңдар. Қалыптасу жағдайларын, таралу аумақтары мен мезгілі туралы стикерге жазып, карта бетіне жасырады.   Бағалау критерийі № Дескрипторлар оңай/қиын   Қазақстандағы қолайсыз атмосфералық құбылыстардың таралу ерекшеліктері 1 Ауа құбылыс тән аудандарды картадан нақты көрсете білді.     2 Ауа құбылыстарының қалыптасу себебіне дәлелдемелер келтірді.          3-тапсырма    Жеке жұмыс Тапсырма Адамдардың климатқа әсері Оқушылар «Білім ағашы» атмосфераны ластаушы заттарды, қорғау шараларын, ұсыныс-пікірлерін, сонымен қатар қолайсыз атмосфералық құбылыстардан сақтану жолдарын стикерлерге жазып жапсыру. І топ: Оқушылардың әрқайсысы ауаны ластайтын заттарды анықтайды. ІІ топ: Атмосфераның маңызын, қорғау шараларын ұсынады. ІІІ топ: Қолайсыз атмосфералық құбылыстардан сақтану жолдарын анықтайды.   Бағалау критерийі № Дескрипторлар Баға Адамдардың климатқа әсері және сақтану жолдары 1 Ауа ластайтын негізгі заттардың шығу көзін анықтады.     2   Қорғау шаралары бойынша ұсыныс-пікірлерін ұтымды жеткізді.   3 Алдын ала сақтану шараларын ұсынды         Бекіту сұрақтары 1. Атмосфералық құбылыстардың ішінде жайсыз құбылыстарын атап өтейік. 2. Сіздердің ауаға қосатын үлестерін қандай болмақ?   Кері байланыс Ауа құбылыстарын ыммен, қимылмен көрсету Сабақ барысы ұнамады – боран Сабақ жақсы өтті  – жел Сабақ өте жақсы өтті – жаңбыр    Үйге тапсырма Өзіміздің туған өлкемізге тән ауа құбылыстарының қалыптасу себептерін анықтау		Интербелсенді тақта, слайд  Сызба              Қазақстанның физикалық немесе климаттық, табиғат зоналар картасы   Таратпа материалдар, стикер,маркер                   «Білім ағашы» суреті, жасыл стикерлер                     Стикер, смайликтер
Саралау – оқушыларға қалай  көбірек қолдау көрсетуді  жоспарлайсыз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлап отырсыз?	Бағалау бетшесінде – оқушылардың материалды меңгеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлайсыз?		Денсаулық және қауіпсіздік техникасының сақталуы , АКТ қолдану
Тапсырмалардың оқушылардың жас ерекшелігіне қарай ұйымдастырылып, жұптық-топтық жұмыс нәтижесімен жүзеге асырылады.	Оқушылар өздері бағалау бетшесіндегі критерийлер арқылы дискрипторлармен бағалайды.		топтық жұмыс арқылы сабаққа ынтасын оятамын, интербелсенді тақтамен жұмыс жасауда қауіпсіздік ережелерді қаперіне алу.
Сабақ бойынша рефлекция Сабақ мақсаттары немесе оқу мақсаттары шынайы және қолжетімді болды ма? Барлық оқушылар оқу мақсаттарына қол жеткізді ме? Егер оқушылар оқу мақсатына жетпеген болса, неліктен деп ойласыз? Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме? Сабақ кезеңінде уақытты тиімді пайдаландыңыз ба? Сабақ жоспарынан ауытқулар болды ма және неліктен?	Бұл тарауда сабақ туралы рефлекция жасау үшін пайдаланыңыз. Сол бағандағы өзіңіз маңызды деп санайтын сұрақтарға жауап берңіз.
Жалпы бағалау: Сабақта ең жақсы өткен екі нәрсе (оқыту мен оқуға қатысты) ? 1. 2. Сабақтың бұдан да жақсы өтуіне не оң ықпал етер еді (оқыту мен оқуға қатысты) ? 1. 2. Осы сабақтың барысында мен сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістіктері/ қиыншылықтары туралы нені анықтадым, келесі сабақтарда не нәрсеге назар аудару қажет?

Тема: Гидросфера. Мировой круговорот воды.

Цели и задачи:

1. Образовательные – сформировать понятия: «гидросфера», «мировой круговорот воды», «остров», «полуостров», архипелаг», «залив», «пролив».
2. Воспитательные – воспитать у учащихся экологическое самосознание, нравственность, духовное обновление, привить любовь к окружающему миру, через изучаемый материал.
3. Развивающие – развивать у учащихся логическое мышление, умение слушать, полученные знания применять в поисках решения проблемных ситуаций, развивать устную речь, развивать навыки работы с настенной картой и с картами атласа.

Тип урока: изучение нового материала.

Оборудование: настенные карты – физическая карта океанов, карта западного и восточного полушария, атласы, кроссворд, кластер, таблица «Вода в природе», диаграмма «Соотношение пресных и солёных вод».

Ход урока:

I Оргмомент.

Здравствуйте, ребята, садитесь. Мы уже изучили две оболочки Земли. Какие это оболочки, перечислите: литосфера и атмосфера (вывешиваю на доску кластеры с названиями «Литосфера» и «Атмосфера»). Для того чтобы узнать, на сколько вы знаете, пройденный материал давайте разгадаем кроссворд, который находится на доске. Я зачитываю вопросы, а ваша задача угадать, что это и подойти к доске, и написать зашифрованное слово. Итак, вперёд! (на доске я заранее делаю заготовку кроссворда, и выделяю другим цветом ключевое слово, чтобы ребята узнали, как называется новая тема урока)

II Проверка изученного материала.

Кроссворд.

Вопросы:

1. Назовите прибор для измерения глубин, морей и океанов? (эхолот)
2. Каменная оболочка Земли, это…(литосфера)
3. Скопление взвешенных в атмосфере капелек воды или кристалликов льда, это … (облако)
4. Обширные участки суши с ровной или холмистой поверхностью, называют…(равнины)
5. Многолетний режим погоды в той или иной местности, называют …(климат)
6. Назовите особые по форме и составу пород горы? (вулкан)
7. Газовая оболочка Земли, это…(атмосфера)
8. Горячий фонтанирующий источник, это (гейзер)
9. Состояние атмосферы в данном месте, за какой-либо промежуток времени, это …(погода)
10. Водная оболочка Земли, это … (гидросфера)

Давайте, прочитаем ключевое слово, что получилось у нас: гидросфера (вывешиваю на доску кластер «Гидросфера»)

III Изучение нового материала.

Отгадав кроссворд, мы узнали нашу тему: Гидросфера. Мировой круговорот воды. (Записываю тему на доске, ребята записывают её в тетради). Так вот теперь мы знаем, что такое и гидросфера. Но сегодня на уроке мы постараемся, как можно больше узнать о гидросфере. Ещё раз, что такое гидросфера?

Гидросфера – это водная оболочка Земли. А как по-другому мы называем гидросферу? (вода)

А сейчас послушайте стихотворение:

Вы слыхали о воде?

Говорят она везде!

В луже, в море, в океане

И в водопроводном кране.

Как сосулька замерзает,

В лес туманом заползает,

Ледником в горах зовётся,

Лентой серебристой вьётся

Средь высоких стройных елей,

Рушится потоком селей!

На плите у вас кипит,

Паром чайника шипит,

Растворяет сахар в чае!

Мы её не замечаем,

Мы привыкли, что вода, —

Наша спутница всегда!

Без неё вам не умыться,

Не наесться, не напиться!

Смею вам я доложить

Без неё вам не прожить!

Вы её в пруду найдёте,

И в сыром лесном болоте.

Путешествует всегда

Наша спутница – вода!

Ребята, а как вы думаете, почему нашу планету Земля, называют планета-вода?

Почему её называют «голубой планетой»? (т.к. планета Земля на ¾ состоит из воды)

А в каких трёх агрегатных состояниях может быть вода, перечислите: газообразном, жидком, твёрдом. А какая ещё бывает вода? (пресная и солёная)

Обратите внимание на диаграмму, которая весит на доске: какой воды больше – пресной или солёной? (вывешиваю на доску диаграмму пресных и солёных вод)

Установлено, что на пресную воду приходится всего лишь 2 %, а остальные 98 % приходятся на солёную.

(вывешиваю на доску кластер «гидросфера» посередине и снизу прикрепляю два понятия это мировой океан и внутренние воды.)

Чтобы узнать, что относят к мировому океану, отгадайте загадку:

В сто морей, тот великан,

Он зовётся ….(океан)

(Прикрепляю кластер с названием «океаны» на доску)

Назовите и покажите по карте океаны, которые вы знаете? (Тихий, Северный Ледовитый, Атлантический, Индийский) (Одного учащегося вызываю к доске)

А сейчас послушайте задание внимательно:

Знаете вы четыре океана,

Я прошу их так расположить:

Начать надо с великана

И самым маленьким завершить.

(Тихий, Атлантический, Индийский, Северный Ледовитый)

Хорошо ребята, справились с заданием. Все выше перечисленные океаны, которые входят в мировой океан имеют свои части, по ходу работы мы все перечислим эти части. Чтоб узнать, что это за часть океана, отгадайте загадку:

Рядом, рядом острова,

Ни один, да и не два,

А десятки, сотни сотен.

Жить в соседстве им охотней

Все родные как никак

Значит здесь …(архипелаг)

(Запись на доске)

Архипелаг – это группа островов, находящаяся близко друг к другу.

Давайте я по карте, и вы у себя в атласах на стр. 14-15 найдём архипелаг и назовём его. Например, самый большой архипелаг – это Канадский арктический, другой архипелаг – Парри.

Следующее, что относят к океанам, это небольшой участок суши, со всех сторон окружённый водой, называемый островом. (Запись на доске)

Какой самый большой остров вы знаете? (остров Гренландия) (вызываю одного из учеников показать этот остров по карте). Давайте найдём в атласе другие острова и покажем их по карте.

Неширокое водное пространство, ограниченное с двух сторон берегами материков или островов, это пролив. (Запись на доске)

Самый широкий пролив – это пролив Дрейка. Самый длинный – Мозамбикский (показ по карте)

Часть моря, вдающаяся в сушу (участок воды, окружённый с трёх сторон сушей), это залив. (Запись на доске)

Например, Бенгальский, Мексиканский заливы (показ по карте).

И последнее, что является частью мирового океана, это полуостров.

Полуостров – это участок суши, окружённый с трёх сторон водой. (Запись на доске)

Называем полуострова, найденные  в атласе: Индостан, Аравийский и другие. Желающие выходят к карте и показывают названные полуострова.

Чтобы узнать, что ещё относят к мировому океану, отгадайте загадку:

Вот раздолье теплоходу!

Можно здесь прибавить ходу.

Ни плотин, ни огоньков,

Водоём без берегов … (море)

Если не догадались, что это, вот вам ещё одна загадка:

Плещут волны на просторе,

Берегов не видно в …(море)

Т.е. следующее, что образует гидросферу и относится к мировому океану, это моря. (вывешиваю кластер с названием «моря» на доску, ребята соответственно записывают последовательную схему с доски)

Давайте вспомним из курса природоведения, что такое море?

Море – это часть океана, отличающиеся от него своими свойствами воды, течениями, животным миром.

А какая вода в морях: пресная или солёная? (возвращаемся к диаграмме) (солёная)

В книге рекордов Гиннеса рекорды морские есть.

Самое большое море – Филиппинское. (показ по карте)

Других аномалий не счесть

Давайте мы с вами рекорды побьём!

И самое – самое назовём!

Самое мелкое море — Азовское  (показ по карте).

Самое маленькое море – Мраморное (показ по карте).

Самое солёное море –  Красное (показ по карте).

Моря бывают двух видов: окраинные и внутренние (запись на доске).

Те моря, которые не значительно вдаются в сушу, называют окраинными.

Давайте найдём по карте такие моря, например, Баренцево, Карское, море Лаптевых, Восточно-Сибирское море, и другие.

Но есть моря, далеко вдающиеся в сушу, их называют внутренними.

Давайте найдём эти моря в атласах, а другой ученик выйдет к доске и покажет на карте всё перечисленное (Азовское, Средиземное, Чёрное, и другие).

Итак, с одной частью гидросферы разобрались, теперь переходим к следующей части – внутренним водам.

Давайте вспомним, что относят к внутренним водам?

Я прочитаю вам загадку, которая возможно вас подтолкнёт на ответ.

Должен ответить дружок, без труда:

Что меньше моря, но меньше пруда? (озеро)

Что такое озеро?

Озеро – это большое по площади замкнутое природное углубление, заполненное водой (прикрепляю кластер на доску)

Какие озёра вы знаете? Приведите примеры. Опять же работаем по атласу, выходим к доске и показываем.

Самое большое озеро-море, находящееся на материке Евразия, это Каспийское (показ по карте).

Самое глубокое озеро – это Байкал (показ по карте).

А какая вода в озёрах: пресная или солёная? (возвращаемся к диаграмме) (в большинстве случаев пресная, но есть и солёные озёра, например, озеро Балхаш наполовину солёное, наполовину пресное озеро) (показ по карте).

Но есть такие озёра-уникумы, например, это озеро «Кастрюля», озеро с гигантскими пузырями, озеро «смерти», «сладкое» озеро (показ по карте).

Что ещё относят к внутренним водам? Для этого отгадайте загадку:

Чуть дрожит на ветерке

Лента на просторе,

Узкий кончик в роднике,

А широкий в море. (река)

Если ещё не догадались, вот вам ещё одна загадка:

С горы пришла,

В море ушла. (это река)

(Прикрепляю кластер с названием на доску)

Что такое река?

Река – это поток воды, текущих в выработанном им углублении.

Найдите по атласу любые реки и назовите их. Какие главные части выделяют у реки? (исток, устье). Какой тип питания выделяют у рек, перечислите: дождевой, снеговой, подземный, смешанный.

В зависимости от рельефа реки могут быть горными и равнинными. К горным рекам относят, например Терек (показ по карте), а к равнинным относят Волгу, Сев. Двину (показ по карте).

Давайте вернёмся к нашей диаграмме, и ответьте на такой вопрос: в реках какая вода – пресная или солёная? (пресная)

Итак, чтобы узнать следующее понятие, отгадайте загадку:

Всё обходят это место:

Здесь земля, как будто тесто,

Здесь осока, кочки, мхи …

Нет опоры для ноги. (это болото) (вывешиваю кластер с названием на доску)

Что такое болото?

Болото – это участок земной поверхности, сильно увлажнённый и поросший влаголюбивой растительностью.

Посмотрите в атласах, каким условным знаком обозначаются болота.

Переходим к следующему понятию:

Много лет в горах подряд

Снег идёт и сыплет град,

Слой осадков так велик,

И зовут его …(ледник) (вывешиваю кластер с названием на доску)

Что такое ледник?

Ледник – это естественное скопление льда.

Вернёмся к диаграмме, в ледниках какая содержится вода: пресная или солёная? (пресная)

Все ледники делятся на: горные и покровные (покрывающие Антарктиду) (показ по карте).

Воды, находящиеся в порах, пустотах и трещинах горных пород и верхних частях земной коры, называют подземными водами (вывешиваю кластер с названием на доску)

Мы можем увидеть подземные воды?

Как используют подземные воды и в качестве чего? (ключ и родник)

Каким условным знаком обозначается ключ?

И последнее искусственные водоёмы, что относят к ним? (каналы, водохранилища) (вывешиваю кластер с названием на доску).

С какой целью строятся водохранилища? (для обеспечения населения водой, для с/х, для водного транспорта и т.д.)

А и с чего мы с вами пьём воду? (водохранилища). Какого? (Сергеевского).

На этом наша большая схема заканчивается, эта схема должна быть у каждого в тетради)

Итак, переходим к следующему этапу.

Вода в гидросфере подвижна:

То жидкость она, то лёд

Может в пар превратится

Или в глубины Земли просочиться

Так, что же такое круговорот?

(Вывешиваю на доску таблицу «Вода в природе»)

Ребята, вы не задумывались, почему количество пресной воды на Земле не уменьшается? (возвращаемся к диаграмме). Благодаря круговороту воды этого не происходит.

IV Закрепление изученного материала.

Существует ли связь гидросферы с другими оболочками? (да, это можно проследить опять таки по круговороту)

V Подведение итогов. Д/з.

Таким образом, сегодня на уроке,  мы с вами познакомились с гидросферой, её составом, а также продолжили изучение мирового круговорота воды.

Д/з: творческое задание — составить рассказ о путешествии капельки воды.

Оценки за урок.

Тақырыбы: Жердің құрылысы, негізгі ұғымдар.

Білімділік: Оқушыларға жердің сыртқы және ішкі құрылысы туралы жалпы түсінік бере отырып, жер қабықтары туралы негізгі ұғымдар мен заңдылықтарды меңгерту арқылы білім беру.

Дамыту: Өз бетінше ізденіспен шығармашылық тұрғыда жұмыс істеуге дағдыландыру. Өз ойларын еркін де сауатты, нақты жеткізу қабілеттерін арттыру.

Тәрбиелік: Жан-жақтылыққа, ізденімпаздыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру.

Болжамдап отырған нәтиже:Жердің құрылысы, Жер қабықтарымен танысқан тұлға
Сабақтың типі: Жаңа білім беру сабағы
Сабақ түрі: аралас
Сабақ әдісі: сұрақ-жауап, картамен жұмыс, кітаппен жұмыс, жеке жұмыс,

Сабақтың көрнекілігі: Қосымша деректер, Интерактивті тақта, Дүниежүзінің физикалық картасы,оқулық, кескін карта т.б.
Барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
1.Сәлемдесу
2.Балаларды түгендеу.
3.Балалардың назарын сабаққа аудару

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.
А) Cұрақ- жауап арқылы
 1. Глобус дегеніміз не?
 2. Карта дегенімізне?
 3. Нөлдік меридиан деген не?
 4. Параллельдердің ұзындығы қанша?
 5. Экватордан солтүстік полюске дейінгі ендік қалай аталады?
 6. Глобустағы және географиялық картадағы градус торы деген не?
 7. Экватордың ұзындығы неше км?
 8. Географиялық координаталар дегеніміз не? Координатаны қалай анықтаймыз?
 9. Меридиан дегеніміз не және бастапқы меридианды көрсет?
 10. Географиялық ендік пен бойлыққа сипатта бер?

Б) Географиялық диктант
1. ……солтүстік және оңтүстік полюстер арқылы жүргізілген шеңберлер.
2. Экваторға параллель немесе меридианға кесе көлденең жүргізілген сызықтар…..
3. …..Жердің дәл үлгісі
4. Жер бетіндегі нүктенің экватордан градуспен алынған қашықтығы….. деп аталады.
5. ….. жер бетіндегі нүктенің бастапқы меридианнан градуспен көрсетілген қашықтығы.
6. Масштабына қарай карталар ….. топқа бөлінеді.
7. 1: 100 000-ға дейінгі карталар…. болып саналады.
8. Жер бетінің пішіні карталарда…….. арқылы кескінделеді.
9. Ұсақ масштабты карталарға……. жатады.
10. Географиялық бойлық……. дейін есептеледі.

Жауабы:

1. Меридиандар
2. Параллельдер
3. Глобус
4. Географиялық ендік
5. Географиялық бойлық
6. Үш
7. Ірі масштабты
8. Қабатты бояулар мен горизонталдар
9. 1:100 000 000 ұсақтары
10. 00-1800-қа

ІІІ Жаңа сабақ:
а) Жердің сыртқы құрылысы:
Атмосфера қабығы, биосфера қабығы, гидросфера қабығы, литосфера қабығы.

1. Ауа-жер шарын қалың қабат ретінде ең сыртынан қоршап тұрады. Оны – атмосфера деп атайды. «Атмосфера”-грекше «атмос”-су, «сфера”-шар. Ауа жерді үздіксіз, біртұтас қабық түрінде қоршап жатыр.
Атмосфера құрамы — оттегі-21%, азот-78%, көмірқышқыл газы-0,03%

2. Жер бетін біртұтас жауып жататын-су қабығы. Оны –гидросфера, яғни, жердің су қабығы деп атайды. «Гидросфера”-грекше «гидро”-су, «сфера”-шар деген мағынаны білдіреді. Жер бетінің жалпы көлемі 2/3-сі судың үлесіне тиеді. Гидросфера құрамы: өзендер, көлдер, мұхиттар, батпақ, мұздық, теңіздер, жер асты сулары.

3. Жерде тіршілік ететін микроскоптық бактериялардан бастап, адамға дейінгі түрлі организмдер жердің айырықша қабығы-биосфераға жатады. «Биосфера”-грекше”био”-тіршілік,”сфера”-шар деген мағынаны білдіреді. Биосфера қабығы атмосфера мен гидросфера сияқты оқшау қабық құрамайды.

4. Жер қыртысы мен мантияның жоғары кристалдық тау жыныстарынан тұратын қабатты – литосфера деп атайды. «Литосфера” – латынша «литос” – тас, «сфера” – шар деген мағынаны білдіреді.
б) Жердің ішкі құрылысы: жер қыртысы, ядро, мантия.
Жердің ішкі құрылысымен видеоролик арқылы танысайык.

в) Жұмыс дәптерлерімен жұмыс: Кітаптағы кестені толтыру.
Анықтама Жер қыртысы Мантия Ядро
1. Қалыңдығы
2. Температурасы
3. Заттардың күйі
4. Қозғалысы

IV. Сабақты бекіту сұрақтары:
а) Тақырыпқа байланысты жұмбақ шешкізу.

1. Бір зат бар дүниеде құшағы кең,
Ұшқан құс, жүгірген аң бәріне тең.
Адамзат жан-жануар арасында Мәңгілік өсіп-өніп өмір сүрген.
Бұл не? (Жер)

2. Аяғы жоқ, қолы жоқ,
Бірақ тыныш тұрмайды.
Сақтамасақ егерде,
Барша тірлік қурайды.
Бұл не? (Су)

3.Бар ма, жоқ па оны білмейсің,
Ол жоқ жерде өмір сүріп жүрмейсің.
Бұл не? (Ауа)

4.Кристалдық тау жыныстарынан құралған,
Жер қыртысы аталған,
Мантияның қорғанышы.
Бұл не? (Литосфера қабығы)

5.Жер өзегі атанған
ең орталық бөлігі
Бұл не? (Ядро)

IV. Қорытынды:

V. Үйге тапсырма:
1. §18. Жердің құрылысы, негізгі ұғымдар.
2. Жер қабықтары туралы қосымша материалдар жинақтау.

VI. Бағалау: